Δοξάζομεν ἐκ βάθους καρδίας τό ὑπερύμνητον Ὄνομα τοῦ Πατρός τῶν Φώτων ὅτι καταξιοῖ ἡμᾶς ἵνα προβῶμεν εἰς τήν τύποις ἔκδοσιν τοῦ μετά χεῖρας Τόμου, ἐν ᾧ δημοσιεύονται τά Πρακτικά τῆς Ἡμερίδος, ἡ ὁποία εἶχεν ὡς κεντρικόν θέμα τούς κινδύνους τῶν Χριστιανικῶν Μνημείων εἰς τήν σημερινήν ἐποχήν.
Ἡ ἐν λόγῳ Ἡμερίς, ἥτις ἐτέθη ὑπό τήν αἰγίδα τῆς ἡμῶν Μετριότητος, ἐπραγματοποιήθη εἰς τό Διορθόδοξον Κέντρον τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Πεντέλης, τήν Τρίτην 23ην Ὀκτωβρίου 2018, μερίμνῃ τοῦ Σεβασμιωτάτου Προέδρου τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Χριστιανικῶν Μνημείων, Μητροπολίτου Σύρου, Τήνου, Ἄνδρου, Κέας, Μήλου, Δήλου καί Μυκόνου κ. Δωροθέου.
Κατ’ αὐτήν ὑπεστηρίχθησαν λίαν ἐμπεριστατωμέναι εἰσηγήσεις ὑπό εἰδικῶν ὁμιλητῶν, ἐνῷ ἀκολούθως διεξήχθη γόνιμος καί δημιουργικός διάλογος, ἀντηλλάχθησαν ἐνδιαφέρουσαι ἀπόψεις καί κατετέθησαν ἐποικοδομητικαί προτάσεις.
Κατά κοινήν ὁμολογίαν, ἡ Ἡμερίς ἐστέφθη ὑπό πλήρους ἐπιτυχίας, οἱ δέ συμμετασχόντες ἐξεδήλωσαν ἔτι περισσότερον τόν προβληματισμόν καί τήν ἀνησυχίαν των ἀναφορικῶς πρός τήν ἐπιβεβλημένην προστασίαν τῶν Χριστιανικῶν Μνημείων ἐκ διαφόρων κινδύνων καί τήν εὐθύνην, τήν ὁποίαν ἀναλογικῶς ἔχομεν ἅπαντες, ἔναντι αὐτῶν τούτων τῶν Μνημείων, τῆς Τέχνης, τοῦ Πολιτισμοῦ, τῆς Ἱστορίας καί, βεβαίως, τῆς Χριστιανικῆς Λατρείας.
Εἰς τήν περί ἧς ὁ λόγος Ἡμερίδα συμμετέσχομεν καί ἡμεῖς προσωπικῶς μετ’ ἰδιαιτέρας χαρᾶς, καθ’ ὅτι ἐκ τῶν νεανικῶν ἡμῶν χρόνων ἠσχολήθημεν ἐπισταμένως μετά τῆς προστασίας καί ἀνακαινίσεως τῶν Χριστιανικῶν Μνημείων, ὡς καί ἐκ τοῦ ἀντικειμένου τῶν σπουδῶν ἡμῶν εἰς τήν Ἀρχαιολογίαν.
Καυχώμεθα δέ ἐν Κυρίῳ (Α’ Κορ. 1, 31) ὅτι, τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι καί ἐπιρρώσει, συνηργήσαμεν, ὅση ἡμῖν δύναμις, ὡς Κληρικός καί εἶτα ὡς Μητροπολίτης τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θηβῶν καί Λεβαδείας, εἰς τήν, μεταξύ ἄλλων, πλήρη ἀνακαίνισιν καί ἀνάδειξιν τῶν περιφήμων Βυζαντινῶν Μονῶν Σαγματᾶ καί Ὁσίου Λουκᾶ τοῦ Στειριώτου Βοιωτίας, ἀπό ἀρχαιολογικῆς, κτιριακῆς καί καλλιτεχνικῆς ἐπόψεως.
Ὀφείλομεν πάντως ὅλως ἰδιαιτέρως νά ἐπισημάνωμεν ὅτι διά τήν ἐν γένει διαχείρισιν καί τήν προστασίαν τῶν Χριστιανικῶν Μνημείων δέν ἐπαρκεῖ ἁπλῶς καί μόνον ἡ ἀγάπη, ἡ καλή θέλησις καί ὁ σεβασμός ἡμῶν πρός αὐτά. Χρειάζεται ἐπί πλέον ἡ κατάρτισις καί ἡ ἐξειδίκευσις, διά νά ἀποφύγωμεν ὀλέθρια σφάλματα, τά ὁποῖα, δυστυχῶς οὐχί σπανίως, πληγώνουσιν ἀνεπανορθώτως τά Μνημεῖα.
Ὡς ἐκ τούτου, ἡ ἀγαστή συνεργασία καί ἡ ἀμοιβαία κατανόησις μεταξύ τῶν Ἐκκλησιαστικῶν παραγόντων καί τῶν ἁρμοδίων Κρατικῶν Φορέων Ἐφορειῶν Ἀρχαιοτήτων καθίσταται ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ, προκειμένου ἡ συμβολή ἡμῶν εἰς τήν προστασίαν καί διάσωσιν τῶν Μνημείων νά ἀποβαίνῃ τελεσφόρος καί σωτήριος.
