«Τόν ἀστέρα τῆς Κρήτης, τῆς Ἀγκαράθου τόν βλαστό, τῆς Ἀλεξανδρείας τόν ποιμένα, τοῦ Βυζαντίου τόν πρόεδρο, τόν ἁγιασμένο Κύριλλο», συναχθήκαμε σήμερα ἐδῶ, στήν Ἀλεξάνδρεια, στήν πόλη πού ἵδρυσε ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος καί ἁγίασε μέ τό τίμιο αἷμα του ὁ Εὐαγγελιστής Μᾶρκος, τόν περιώνυμο καί κλειτό Πατριάρχη της Κύριλλο Λούκαρη γιά νά τιμήσουμε, ἀλλά πολύ περισσότερο γιά νά ἐμπνευσθοῦμε ἀπό τό παράδειγμά του, νά λάβουμε ἐνίσχυση ἀπό τό μαρτύριό του καί νά συνδέσουμε τήν διακονία μας μέ τό ἀπαράμιλλο παράδειγμα αὐταπαρνήσεως καί ἀφοσιώσεως στήν ὑπηρεσία τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, σέ καιρούς δυσχείμερους, ἀνάλογους μέ τούς σημερινούς.
Ἄνθρωπος μέ σπουδαία καί πολύπλευρη μόρφωση πού ἀπέκτησε κοντά σέ διαπρεπεῖς διδασκάλους στή Βενετία καί στήν Πάδοβα, ἀφιερώθηκε σέ ὅλη τήν ζωή καί τήν πολυτάραχη θητεία του στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας. Ὅταν ἀνῆλθε στόν θρόνο τοῦ Εὐαγγελιστῆ Μάρκου ὁ Κύριλλος, ἀφοῦ εἶχε προηγηθεῖ ἐργώδης παρουσία του στήν Πολωνία, ὡς ἐξάρχου τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, ὅπου ἐργάσθηκε σκληρά γιά νά ἀνατάξει ἕνα ἀπό τά δύσκολα προβλήματα τῆς ἐποχῆς, τό ὁποῖο ἦταν καί μία ἀπό τίς αἰτίες τῆς παρακμῆς τῆς Ἀλεξανδρινῆς Ἐκκλησίας, τήν ἀμάθεια δηλαδή, τοῦ κλήρου τῆς ἐποχῆς. Ἐν τούτοις οἱ δραστηριότητές του ὡς Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας τόν κατέστησαν προσωπικότητα διεθνοῦς κύρους.
Διατηροῦσε ἐπαφές μέ βασιλεῖς καί αὐτοκράτορες, διπλωμάτες καί πολιτικούς, καθηγητές καί διανοουμένους ἀπό ὅλο τόν κόσμο χωρίς νά πάψει νά καταγίνεται συστηματικά καί μέ ζῆλο μέ τό κήρυγμα καί νά μοχθεῖ γιά τήν ἀνασυγκρότηση τοῦ Πατριαρχείου.
Ὅταν κλήθηκε κατόπιν στην Κωνσταντινούπολη, ἡ πατριαρχία του κλυδωνίστηκε ἀπό σειρά πολυμέτωπων ἀγώνων, τόσο κατά ἐσωτερικῶν ὅσο καί κατά ἐξωτερικῶν ἐχθρῶν, οἱ ὁποῖοι ἐπιβουλεύθηκαν τήν προικισμένη προσωπικότητα ἀλλά καί τό πολύπτυχο ἔργο του, ὅπως καί τήν ἀγωνιώδη προσπάθειά του γιά τήν ἀναγέννηση τῆς ἑλληνικῆς Παιδείας. Ὅπως ἔχει χαρακτηριστικά γραφεῖ: «Ὁ Κύριλλος Λούκαρις ἦτο ἀνήρ νουνεχής, δραστήριος καί πεπαιδευμένος. Φίλος ὤν τῶν γραμμάτων, εἰργάσθη ὑπέρ τῆς διαδόσεως αὐτῶν, πρῶτος αὐτός συστήσας τυπογραφεῖον ἐν Κωνσταντινουπόλει. Διά τῆς παιδείας τοῦ κλήρου καί τῆς ἠθικῆς αὐτοῦ ἀναμορφώσεως ἐνόμιζεν ὅτι ἠδύνατο νά δοξασθῇ πάλιν ἡ Ἀνατολική Ἐκκλησία καί ν’ ἀποκρούσῃ τότε φοβερούς κινδύνους».
Ἀντιλαμβανόταν τήν ἄγνοια τῶν μεγάλων χριστιανικῶν ἀληθειῶν ἡ ὁποία διέκρινε τόν κλῆρο καί τόν λαό τῆς ἐποχῆς του, κατά τήν ὁποία ἡ πατριαρχία του σημαδευόταν ἀπό τή συστηματοποίηση τοῦ δυτικοῦ προσηλυτισμοῦ, καί ζήτησε τή συνδρομή γνωστῶν ἑλλήνων πνευματικῶν μορφῶν τῆς ἐποχῆς του.
