Σεβασμιώτατοι,
Πανιερώτατε ἅγιε Καθηγούμενε
καί Θεοφιλέστατοι ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,
Ἐλλογιμώτατοι κύριοι Κοσμήτορες,
Ἐλλογιμώτατοι κύριοι Πρόεδροι καί Καθηγητές
τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν Ἀθηνῶν καί Θεσσαλονίκης,
Ἀγαπητοί Ἀδελφοί,
Μετά πολλῆς τῆς ἐν Κυρίῳ χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως συνήχθημεν σήμερα στήν παλαίφατη καί φιλόξενη Ἱερά Μονή τῆς Πεντέλης, καί τό παρ' Αὐτῇ Διορθόδοξον Κέντρον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, προκειμένου νά δοξάσωμε τό ὑπερύμνητο Ὄνομα τοῦ Θεοῦ, ἱερουργήσαντες τό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, καί νά τιμήσωμε μέ τήν παροῦσα κοινή μας Σύσκεψη τόν ἅγιον Φώτιον, Ἀρχιεπίσκοπον Κωνσταντινουπόλεως, Προστάτη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί τῶν θεολογικῶν μας Γραμμάτων.
Ἡ ἐκπλήσσουσα πάντα ἄνθρωπον φεγγοβόλος μορφή τοῦ ὀνόματι καί πράγματι Φωτίου, ἡ βαθειά ἐκ προγόνων εὐσέβεια καί ἡ προσήλωσή του στήν Ὀρθοδοξία, οἱ ἐξαιρετικές διανοητικές του ἱκανότητες καί ἡ ἀπαράμιλλη ἐπίδοσή του στήν ἐπιστήμη, τόν ἀνέδειξαν κυρίαρχη προσωπικότητα τῆς πνευματικῆς ἀναγεννήσεως τοῦ βυζαντίου μετά, μάλιστα, τά δεινά τῶν εἰκονομαχικῶν ἐρίδων.
Ὡς ἐκ τούτου δικαίως ὁ ὑμνογράφος τόν ἀποκαλεῖ: «Τῆς πίστεως ἔρεισμα, τῆς Ἐκκλησίας διδάσκαλον, καί στύλον ἀκράδαντον ὁμολογίας, καί πολύφωτον τῆς χάριτος φωστῆρα».
Ἡ Ἐκκλησία ἀνέκαθεν προσέβλεπε στήν ἀποστολική διδαχή καί στό εὐαγγελικό ἦθος τοῦ φωτωνύμου Ἱεράρχου, γι' αὐτό καί τόν θεωροῦσε κανόνα καί μέτρο ἀκριβείας τῆς «ἅπαξ παραδοθείσης τοῖς ἁγίοις» πίστεως. Ὡσαύτως τόν θεωροῦσε σοφό, γιά νά μή εἴπω πάνσοφο, ἀφοῦ, καθώς ἀναφέραμε, ὁ ἅγιος Φώτιος πολυσχιδής στό πνεῦμα του, ἀπέκτησε ὄντως ἀξιοθαύμαστη κατάρτιση στήν ἱερά καί τήν θύραθεν σοφία.
Θεολόγος, φιλόλογος, φιλόσοφος, νομικός, μαθηματικός, ἰατρός, ρήτωρ καί ποιητής.
Διανοούμενος μέ λαμπρά μνήμη, κριτική ἱκανότητα, ἐπιμέλεια, μεγάλη διαλεκτική εὐστροφία, διορατικότητα καί εὐφυΐα. Ἄνθρωπος μέ θαυμαστή δύναμη θελήσεως καί βαθειά γνώση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως (F. Kattenbusch), ἐξέπληττε τούς πάντες μέ τήν σύνεση καί τήν παιδεία του.
Ὅλως ἰδιαιτέρως θά ἤθελα στό σημεῖο αὐτό νά σᾶς ὑπενθυμίσω τήν ἀνεκτίμητη συνεισφορά του, καθώς καί τοῦ ἐκλεκτοῦ μαθητοῦ του Ἀρέθα, Ἐπισκόπου Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας, στήν διάσωση κλασικῶν ἔργων τῶν κυριωτάτων Ἀρχαίων Ἑλλήνων συγγραφέων, γεγονός γιά τό ὁποῖο πρέπει νά ἐγκαυχᾶται καί νά σεμνύνεται ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ ἐκ τῶν Προκατόχων ἡμῶν, ἀοίδιμος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος Χρυσόστομος ὁ Παπαδόπουλος, ὁ ὁποῖος, εἰρήσθω ἐν παρόδῳ, τό ἔτος 1926 καθιέρωσε τόν Συνοδικό ἑορτασμό τῆς μνήμης τοῦ ἁγίου Φωτίου, ἀνομολογεῖ ὅτι ὁ Φώτιος ὑπῆρξε «ἐγκαλλώπισμα τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησίας καί μεγάλη τοῦ ἑλληνικοῦ γένος δόξα», δεδομένου ὅτι δέν διακρίθηκε μόνον ὡς πρόμαχος τῆς πίστεως, ἀλλά καί ὡς γενναῖος ὑπέρμαχος τόσο τῆς ἀνεξαρτησίας τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, ὅσο καί τῶν ζωτικωτέρων συμφερόντων τοῦ βυζαντινοῦ Κράτους.