Τά Χριστιανικά Μνημεῖα διά τά συνειδητά μέλη τῆς Ἐκκλησίας δέν ἀποτελοῦσιν ἁπλῶς μορφάς λαμπρᾶς καί ἐξαιρέτου τέχνης τοῦ παρελθόντος. Ἡ ἀρχιτεκτονική τῶν Ἱερῶν Μονῶν καί Ναῶν, αἱ τοιχογραφίαι, αἱ ψηφιδωταί ἀπεικονίσεις, αἱ ἱεραί εἰκόνες, τά χρυσοκέντητα ἄμφια, ἡ ἐκκλησιαστική μεταλλοτεχνία καί μικροτεχνία ἀποκαλύπτουσιν ἡμῖν τό ἦθος, τήν πίστιν καί τόν τρόπον, δι’ ὧν οἱ προπάτορες ἡμῶν ἐλάτρευον τόν Θεόν καί ἀνέπεμπον ὡς εὐάρεστον πρός Αὐτόν θυσίαν τήν ἰκμάδα, τά χαρίσματά των, τήν γνῶσιν, τόν μόχθον, τήν καλλιτεχνικήν των ἰδιοφυΐαν, σχόντες τήν πνευματικήν αἴσθησιν ὅτι οὕτως ἀντιπροσέφερον εἰς τόν Ποιητήν τοῦ παντός ὅσα Ἐκεῖνος τούς προσέφερεν.
Τοιουτοτρόπως οἱ Χριστιανοί καλλιτέχναι κατέθετον ὄντως τήν ψυχήν καί τήν δημιουργικήν πνοήν των εἰς τά ἔργα των, τά ὁποῖα ἐσαεί ἀκτινοβολοῦσιν φῶς, πίστιν, ἀγάπην, ἐλπίδα, ἀλήθειαν καί ζωήν. Κατέβαλον δέ πᾶσαν σπουδήν ὅπως ἱστορήσωσιν οὐχί ἁπλῶς τά ὁρώμενα καί τήν φυσικήν πραγματικότητα, ἀλλά τά νοούμενα, τά ἀφορῶντα εἰς τά ἐπέκεινα καί τήν ἐν Χριστῷ μεταμόρφωσιν τῶν πάντων (Α’ Κορ. 15, 51)· προσεπάθουν, δηλαδή, διά τῆς πνευματικότητος καί τῆς ὑψηλῆς των τέχνης νά ἀπεικονίσωσι τό νῦν καί ἀεί τῆς μετά δόξης ἐρχομένης Βασιλείας τοῦ Θεοῦ καί τήν ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ μετοχήν τῶν Ἁγίων εἰς Αὐτήν.
Λόγου χάριν, ἡ ἰδιόμορφος ἀρχιτεκτονική τῶν Χριστιανικῶν Ναῶν ἐκφράζει τήν ἐν Χριστῷ σύζευξιν οὐρανίων τε καί ἐπιγείων. Ἡ οἰκοδόμησις τῶν κελλίων πέριξ τοῦ Καθολικοῦ Ναοῦ μιᾶς Μονῆς συμβολίζει ὅτι ὁ Κύριος εἶναι τό κέντρον τῆς ζωῆς τῶν μοναχῶν καί ὅτι τό Ἅγιον Θυσιαστήριον ἀποτελεῖ τόν ἀέναον ἁγιασμόν καί τήν ἐνδυνάμωσίν των. Ὁ φωτοστέφανος τῶν Ἁγίων ἐκφράζει τήν ἀναγέννησιν καί τήν θέωσίν των. Ὁ χρυσός, ὅστις τίθεται εἰς ἀπεικονίσεις ἱερῶν τῆς Ἐκκλησίας προσώπων, τό ἄκτιστον καί ἀΐδιον φῶς τῆς θείας λαμπρότητος κ.ο.κ.
Τούτου ἕνεκα τά Χριστιανικά Μνημεῖα ἔχουσι καί ἔντονον παιδαγωγικόν χαρακτῆρα καί δι’ αὐτό εἶναι πολύτιμοι πηγαί καταρτίσεως καί ἐν Χριστῷ αὐξήσεως τῆς πνευματικῆς ζωῆς τῶν πιστῶν.
Ὅθεν, συγχαίρομεν ὑποκαρδίως τόν Σεβασμιώτατον Πρόεδρον τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Χριστιανικῶν Μνημείων, Μητροπολίτην Σύρου, Τήνου, Ἄνδρου, Κέας, Μήλου, Δήλου καί Μυκόνου κ. Δωρόθεον, καί τούς ἐκλεκτούς συνεργάτας αὐτοῦ, ἐξαιρέτως δέ τόν τότε Ἀρχιμανδρίτην καί Γραμματέα τῆς Ἐπιτροπῆς, νῦν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Λήμνου καί Ἁγίου Εὐστρατίου κ. Ἱερόθεον, διά τήν ἀρτίαν διοργάνωσιν τῆς Ἡμερίδος. Ὡσαύτως, συγχαίρομεν καί τούς ἐκλεκτούς Ὁμιλητάς καί πάντας τούς συμμετασχόντας αὐτῆς. Ἡ χάρις καί τό ἄπειρον ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἴησαν μετά πάντων ὑμῶν.
Μετά πατρικῆς ἀγάπης καί εὐχῶν διαπύρων
† Ὁ Ἀθηνῶν Ι Ε Ρ Ω Ν Υ Μ Ο Σ, Πρόεδρος
