Ἐξοχώτατε κ. Πρόεδρε,
Τό ἔτος 2010 εἶναι ἀφιερωμένο ἀπό τήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση στήν φτώχεια καί στούς δυνατούς τρόπους καταπολέμησής της. Εἶναι λοιπόν μία ἀφορμή γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία νά προτείνει δυνατότητες ἀντιμετώπισης τοῦ προβλήματος, τόσο μέσα ἀπό τόν πλοῦτο τῆς Θεολογίας της, ὅσο καί ἀπό τήν οὐσιαστική καί μεγαλειώδη θέωρηση πού ἔχει γιά τόν ἄνθρωπο μέσα στήν κοινωνία.
Δυστυχῶς, γιά τήν χώρα μας οἱ παροῦσες συνθῆκες, ἀλλά καί οἱ ἐπερχόμενες δυσοίωνες καταστάσεις καθιστοῦν ἐπιτακτικότερη τήν ἀνάγκη γιά ριζοσπαστική δράση τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία δεν θά δημιουργήσει βεβαίως θαύματα οὔτε θα ἀντικαταστήσει τήν Πολιτεία, ἀλλά κυρίως θά ἐξακολουθήσει να ἐφαρμόζει τίς ἀρχές καί τά πιστεύω Της ἀναφορικά μέ τήν θέση τοῦ ἀνθρώπου ὡς προσώπου καί ὄχι ὡς ἀτόμου. Στήν Ὀρθόδοξη Θεολογία ἐπίσης ὑπογραμμίζεται μέ σαφήνεια ἡ ἀρχή ὅτι στό πρόσωπο κάθε ἀνθρώπου, ἀνεξαρτήτως χρώματος, γλώσσας, θρησκείας καί πολιτισμοῦ, ἀπεικονίζεται ὁ σαρκωμένος Λόγος τοῦ Θεοῦ, τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, γεγονός πού ἐπιτάσσει τήν εἰλικρινῆ διακονία τοῦ ἀνθρώπου σέ πλήρη ἀναφορά μέ τόν Θεό-Δημιουργό του (ἐφ' ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε - Ματθ. κε΄ 40), ὄχι ὡς ἁπλή ὑποχρέωση, ἀλλά ὡς αὐτονόητο καθῆκον ἑκάστου Χριστιανοῦ.
Μέ βάση τίς θεολογικές αὐτές ἀξίες καί σύμφωνα μέ τίς τρέχουσες ἐξελίξεις στήν κλυδωνιζομένη πατρίδα μας, δέν θά μποροῦσε ἡ Ἐκκλησία νά στρέψει μέ ἀδιαφορία σέ ἀλλότρια πράγματα τό βλέμμα Της, ἀλλά ἔχει καθῆκον νά συμπαρασταθεῖ, νά σταθῇ ἀρωγός σέ κάθε δοκιμαζόμενο ἀνθρώπινο πρόσωπο στόν τόπο μας. Ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος, πού παρακολουθεῖ μέ ἀνύστακτο μάτι τά διατρέχοντα τήν χώρα μας καί κυρίως τήν ἀγωνία, τήν ἀνασφάλεια, τά οἰκονομικά ἀδιέξοδα, τήν αὔξηση τῆς ἀνεργίας καί τῆς ἐγκληματικότητος, μέ τίς βιοτικές ἐπιπτώσεις τους στήν καθημερινή ζωή τοῦ λαοῦ μας, ἀπεφάσισε, ἡ Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος κατά τήν σύναξή της τόν προσεχῆ Ὀκτώβριο νά ἀσχοληθῆ κατ' ἐξοχήν μέ τά θέματα αὐτά.
Ἡ Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή, ὁ κανονικός χῶρος τῆς ποιμαντικῆς μου εὐθύνης, περιλαμβάνει τό μεγαλύτερο πληθυσμιακά τμῆμα τοῦ νομοῦ Ἀττικῆς, ἔχοντας μερικές ἀπό τίς πιό κρίσιμες περιοχές πού χρήζουν ἄμεσης βοήθειας, ὅπως τό ἱστορικό κέντρο τῆς Ἀθήνας κ. ἄ., κάθε μία μέ διαφορετικές ἀπαιτήσεις καί προτεραιότητες.
