Μακαριώτατε καί Θειότατε Πατριάρχα, τῆς Μεγάλης Θεουπόλεως Ἀντιοχείας καί Πάσης Ἀνατολῆς, ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ λίαν ἀγαπητέ καί περιπόθητε ἀδελφέ καί συλλειτουργέ τῆς ἡμῶν Μετριότητος, κύριε Ἰ γ ν ά τ ι ε, τήν Ὑμετέραν Μακαριότητα ἐν Κυρίῳ κατασπαζόμενοι ὑπερήδιστα προσαγορεύομεν.
Δοξάζομεν τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ τήν δύναμιν καί Πνεύματος Ἁγίου ὑμνοῦμεν τήν ἐξουσίαν, διότι ἀνέτειλε σήμερον ἑορτή θεοφιλής καί σεβάσμιος, κατά τήν ὁποίαν ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας, ὡς μοῦσα θεοτερπής καί φιλόχριστος ῥυθμίζει οὐράνιον συναυλίαν εἰς τιμήν καί μνήμην τοῦ Πολιούχου ἡμῶν Ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, Ἐπισκόπου τοῦ κλεινοῦ ἄστεως τῶν Ἀθηνῶν, τοῦ τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης παιδευτηρίου, καί διαδόχους τοῦ θείου Κήρυκος τῶν Ἐθνῶν καί Ἱδρυτοῦ τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν Πανευφήμου Ἀποστόλου Παύλου.
Εὐφραινόμεθα, ἐπίσης, καί πανηγυρίζομεν ἱεροπρεπῶς ἐπί τῇ εὐλογητῇ ἐνταῦθα παρουσίᾳ καί σεπτῇ Ἱερουργίᾳ τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Μακαριότητος, τοῦ ἑκατοστοῦ ἑβδομηκοστοῦ Προκαθημένου τοῦ Ἀποστολικοῦ Θρόνου τῆς Ἀντιοχείας. Αὕτη, ἡ περιώνυμος Μητρόπολις τῆς Ἀνατολῆς ὑπῆρξεν ἀπό τάς πρώτας μεγάλας πόλεις, αἱ ὁποῖαι ἐγνώρισαν τήν Χριστιανικήν Πίστην.
Ἐκεῖ, ἡ νεότευκτος Ἐκκλησία ἤνοιξε τάς πύλας αὐτῆς εἰς τούς ἐθνικούς καί οἱ μαθηταί τοῦ Χριστοῦ ὠνομάσθησαν Χριστιανοί (Πράξ. 11, 19 – 26), ἐκεῖ ἔμειναν δι’ ὀλίγον καί οἱ Ἀπόστολοι Πέτρος, Παῦλος, καθώς καί ὁ Ἀπόστολος Βαρνάβας (Πρός Γαλ. 2, 11 καί Πράξ. 11, 26).
Πρίν νά ἐκπνεύσῃ ἡ τετάρτη δεκαετία τοῦ πρώτου χριστιανικοῦ αἰῶνος, οἱ πρῶτοι πιστοί «διασπαρέντες ἀπό τῆς θλίψεως τῆς γενομένης ἐπί Στεφάνῳ διῆλθον ἕως Φοινίκης καί Κύπρου καί Ἀντιοχείας μηδενί λαλοῦντες τόν λόγον εἰ μή μόνον Ἰουδαίοις». Ὡρισμένοι ὅμως «ἐξ αὐτῶν, ἄνδρες Κύπριοι καί Κυρηναῖοι», οἱ ὁποῖοι εἶχαν συνειδητοποιήσει τήν καθολικήν σημασίαν τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου, «ἐλθόντες εἰς Ἀντιόχειαν ἐλάλουν καί πρός τούς Ἕλληνας εὐαγγελιζόμενοι τόν Κύριον Ἰησοῦν» (Πράξ. 11, 19 – 20).
Ἔτσι ἡ Ἀντιόχεια εἰσῆλθεν εἰς τήν σκηνήν τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας μέ τό πρωτεῖον τῆς ἀναγνωρίσεως τοῦ Χριστιανισμοῦ ὡς πίστεως ὑπερεθνικῆς καί καθολικῆς σπουδαιότητος.