Στήν εὔλογη ἀπορία μας ἀπό ποιά πηγή ἀντλοῦσε ὅλες αὐτές τίς πνευματικές δυνάμεις γιά τήν διεξαγωγή τοῦ πολύπλευρου ποιμαντικοῦ, κοινωνικοῦ, ἐκκλησιαστικοῦ καί ἐπιστημονικοῦ του ἔργου καί τίνι τρόπῳ ἀξιοποίησε τά ἔξοχα χαρίσματα μέ τά ὁποῖα τόν ἐκόσμησε ὁ Θεός, ἡ ἐξήγηση προφανῶς εὑρίσκεται στόν σύνδεσμο τῆς ἀγάπης, στήν μέθεξη καί στήν ζωηφόρο κοινωνία του μέ τόν ἀποκαλυφθέντα ὡς Φῶς καί φωτίσαντα τῷ φωτί τῆς θεογνωσίας τά σύμπαντα Θεόν - Λόγον.
Προσέτι, στήν ἀκατάβλητη σπουδή καί προθυμία του νά μετάσχει τοῦ Καλοῦ τε καί Ἀγαθοῦ, δηλαδή στήν χαρισματική ἀφοσίωσή του στήν κατά Θεόν ἄσκηση καί τήν πνευματική ζωή, στήν ἀδιάκοπη μελέτη καί, φυσικά, στήν προσευχή, ὅπως χαρακτηριστικά γράφει ὁ ἴδιος: «Φροντίς ἦν (μοι) ἐκ παιδός ... βιοτικῶν πραγμάτων καί φροντίδων ἀπηλλαγμένον ἡ εὐχή καί τά καθ' ἑαυτόν ἐπισκοποῦντα διατελεῖν».
Ἀγαπητοί μου, ὁμιλοῦντες γιά τόν Μέγα Φώτιο ἐνθυμούμεθα αὐτό τό ὁποῖο ἔγραψε ὁ ἐπιφανής ρήτωρ τῆς ἀρχαιότητος, ὁ Λυσίας: «Γνωρίζω πῶς νά ἀρχίσω, ἀλλά δέν γνωρίζω πῶς νά παύσω ...», ἐν προκειμένῳ, τόν ἔπαινο τοῦ ἁγίου Φωτίου.
Πῶς νά περατωθεῖ ὁ λόγος περί αὐτοῦ, τοῦ ὁποίου ἡ ζωή ὑπῆρξε «φωτοδόχος λαμπάς» καιομένη ἐνώπιον τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἐκκλησίας Θυσιαστηρίου καί ἐνώπιον τῆς συνειδήσεως τῶν ἀνθρώπων, ὥστε καί αὐτοί, ἐάν τό θελήσουν, νά μετάσχουν, κατά τό δυνατόν, τοῦ ἀκτινοβολοῦντος φωτός τῆς ἡγιασμένης του βιοτῆς καί τῶν ἀθανάτων συγγραμμάτων του;
Ἡ ἐντρύφηση, μάλιστα, στίς θεοτεύκτους βίβλους του ἀποκαλύπτει διαρκῶς ἕνα ἀδαπάνητο πνευματικό θησαυρό μέ ποικίλες παραμέτρους καί διαστάσεις. Σέ μία ἀπό αὐτές θά μᾶς βοηθήσει νά ἐμβαθύνωμε ὁ ὑπό τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν ὁρισθείς Εἰσηγητής κατά τήν παροῦσα Σύσκεψη, ἐλλογιμώτατος καί λίαν ἀγαπητός Καθηγητής κ. Χρῆστος Καρακόλης, ὁ ὁποῖος πρόκειται νά ἀναπτύξει τό θέμα: «Οἱ περί τῶν Ἰουδαίων ἀπόψεις τοῦ Ἱεροῦ Φωτίου».
Ἐμεῖς εὐχόμεθα ἀπό μυχίων καρδίας αἰσία ἔκβαση τῶν ἐργασιῶν τῆς Συσκέψεως καί κατακλείομε τόν λόγο μέ τήν ἐπίκληση τοῦ ὑμνογράφου πρός τόν Προστάτη μας καί τιμώμενο σήμερα ἁγιώτατον Φώτιον:
«Ἀρχιεράρχα Κυρίου, ἀεί σκέπε τήν ποίμνην σου, καί φύλαττε ἀπήμονα, ἀπό πάσης αἱρέσεώς τε καί βλάβης».