Προσπαθώντας νά σᾶς δώσω μία πιό ἀντικειμενική εἰκόνα τῶν ἀναγκῶν, ἀλλά καί τῶν προτάσεών μας γιά ἄμεση ἀντιμετώπισή τους, κωδικοποίησα τά προβλήματα αὐτά σέ τέσσερις θεματικούς ἄξονες, τούς ὁποίους καί θά παραθέσω κατωτέρω:
α) Θεολογικός - ψυχολογικός
Ἔγινε σαφής ἀναφορά στή θεολογική προσέγγιση τοῦ ἀνθρώπου ὡς μοναδικοῦ καί αὐτόνομου προσώπου μέ συγκεκριμένες ἀξίες πού ἀπορρέουν ἀπό τόν θεολογικό πλοῦτο τόσων αἰώνων. Ἡ στήριξη κάθε ἀνθρώπου, ἡ δημιουργία ἑνός ὑπαρκτοῦ ὁράματος, ἡ ψυχική ἐναπόθεση τῶν ἀγωνιῶν ἑκάστου, τόσο στό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ, ὅσο καί σέ κάθε συνάνθρωπό μας εἶναι ἀπαραίτητα στοιχεῖα γιά τήν ἐπιβίωσή μας σέ τόσο δυσχερεῖς συγκυρίες.
Ὁ κίνδυνος τῆς μοναξιᾶς, ἡ διαρκής ἀπομόνωση ἀπό τήν κοινωνικότητα τῆς ζωῆς, ἡ βεβιασμένη ἀποξένωση καί ἡ ἀτομοκεντρική θεώρηση ὁδήγησαν καί θά ὁδηγοῦν πολλούς εὐρωπαίους συμπολίτες μας στήν ἐγκατάλειψη τοῦ ὁράματος γιά ζωή, γιά δημιουργία, γιά ἐνασχόληση μέ τό “ἐμεῖς”, γιά πρόοδο καί ἀνάπτυξη τόσο σέ προσωπικό, ὅσο καί σέ κοινωνικό ἐπίπεδο.
Ἔτσι, λοιπόν, ἡ Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή, στά πρόσωπα τῶν κληρικῶν της βλέπει πόλους ἕλξης, οἱ ὁποῖοι θά καταστοῦν συναντιλήπτορες σέ τέτοιους καιρούς καί θά ἀποτελέσουν φωτεινούς ὁδοδεῖκτες ἐλπίδας καί ἀγάπης γιά κάθε πονεμένο καί ἀπογοητευμένο ἄνθρωπο. Ὅπως ἀναφέρει καί ἡ σύγχρονη κοινωνιολογική ἐπιστήμη, τό ἀνθρώπινο δυναμικό εἶναι καί μπορεῖ νά καταστῇ ὁ δυναμικότερος παράγοντας ἐξέλιξης σέ κάθε κοινωνική συγκυρία. Ἡ Ἐκκλησία πιστεύει πώς αὐτό γίνεται μέσα ἀπό τήν βιωματική καί ἐμπειρική πίστη στόν Θεό, πίστη μέ ἔργα καί πράξεις χωρίς ἰδιοτέλειες καί συμβιβασμούς.
Θεωροῦμε πώς ἡ προσπάθεια αὐτή ἔμπνευσης τῶν ἀνθρώπων, ἡ ἀναζωπύρωση τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως καί ἡ ὀρθή ἀναζήτηση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ γεγονότος, ὡς κοινωνικοῦ δόγματος, θά συμβάλει οὐσιαστικά στήν ἀντιμετώπιση τῆς παρούσας κρίσεως ἀξιῶν καί ἀρχῶν.
