Σεβασμιώτατοι ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,
Ἐλλογιμώτατοι κύριοι Καθηγητές,
Ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Ὁ μέγας Φώτιος ὕπηρξε ἡ ἐξοχότερη πνευματική φυσιογνωμία τῆς ἐποχῆς του καί μία ἀπό τίς σπουδαιότερες ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ὁ ἱστορικός Νικήτας ὁ Παφλαγών ἀναφέρει ὅτι ὁ Φώτιος εἶχε τέτοια παιδεία ὥστε ἐθεωρεῖτο ὁ εὐδοκιμότερος ἀπό ὅλους τούς ἀσχολουμένους μέ τά πράγματα τῆς πολιτείας. Τόση ἦταν ἡ κατάρτισή του στή φιλοσοφία καί τή ρητορική, τή γραμματολογία, τήν ποίηση, τήν ἰατρική, ὥστε ἐλέγετο ὅτι ὄχι μόνο ὑπερέβαινε τούς συγχρόνους του ἀλλά καί ὅτι ἀνταγωνιζόταν καί αὐτούς τούς ἀρχαίους. Διέπρεψε λοιπόν σέ ὅλους τούς τομεῖς, τόσο τῶν Γραμμάτων καί τῆς ἐπιστήμης, ὅσο καί τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ. Ἐξ αὐτοῦ συγκέντρωσε στό πρόσωπό του τόσο φθόνο καί ὑπέμεινε τόσους διωγμούς, ὥστε νά ἐπονομάζεται «Φώτιος ὁ ἀνίερος» ἀπό τούς πολεμίους του καί τόν ἴδιο τόν αὐτοκράτορα.
Πνεῦμα προικισμένο μέ σπάνιες ἀρετές, συνδύασε σχεδόν ἰδεωδῶς θεωρία καί πράξη. Βαθύνους καί ὡς θεολόγος καί γνώστης τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς, διεκρίθη στούς πνευματικούς ἀγῶνες ὑπέρ τῆς Ὀρθοδοξίας καί στή διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας, σέ καιρούς ἐξαιρετικά πολυτάραχους.
Ἀξίζει νά σημειώσουμε τό γεγονός ὅτι ὁ Φώτιος, σέ ἀντίθεση μέ τούς ἀντιπάλους του, θεωροῦσε τήν Ἐκκλησία φορέα συνέχειας καί ὄχι αἰτία ρήξεως μέ τό παρελθόν, μέ τήν ἀρχαία παράδοση —ὅποιες κι ἄν ἦταν οἱ ἐπιφυλάξεις. Καί ἀκριβῶς αὐτή ἡ συνέχεια ἐξασφαλίσθηκε ἀρχικά στήν ἐκπαίδευση, μέ τά μορφωτικά καί πνευματικά ἀγαθά: τήν ὀργάνωση τῆς παιδείας, τούς διδασκάλους, τά προγράμματα τῶν σπουδῶν. Κατ’ αὐτό οἱ μεγάλοι Πατέρες ὅλων τῶν περιόδων ὑπῆρξαν πράγματι μεγαλόπνοοι, γιατί διεῖδαν σοφά καί δόμησαν τά θεμέλια τῆς ζωῆς καί τῆς ἱστορίας στήν περιοχή τῆς παιδείας καί δέν διαψεύσθηκαν, ἀφοῦ γι’ αὐτό τούς μνημονεύουμε καί τούς τιμοῦμε μέχρι σήμερα.
Ἡ δράση τοῦ Φωτίου ὑπῆρξε καθοριστική γιά τό μέλλον τῆς Ὀρθοδοξίας καί τῆς παγκόσμιας ἱστορίας. Ἐκεῖνο ὅμως τό ὁποῖο κυρίως τόν ἀνέδειξε μέγα καί ὑπῆρξε γνώμονας ὅλων τῶν ἐνεργειῶν του εἶναι ἡ μεγάλη του ἀγάπη πρός τόν Χριστό, τόν ἄνθρωπο καί τήν Ἐκκλησία. Διότι βεβαίως εἶναι ἀρκετά διαφορετικό νά διαβάζει κανείς τήν ἱστορία, νά περιγράφει καί νά ὑμνεῖ τήν παιδεία, τήν πίστη, τήν ἀγάπη καί ἄλλο νά τά βιώνει καί τά ἐφαρμόζει ἐμπράκτως. Ἡ ἀγάπη εἶναι αὐτή πού δίνει ἀξία σέ ὅλα τά ἄλλα χαρίσματα πού μᾶς δίδονται ἀπό τόν Θεό. «Ἀγάπης οὐδέν κτῆμα σεμνότερον οὐδέ τιμιώτερον», γράφει ὁ ἴδιος στήν ἐπιστολή του πρός τόν πάπα Νικόλαο. Καί συνεχίζει: «Συλληφθήκαμε παρά τή θέλησή μας, φυλακισθήκαμε ὅμοια μέ κακούργους, ψηφισθήκαμε παρά τήν ἄρνησή μας, χειροκροτηθήκαμε κλαίγοντας μέ ὀδυρμούς καί θρήνους». Ὁ Φώτιος ἐδέχθη μέ ἀνεξικακία καί ἐγκαρτέρηση ὅλες τίς κατηγορίες, τούς διωγμούς καί τήν ἐξορία.
Στό πλαίσιο τοῦ ἐτήσιου κοινοῦ ἑορτασμοῦ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου μετά τῶν Θεολογικῶν μας Σχολῶν πρός τιμήν τῆς ἱερᾶς μνήμης τοῦ Μεγάλου Φωτίου ὡρίσθη νά μᾶς ὁμιλήσει γιά τήν προσωπικότητα καί τήν σκέψη τοῦ Ἁγίου ὁ ἐλλογιμώτατος Καθηγητής καί Πρόεδρος τοῦ Τμήματος Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν κ. Θωμᾶς Ἰωαννίδης. Ἡ εἰσήγησή του ἔχει τίτλο: «Ἡ ἔννοια τῆς ἀγάπης κατά τόν Ἀπόστολον Παῦλον καί τόν Ἅγιον Φώτιον».