Εἰς αὐτό τό θρησκευτικόν ἔδαφος ἐβλάστησε, περί τά μέσα του 1ου αἰῶνος, ἡ νέα πραγματικότης τῆς χριστιανικῆς Ἐκκλησίας καί μέσα εἰς αὐτό τό πλέγμα τοῦ θρησκευτικοῦ πλουραλισμοῦ, ὁ ἀντιοχειανός Χριστιανισμός ἔθεσε τάς βάσεις διά τήν ἔντονον παρουσίαν του εἰς τούς ἑπομένους αἰῶνας.
Ὁ Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος ἀποτελεῖ ἀναμφιβόλως τόν θεμέλιον λίθον, ἐπί τοῦ ὁποίου ᾠκοδομήθη ἡ ἱστορία τῆς ἀντιοχειακῆς θεολογίας καί καθιερώθη εἰς τήν ἐκκλησιαστικήν συνείδησιν ὡς ἡ φυσιογνωμία ἡ ὁποία ἔθεσε τά θεμέλια τῆς θεολογίας.
Κατά τούς πρώτους τρεῖς αἰῶνας, τό γόητρον τῆς Ἀντιόχειας συνεχῶς ηὐξάνετο. Ἀνεδείχθη εἰς πρωτεύουσαν τῆς χριστιανοσύνης εἰς τήν Ἀνατολήν μετά τήν καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ καί τόν διασκορπισμόν τῶν Χριστιανῶν τῆς Παλαιστίνης.
Τά θεολογικά γράμματα εἰς τήν Ἀντιόχειαν καί ἰδιαιτέρως ἡ ἀπολογητική τοῦ Χριστιανισμοῦ καί ἡ ἑρμηνευτική τῶν Ἁγίων Γραφῶν προήχθησαν καί ἀπό μίαν ἄλλην προσωπικότητα τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων, τόν ἕκτον Ἐπίσκοπον Ἀντιοχείας Θεόφιλον, καί ἀπολογητήν τοῦ 2ου αἰῶνος. Ὁ ἴδιος, καίτοι προήρχετο ἐξ ἐθνικῶν, κατενόησε καί ἀντιμετώπισε τήν θύραθεν γνώσιν ὡς Ἰουδαῖος.
Εἰς τό κεφάλαιον τῆς θεολογίας ἡ συμβολή τοῦ Θεοφίλου εἶναι ἀξιοσημείωτος καί εἰς ὡρισμένα σημεῖα πρωτοποριακή. Ὁ Θεόφιλος εἶναι ὁ πρῶτος θεολόγος, ὁ ὁποῖος ἐχρησιμοποίησε τόν ὅρον «Τριάς».
Ἡ ἀντιοχειανή ἑρμηνευτική θεολογία ἄλλοτε μέν συνεπλήρωνε τήν θεολογικήν ἑρμηνευτικήν παράδοσιν τῆς Ἀλεξανδρείας καί ἄλλοτε πάλιν εὑρίσκετο εἰς ἀντίθεσιν μέ αὐτήν. Ἡ τάσις τῆς ἀντιοχειανῆς ἑρμηνευτικῆς θεολογίας ἦτο ἀριστοτελική καί ἱστορική, ἐν ἀντιθέσει μέ τήν ἀλεξανδρινήν, τήν ὁποίαν διέκρινε πλατωνισμός καί μυστική διάθεσις.
Ὡς περίοδος ἀκμῆς τῆς ἀντιοχειανῆς, ἑρμηνευτικῆς παραδόσεως θεωρεῖται ἡ μεταξύ τῶν ἐτῶν 370 καί 430. Ἀρχίζει κατά κύριον λόγον μέ τόν Διόδωρον Ταρσοῦ. Ὁ Διόδωρος ἐγεννήθη εἰς τήν Ἀντιόχειαν καί ἔλαβεν ἀθηναϊκήν παιδείαν. Ἀπεδείχθη ἱκανός πολέμιος τοῦ Ἀρειανισμοῦ καί ἀντίπαλος τοῦ Ἰουλιανοῦ τοῦ Παραβάτου, ἐνῷ ἀντετάχθη καί εἰς τήν διδασκαλίαν τοῦ Ἀπολλιναρίου Λαοδικείας. Προήχθη εἰς Ἐπίσκοπον Ταρσοῦ τό ἔτος 381.