β) Κοινωνικός-Φιλανθρωπικός
Ἡ παραπάνω θεολογική προσέγγιση, ὡς προείπαμε, θά ἦταν ἐλλιπής, ἐάν δέν συνοδευόταν ἀπό πλήρη ἀντιστοιχία λόγων καί ἔργων. Ἡ ἱστορία τῆς εὐρωπαϊκῆς ἡπείρου ἔχει γνωρίσει παρόμοια παραδείγματα, μέ τήν ὑπαιτιότητα, δυστυχῶς, καί ἐκκλησιαστικῶν προσώπων, τά ὁποῖα ὅμως σήμερα λειτουργοῦν ὡς δεῖκτες ἀποφυγῆς γιά τήν μή ἐπανάληψη λαθῶν παρομοίων μέ ἐκεῖνα τοῦ παρελθόντος.
Στόν δεύτερο αὐτόν ἄξονα ἐπιτρέψτε μου νά σᾶς παραθέσω τίς προτεραιότητες πού ἔχουμε στήν Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή γιά τήν ἑπομένη πενταετία καί ἀφοροῦν στήν δημιουργία κατάλληλων ὑποδομῶν, τίς ὁποῖες καί μπορεῖτε νά ἐντοπίσετε στό ἐπισυναπτόμενο ἐγχειρίδιο.
1. Κέντρο Περιβαλλοντικῆς Ἀγωγῆς - Κατασκηνώσεις Νέων
Τό ἔργο κατασκευάζεται στήν Πάρνηθα καί φιλοδοξοῦμε νά ὁλοκληρωθεῖ ἐντός τοῦ ἔτους 2011. Στόχο ἔχει τήν καλλιέργεια περιβαλλοντικῆς συνείδησης σέ νέους καί νέες τῆς Ἀθήνας, ἀλλά καί τῆς Ὁμογένειας.
2. Φροντίδα γιά τήν βρεφονηπιακή ἡλικία καί κέντρα παιδιῶν πού παρουσιάζουν νοητική στέρηση ἤ ἄλλα προβλήματα
Ἡ συνεργασία μας μέ τή νομαρχιακή καί δημοτική ἀρχή τῆς πόλεως τῶν Ἀθηνῶν εἶναι ἐπιτυχής, ὅπως ἀποδεικνύεται ἀπό τήν πορεία τῶν παραπάνω στόχων.
3. Φροντίδα γιά τήν ἀπεμπλοκή παιδιῶν ἀπό τή μάστιγα τῶν ναρκωτικῶν καί δημιουργία κέντρων ἀπεξάρτησης
4. Κέντρα φιλοξενίας κατακοίτων - ἡλικιωμένων
Στό ἔργο αὐτό ἐπιχειρεῖται ἡ φροντίδα καί ἡ ἐμπεριστατωμένη μέριμνα ἀτόμων πού ἔχουν κινητικές δυσκολίες καί λοιπές χρόνιες παθήσεις.
5. Κέντρο καρκινοπαθῶν τελικοῦ σταδίου-Hospice
Θά ἐπιχειρήσουμε γιά πρώτη φορά τήν δημιουργία εἰδικοῦ χώρου ἀσθενῶν σέ τελικό στάδιο, κυρίως καρκινοπαθῶν, προσφέροντας διακονία στόν ἀνθρώπινο πόνο.
6. Πρόγραμμα σίτισης καί ἔνδυσης ἀδύναμων συνανθρώπων μας
Τό πρόγραμμα αὐτό βρίσκεται ἤδη σέ ἐξέλιξη προσφέροντας καθημερινά 6.000 μερίδες φαγητοῦ σέ ἀναξιοπαθοῦντες. Κοινωνικές ὁμάδες ὑπό πίεση, ὅπως μετανάστες κ.ἄ., λαμβάνουν καθημερινά τήν φροντίδα μας, τόσο σέ σίτιση, ὅσο καί σε ἔνδυση, καθώς ἔχουμε πλέον δημιουργήσει δικές μας κεντρικές καί πιστοποιημένες ἐγκαταστάσεις πρός τοῦτο. Φιλοδοξοῦμε νά ὑπερβοῦμε τίς 10.000 μερίδες φαγητοῦ ἡμερησίως γιά τό ἔτος 2010-2011 καί βρισκόμαστε σέ ἁρμονική συνεργασία μέ τόν Δῆμο Ἀθηναίων γιά τήν ὑλοποίηση αὐτοῦ τοῦ προγράμματος.