Ἔβλεπε ὅτι χρειαζόταν νά γίνουν τομές στήν προσέγγιση τοῦ ποιμνίου, σέ καιρούς κατά τούς ὁποίους ἡ φτώχεια καί οἱ δοκιμασίες του ἀπό τόν κατακτητή ἦσαν ἀδιάκοπες καί ἀπερίγραπτες καί ἡ ἀπαιδευσία ἀπελπιστική. Πῶς νά μορφωθοῦν, ἀφοῦ δέν εἶχαν δασκάλους καί δέν ὑπῆρχαν βιβλία! Πῶς νά ἔχουν κουράγιο νά σκεφθοῦν, ἀφοῦ δέν εἶχαν δύναμη νά ζήσουν!
Δέν πτοήθηκε ἀπό τίς μεθοδευμένες ἐναντίον του κινήσεις ἀπό ἀνατολικούς καί δυτικούς ἐχθρούς, τίς ἄκριτες συκοφαντίες, τή μοχθηρία, τήν ἀσέβεια, τά πάθη καί τίς συναλλαγές, τά συμφέροντα καί τίς σκοπιμότητες πολιτικών παραγόντων τῆς Εὐρώπης καί τῆς Τουρκίας, πού συναγωνίζονταν σέ ὠμότητα καί βία.
Ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων Θεοφάνης πού ἀνασκεύασε τίς συκοφαντίες κατά τοῦ Κυρίλλου, διακήρυσσε: «ὁ οὖν σοφώτατος Πατριάρχης Κύριλλος, ὡς ἔπος εἰπεῖν, τοσοῦτον ἀπέχει αἱρέσεως, ὥστε καί θαρρούντως τολμᾶν λέγειν, ὡς αὐτός ἐστίν ὁ κατά τήν ἀλήθειαν ἀρχιερεύς ἐν τοῖς νῦν, κατά Παῦλον, ὅστις ἄκακος, ἐλεήμων, εὐσεβής διδάσκαλος, καί τοῦ κατ’ εὐσέβειαν πιστοῦ λόγου ἀντεχόμενος».
Δέν πτοήθηκε οὔτε ἀπό τίς ἐπανειλημμένες δόλιες ἀπομακρύνσεις του ἀπό τόν Πατριαρχικό Θρόνο. Ἀνασύστησε καί ἐπαναλειτούργησε τήν Πατριαρχική Σχολή καί τήν ἀναβάθμισε σέ πανεπιστημιακό ἐπίπεδο. Πέτυχε νά μεταφέρει στήν Κωνσταντινούπολη τυπογραφεῖο, ἀπό τό ὁποῖο ἐκδόθηκε ἐκπληκτικός ἀριθμός βιβλίων στό διάστημα τῶν ἕξι μηνῶν πού τό ἄφησαν οἱ παντοειδεῖς ἐσωτερικοί καί ἐξωτερικοί ἐχθροί του νά λειτουργήσει. Τή χρονιά πού μαρτύρησε ὁ Κύριλλος ἐμφανίσθηκε ἡ πρώτη ἔκδοση τῆς Καινῆς Διαθήκης στή νεοελληνική, τήν μετάφραση τῆς ὁποίας εἶχε ἀναθέσει στόν Μάξιμο Καλλιουπολίτη.
Ὑπόδειγμα ἐσαεί ἀναδείχθηκε ὁ Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρις ὡς Ὀρθόδοξος Ποιμένας, ὁ ὁποῖος ἀφιέρωσε μέ αὐταπάρνηση τή βιοτή του στήν Ἐκκλησία καί τόν φωτισμό τοῦ λαοῦ του, ἐπισφραγίζοντας τήν πατριαρχία του μέ τόν μαρτυρικό του θάνατο.
Ὑπόδειγμα ἐσαεί ἀναδείχθηκε ὁ Πατριάρχης Κύριλλος γιά κάθε Χριστιανό Ὀρθόδοξο καί μάλιστα κληρικό κάθε βαθμοῦ, τονίζοντας τήν ἀπαράγραπτη ἀξία καί σημασία τῆς Παιδείας, ὄχι μόνον στήν ἐποχή του ἀλλά σέ κάθε ἐποχή. Ἰδιαιτέρως μεγάλη σημασία μάλιστα στούς καιρούς τούς ὁποίους διερχόμεθα, ἔχουν οἱ πολλές παγίδες, πού ἐλλοχεύουν ἀκριβῶς στούς χώρους τῆς Παιδείας, θύραθεν καί ἐκκλησιαστικῆς, ἀνοικτῆς πρός ὅλους πλέον ἀλλά καί μέ τέχνη ναρκοθετημένης ἀπό κακοδοξίες καί αἱρετικές θεωρίες.
Συγχαίρουμε τόν ἀγαπητό ἐν Χριστῷ ἀδελφό Πάπα καί Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ. Θεόδωρο γιά τήν πρωτοβουλία τῆς συγκλήσεως τοῦ Συνεδρίου τούτου, χαιρετίζομε τούς συμμετέχοντες σέ αὐτό καί εὐχόμεθα τόν Θεό συνεργό στήν ἐπιτυχία του.