Εἰς τήν περίοδον τῆς ἀκμῆς τῆς Ἀντιοχειανῆς Σχολῆς, ἔζησε καί ἐδημιούργησε μία προσωπικότης ἐκ τῶν μεγαλυτέρων τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Ἡ συνέπεια εἰς τήν μοναχικήν του κλίσιν, τό ἀσκητικόν του φρόνημα, ἡ ρητορική του δεινότης (δι’ αὐτόν τόν λόγον ὠνομάσθη καί Χρυσόστομος), ἡ ἐν γένει παιδεία του, ἡ παρρησία του εἰς τήν ὑπεράσπισιν τῆς ἀληθείας καί τοῦ δικαίου καί τό ποιμαντικόν του πάθος, τόν ἐπέβαλαν εἰς τήν συνείδησιν τῆς Ἐκκλησίας ὡς μίαν ἐκ τῶν ἐξεχουσῶν φυσιογνωμιῶν ὅλων τῶν ἐποχῶν. Αἱ ὁμιλίαι του συνδυάζουν κατά τρόπον ἀγαστόν τήν ἑρμηνευτικήν συνέπειαν καί ἀκρίβειαν μέ τήν πνευματικήν διάστασιν καί τάς πρακτικάς ἐπιπτώσεις, τάς ὁποίας δύναται ἕνα ἱερόν κείμενον νά ἐπιφέρῃ εἰς τήν καθημερινήν ζωήν τοῦ πιστοῦ.
Ἡ συμβολή τῆς Ἀντιοχείας δέν ἐξαντλεῖται εἰς τήν ἑρμηνευτικήν της πρότασιν διά τήν κατανόησιν τῆς Γραφῆς. Ἐξίσου σοβαρά, καθοριστική καί πρωτοποριακή εἶναι καί ἡ ἀντιοχειανή ἐκκλησιαστική ἱστοριογραφία ἡ ὁποία κινεῖται εἰς ἕνα φιλοσοφικόν – θεολογικόν πλαίσιον, ἐντός τοῦ ὁποίου ἐγαλουχήθησαν καί ἠνδρώθησαν οἱ ἱστορικοί τοῦ μεγάλου αὐτοῦ κέντρου τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας.
Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τῆς Ἀντιοχείας, ἡ ὁποία διά λόγους ἱστορικῶν συγκυριῶν ἠναγκάσθη νά μεταφέρῃ τήν ἕδραν Αὐτῆς εἰς τήν Δαμασκόν, διετήρησεν καί μετά ταῦτα τόν καθιερωμένον καί κατωχυρωμένον ἱστορικῶς τίτλον Αὐτῆς καί προσεπάθησε, διά δοκιμασιῶν νά συνεχίσῃ τήν πνευματικήν Αὐτῆς πορείαν.
Τό Πατριαρχεῖον Ἀντιοχείας μετά τήν Τουρκοκρατίαν ἐστράφη εἰς τήν ἐσωτερικήν ἀναδιοργάνωσιν Αὐτοῦ καί εἰς τήν καλλιέργειαν καλλιτέρων σχέσεων μέ τάς ἄλλας Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας. Παραλλήλως, εἰς τά πλαίσια τῆς Οἰκουμενικῆς Κινήσεως καί τῶν Θεολογικῶν Διαλόγων, ἐνδιεφέρθη διά τήν οὐσιαστικήν συμμετοχήν καί προσφοράν Αὐτοῦ εἰς τό διεκκλησιαστικόν ἔργον.
Ἡ ἐσωτερική ἀναδιοργάνωσις ἐκτείνεται εἰς τρία ἐπίπεδα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Τό πρῶτον ἀφορᾶ εἰς τήν ἀνανέωσιν τοῦ καθ’ αὑτό Ἐκκλησιαστικοῦ ἔργου. Ἡ λειτουργία τοῦ συνοδικοῦ συστήματος, ἡ ὀργάνωσις τῶν Μητροπόλεων διά τήν ἀντιμετώπισιν τῶν συγχρόνων ἀναγκῶν, ἡ ἐκλογή ἀξίων Ἱεραρχῶν, ἡ μέριμνα διά τήν σωστήν λειτουργίαν τῆς Ἐνορίας ὥστε νά καλύπτῃ ὄχι μόνον τάς λατρευτικάς, ἀλλά καί τάς ποιμαντικάς καί κοινωνικάς ἀνάγκας τῶν πιστῶν, ἀποτελοῦν ὡρισμένα μόνον ἐκ τῶν μέτρων, τά ὁποῖα ἔλαβε τό Πατριαρχεῖον Ἀντιοχείας τάς τελευταίας δεκαετίας.