7. Δημιουργήσαμε τήν Ἀστική μή Κερδοσκοπική Ἑταιρία “ΑΠΟΣΤΟΛΗ” μέ στόχο τόν συντονισμό τῶν ἀνωτέρω προγραμμάτων. Τό κοινωνικό ἔργο καί ἡ οὐσιαστική παρέμβασή μας στήν καταπολέμηση τῆς φτώχειας θά ἀποτελέσουν τίς προτεραιότητες τῆς “ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ” στήν διάρκεια τῆς πενταετίας 2011-2015.
γ) Ἀναπτυξιακός
Στόν τρίτο αὐτό ἄξονα ἐπιχειρεῖται ἡ ὀρθή ἀξιοποίηση ἐκτάσεων καί ὑποδομῶν τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς μέ σκοπό τήν πράσινη ἀνάπτυξη, τήν ἐξοικονόμηση πόρων καί τήν πιλοτική ἐφαρμογή μοντέλων συνεργασίας καί σύμπραξης τόσο μέ τό Κράτος καί τούς Δήμους, ὅσο καί μέ ἰδιῶτες. Στόχος τοῦ ἀναπτυξιακοῦ ἐγχειρήματος εἶναι ἡ ἐνίσχυση τοῦ φιλανθρωπικοῦ μας ἔργου, ἡ χρηματοδότηση τοῦ 2ου ἄξονα τῆς πενταετίας, δηλαδή ἀπό ἰδίους πόρους, ἀλλά καί εὐρωπαϊκούς, ἐφ' ὅσον αὐτό ἐπιτευχθεῖ. Ἡ ἰδιάζουσα σχέση Κράτους-Ἐκκλησίας στήν πατρίδα μας προσφέρει τήν δυνατότητα τῶν ἀνωτέρω ἐπιδιώξεων καί τοῦτο διότι ἡ μακραίωνη παράδοσή μας θέλει τήν ἀνιδιοτελῆ προσφορά μας στό Κράτος χωρίς σημαντικά ἀνταλλάγματα, παρά τά ὅσα κατά καιρούς ἀναφέρονται ἀπό διαφόρους κύκλους.
Ἀξίζει νά σημειωθεῖ πώς σέ διάφορες συναντήσεις πού εἴχαμε μέ κρατικούς παράγοντες ἔχουν τεθεῖ τά παραπάνω ζητήματα, γεγονός τό ὁποῖο θεωρῶ πώς πρέπει νά γνωρίζετε καί στίς Βρυξέλλες. Τό μοντέλο τῆς συνεργασίας ὅλων τῶν φορέων εἶναι αὐτό πού μπορεῖ εὐθαρσῶς νά ἐγγυηθεῖ τήν ἐπιτυχία σέ κάθε ἐπιδίωξη ἀλλά καί τήν ἀνόρθωση ἀπό τήν λεγόμενη οἰκονομική κρίση στή χώρα μας καί τήν Εὐρώπη. Ἡ δημιουργία μέσων ἀνάπτυξης καί ὁ ἔλεγχος τῆς ἄμετρης τάσεως τοῦ ἀνταγωνισμοῦ μποροῦν νά ἐγγυηθοῦν τήν ἔξοδο ἀπό τήν ὕφεση τῆς οἰκονομίας καί νά τονώσουν τήν πρόοδο, χωρίς προκαταλήψεις καί μισαλλοδοξίες. Ἡ Ἐκκλησία μπορεῖ νά θέσει ὅρια στήν ἐκμετάλλευση καί στήν κατάφωρη παραβίαση τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, ὄχι ἐπιβάλλοντας ἀλλά ἐμπνέοντας τά ἰδανικά τῆς εὐγενοῦς ἅμιλλας καί τῆς ἀλληλεγγύης, μέ γνώμονα τόν σεβασμό τῆς ἐλευθερίας κάθε προσώπου στήν ὑγιῆ ἀνάπτυξη.