Τό δεύτερον ἐπίπεδον τῆς ἀνανεώσεως εἰς τήν Ἐκκλησίαν τῆς Ἀντιοχείας ἀφορᾶ εἰς τήν Παιδείαν. Τό Πατριαρχεῖον Ἀντιοχείας ἔδωσεν ἰδιαιτέραν ἔμφασιν εἰς τήν ἐκπαίδευσιν. Λειτουργοῦν σήμερον Ὀρθόδοξα Σχολεῖα, ὄχι μόνον εἰς τό κέντρον, ἀλλά σχεδόν εἰς ἑκάστην Μητρόπολιν. Παραλλήλως, εἰς πολλάς Μητροπόλεις ἔχουν ἱδρυθῆ Ἐκκλησιαστικά σεμινάρια διά τήν προετοιμασίαν Ἱερέων καί Κατηχητῶν. Ἀποκορύφωσις τοῦ ἐνδιαφέροντος διά τήν Παιδείαν εἶναι ἀσφαλῶς τό Πανεπιστήμιον τοῦ Balamand, εἰς τό ὁποῖον ὑπάγεται καί ἡ Θεολογική Σχολή τοῦ Πατριαρχείου.
Ἡ προσπάθεια δι’ ἀνανέωσιν ἡ ὁποία καταβάλλεται τά τελευταῖα χρόνια, ὑπό τήν πεφωτισμένην καθοδήγησίν Σας, ἔχει νά ἐπιδείξῃ καρπούς καί εἰς τό καθαρῶς πνευματικόν ἔργον τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἀναγέννησις εἰδικώτερον τοῦ μοναχισμοῦ ἀποτελεῖ τό τρίτον δεῖγμα τῆς ἐσωτερικῆς ἀνανεώσεως τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀντιοχείας. Ἡ ἀναδιοργάνωσις τοῦ μοναχικοῦ βίου εἶναι πραγματικότης, ἡ ὁποία σφραγίζει καί πλουτίζει τήν ὅλην Ἐκκλησιαστικήν ζωήν. Ὑπάρχουν εἰς τήν Ἐκκλησίαν τῆς Ἀντιοχείας ἀξιόλογα κοινόβια, τά ὁποῖα εἶναι καταφύγια λατρείας καί ἐσωτερικοῦ βίου.
Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἀντιοχείας κατά τάς τελευταίας δεκαετίας, παρά τά ποικίλα πολιτικά, πολιτισμικά καί κοινωνικά προβλήματα τά ὁποῖα προσδιορίζουν τήν γεωγραφικήν περιοχήν τῆς δικαιοδοσίας Αὐτῆς, δέν παρέμεινε εἰς τό περιθώριον τοῦ οἰκουμενικοῦ Χριστιανισμοῦ. Ηὐτύχησε νά ἔχει ὡς Πατριάρχην Αὐτῆς τήν Ὑμετέραν Μακαριότητα, ἡ ὁποία διά τῆς εὐρείας μορφώσεως, τῆς ὑπευθύνου καί σθεναρᾶς οἰακοστροφίας καί τοῦ ἐσωτερικοῦ πλούτου τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, τήν ἀνύψωσε εἰς περίοπτον θέσιν. Ἀνέπτυξε ἰδιαιτέρας σχέσεις μέ ὅλας τάς Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας, εἰς τά πλαίσια μάλιστα τῶν πανορθοδόξων διασκέψεων συνέδραμεν ἀποφασιστικῶς εἰς τήν προώθησιν τῶν διορθοδόξων σχέσεων, εἰς τήν ἀπό κοινοῦ ἐπίλυσιν τῶν προβλημάτων καί εἰς τήν διασφάλισιν τῆς κανονικῆς ἑνότητος ὅλων τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν εἰς τήν ὀρθήν πίστιν καί εἰς τήν Ἐκκλησιαστικήν κοινωνίαν.
Ἡ συμμετοχή, ἐξ ἄλλου, τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας εἰς τήν οἰκουμενικήν προσπάθειαν καί εἰς τούς θεολογικούς διαλόγους τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν μέ τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον δέν ὑπῆρξεν ἁπλῶς ἀναγκαστική συνέπεια τῶν ἀποφάσεων αἱ ὁποῖαι ἐλήφθησαν πανορθοδόξως διά δυναμικήν μαρτυρίαν τῆς Ὀρθοδοξίας εἰς τόν σύγχρονον Χριστιανικόν κόσμον. Τό Πατριαρχεῖον Ἀντιοχείας, τόσον εἰς τά πλαίσια τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου τῶν Ἐκκλησιῶν, τοῦ Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν Μέσης Ἀνατολῆς, ὅσον καί τῶν διεκκλησιαστικῶν διαλόγων, ἐτόνισε τήν παρουσίαν Αὐτοῦ μέ ἐκλεκτά πρόσωπα καί σταθερῶς κατέθεσε τήν μαρτυρίαν καί τήν συμβολήν Αὐτοῦ εἰς τήν οἰκουμενικήν προσπάθειαν. Μέ αὐτό τό πνεῦμα τῆς μαρτυρίας, τό ὁποῖον προέρχεται ἀπό ἕνα περιβάλλον μέ τεραστίαν ἱστορικήν σημασίαν ἀλλά καί μέ ἰδιάζουσαν κοινωνικο-πολιτισμικήν φυσιογνωμίαν, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἀντιοχείας εἰσῆλθε καί προχωρεῖ πρός τήν τρίτην χριστιανικήν χιλιετίαν.
Αἱ σχέσεις τῶν δύο Ἐκκλησιῶν μας εἶναι εἰς σημεῖον πολύ ἱκανοποιητικόν. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἠθέλησε πάντοτε, ἐντός τοῦ πνεύματος τῆς Οἰκουμενικῆς Ὀρθοδοξίας κινουμένη, νά εἶναι ἑτοίμη νά ἀνταποκριθῇ εἰς πᾶν αἴτημα τῆς Ἀντιοχειανῆς Ἐκκλησίας, ὅπως καί ἐκείνη ἄλλωστε ἐστάθη πάντοτε εἰς τό πλευρόν μας εἰς καιρούς χαλεπούς. Ἀλλά ἡ ἀμοιβαία αὕτη ὑποστήριξις οὐδέποτε ὑπερέβη τά ὅρια τῆς ἀδελφικῆς συμπράξεως καί συνεργασίας ἐν πνεύματι σεβασμοῦ πρός τήν παράδοσιν καί τήν ἱστορίαν τῆς Ἐκκλησίας ἑκάστου λαοῦ ἐν πνεύματι ἑνότητος, πνευματικότητος, ἰσότητος καί εἰλικρινοῦς ἀμοιβαίου ἐνδιαφέροντος. Μόνον οὕτως ὁ Θεός εὐλογεῖ τάς σχέσεις ἡμῶν καί δίδει καρποφορίαν εἰς τάς ἐνεργείας ἡμῶν.
Μακαριώτατε καί περιπούδαστε ἐν Χριστῷ ἀδελφέ, ἐν ὀνόματι τῆς ἀταλαντεύτου ἀγάπης μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν Ἀντιοχείας καί Ἑλλάδος, ἥτις οὐ ζητεῖ τά ἑαυτῆς, ἀσπαζόμεθα Ὑμᾶς ἀδελφικῶς καί πάντας τούς περί Ὑμᾶς Ἁγίους Ἀρχιερεῖς εὐχόμενοι ἐκτενῶς πρός τόν Κύριον διά τήν πρόοδον καί εὐημερίαν τοῦ κατά Ἀντιόχειαν λαοῦ.
Ὡς ἐλάχιστον δέ δεῖγμα τῆς μεγάλης ταύτης ἀγάπης καί τιμῆς πρός Ὑμᾶς δεχθῆτε παρακαλῶ τό μικρόν καί συμβολικόν τοῦτο δῶρον ὡς ἀγαθήν ἀνάμνησιν τῆς ἐνταῦθα Ἐπισήμου Ὑμῶν ἐπισκέψεως μετά τῆς Τιμίας Συνοδείας Ὑμῶν.