δ) Εὐρωπαϊκός
Στόν τέταρτο καί τελευταῖο ἄξονα θεωρῶ ἐπιτακτικό νά δοῦμε τόν ρόλο τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Χριστιανισμοῦ εὐρύτερα στήν βιώσιμη ἀνάπτυξη καί στήν ὁλοκλήρωση τοῦ εὐρωπαϊκοῦ ὁράματος ἀκόμη καί σέ πολιτικό ἐπίπεδο. Οἱ ἱδρυτές τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πνεύματος στηρίχθηκαν στόν ἑλληνικό πολιτισμό, στό ρωμαϊκό δίκαιο καί στήν χριστιανική παράδοση τῆς γηραιᾶς ἡπείρου. Ὁ συγκερασμός τῶν τριῶν αὐτῶν παρακαταθηκῶν συγκρότησε τό εὐρωπαϊκό πολιτικό πνεῦμα καί συνετέλεσε στήν ἀνάπτυξή του μέχρι σήμερα, παρά τίς δυσκολίες πού διαφαίνονται στόν ὁρίζοντα. Ἐπιτρέψτε μου νά παραμείνω στήν τρίτη διαχρονική ἀξία, στόν Χριστιανισμό. Αὐτό γιατί; Διότι μόνον ὁ Χριστιανισμός τελειοποίησε τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, βλέποντάς τον ὡς πρόσωπο καί ὄχι ὡς ἀντικείμενο ἐκμετάλλευσης. Στήν Ὀρθόδοξη παράδοση, ὡς προεῖπα, ἡ ἐλευθερία παίζει σημαντικό ρόλο. Ἐνισχύει τόν ἄνθρωπο στή δημιουργία καί τόν καθιστᾶ ὄν κοινωνικό μέ πολιτικά καί πνευματικά ἐνδιαφέροντα.
Στήν Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή δίδεται μεγάλο βάρος στήν χριστιανική αὐτή ἐλευθερία. Ἀναφέρω χαρακτηριστικά τό ἔργο πού ἐπιτελεῖται στήν προσπάθεια ἀντιμετώπισης τῆς φτώχειας, ὅπως γιά παράδειγμα ἡ αὔξηση τῶν μεταναστῶν, γεγονός τό ὁποῖο αὐξάνει καθοριστικά τό ποσοστό τῶν φτωχῶν ἀδελφῶν μας στήν πρωτεύουσα καί στίς μεγάλες ἑλληνικές πόλεις. Μέ ἀφορμή αὐτό, πιστεύω πώς ἡ Εὐρώπη πρέπει νά δώσει ἰδιαίτερη σημασία στό ζήτημα τῶν μεταναστῶν, ἀναλογιζομένη τήν εὐθύνη της γιά τήν μετακίνηση τῶν λαῶν.
Οἱ διαδικασίες ἀντιμετώπισης τοῦ μεταναστευτικοῦ προβλήματος δέν εἶναι δυνατόν νά καταπιέζουν τήν ἐλευθερία καί τήν παράδοση πού μεταφέρουν, ἐνῶ παράλληλα πρέπει νά διαφυλάσσουν τά εὐρωπαϊκά ἰδεώδη. Ἡ χρυσή τομή εἶναι ἡ πεπατημένη: Σεβασμός, συνύπαρξη, συνεργασία. Ἡ ἀγάπη «ἔξω βάλλει» τόν φόβο, ἀναγιγνώσκουμε στό Εὐαγγέλιο, ὁ φόβος ὅμως δέν εἶναι μόνον ἡ ἄγνοια ἀλλά καί ἡ ὑπερβολική πολλές φορές ἀνελευθερία τῶν μεταναστευτικῶν πολιτικῶν διακηρύξεων. Φρονῶ πώς κάτι ἔχουμε νά μάθουμε ἀπό τήν ἐμπειρία πού βιώνουμε σιτίζοντας χιλιάδες ἀνθρώπους στήν Ἀθήνα καθημερινά, μέ προσωπικό κόστος πολλές φορές, χωρίς οὐσιαστική βοήθεια ἀπό φορεῖς πού θά ἔπρεπε νά στηρίζουν τήν μή ἐξαθλίωση τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου.
Στήν εὐρωπαϊκή αὐτή προοπτική ἡ συνεργασία εἶναι ἐπιβεβλημένη. Πολλές Ὀρθόδοξες Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες βρίσκονται στήν Ἑνωμένη Εὐρώπη. Νομίζω ταπεινά πώς ἔχουμε πολλά νά διδαχθοῦμε ἀπό τήν ἐγγύς Ἀνατολή. Ἀπό ἐκεῖ πηγάζει ἄλλωστε καί ἡ προαναφερθεῖσα ἀρχή τῆς ἐλευθερίας. Ἕνα ἐνισχυμένο ἀπό τίς Βρυξέλλες Βαλκανικό Ὀρθόδοξο σχῆμα συνεργασίας θά μποροῦσε νά συμβάλει οὐσιαστικά στήν καταπολέμηση τῆς φτώχειας, ἡ ὁποία δέν εἶναι μόνον ὑλική ἀλλά καί πνευματική.
Τό ὄραμα λοιπόν γιά μία Ἑνωμένη Εὐρώπη πρέπει νά παραμείνει ἄσβεστο. Τά τελευταῖα 60 χρόνια εἰρήνης καί καταλλαγῆς μεταξύ μας τό ἀποδεικνύουν. Τό χριστιανικό πνεῦμα, ἡ Ὀρθόδοξη πνευματικότητα, ἡ ἐλευθερία τοῦ προσώπου ἔχουν τή δύναμη καί μποροῦν νά συμβάλουν καθοριστικά πρός αὐτή τήν κατεύθυνση. Οὔτε τό εὐρώ οὔτε οἱαδήποτε νομισματική μονάδα μποροῦν νά ἐγγυηθοῦν τά ἀνωτέρω. Ὁ ἄνθρωπος ὡς πρόσωπο, ἐλεύθερο καί σέ πλήρη σχέση μέ τόν Θεό, μπορεῖ.
Ἄλλωστε τό μήνυμά μας, "βοήθησε καί σύ ν' ἀλλάξει ἡ ζωή μας" δέν ἀπευθύνεται μόνο σέ θρησκευόμενα πρόσωπα. Ἀναδεικνύει τό αἴσθημα δικαιοσύνης στή ζωή κάθε ἀνθρώπου. Συνιστᾶ κατάφωρη κοινωνική ἀδικία ἡ ὁποιαδήποτε προσπάθεια παραβίασης αὐτῆς τῆς ἀρχῆς.
Βοηθάω γιά νά ἀλλάξω τή ζωή μου, ἀλλά καί τή ζωή τοῦ ἄλλου. Τό αἴσθημα, λοιπόν, δικαίου πού διέπει αὐτό τό μήνυμα ἐναρμονίζεται πλήρως μέ τό κοινωνικό κεκτημένο καί μέ τό ὅραμα τῶν ἱδρυτῶν τῆς Ἑνωμένης Εὐρώπης γιά εὐημερία, πρόοδο καί κοινωνική συνοχή.
Ἐξοχώτατε κ. Πρόεδρε,
ἡ Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή βρίσκεται μέ κάθε της πτυχή ἀρωγός στό ἔργο πού ἐπιτελεῖτε σέ πολιτικό καί κοινωνικό ἐπίπεδο. Μποροῦμε καί ἔχουμε τήν δυνατότητα νά βοηθήσουμε στήν καταπολέμηση τῆς φτώχειας. Μέ τήν βεβαιότητα ὅτι ἀποδέχεσθε αὐτή μας τήν πρόταση, σᾶς εὐχόμαστε πλούσια τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ στό πολυεύθυνο ἔργο σας.
