Πριν μιλήσω για την οικογένεια, που είναι το βασικό κύτταρο της κοινωνίας και αποτελεί θεσμό, τον οποίο ο Θεός ευλόγησε και η ανθρωπότητα στο μεγάλο της ποσοστό εμπιστεύεται περισσότερο από κάθε τι άλλο στη ζωή, επιτρέψτε μου να αναφερθώ στον γάμο, ιερό Μυστήριο από το οποίο προκύπτει η οικογένεια.
Μέγα όντως Μυστήριο ο Γάμος δηλαδή η ένωση του ανδρός με τη γυναίκα. Ο λόγος του Αποστόλου των Εθνών Παύλου, του και ιδρυτού της Εκκλησίας μας προς τους Εφεσίους είναι σαφής: «Οι άνδρες να αγαπάνε τις γυναίκες τους καθώς ο Χριστός αγάπησε την Εκκλησία και παρέδωσε τον εαυτόν Του υπέρ αυτής για να Την αγιάσει... Έτσι οφείλουν να αγαπάνε οι άνδρες τις γυναίκες τους, όπως τα δικά τους σώματα... Για το λόγο αυτό ο άνδρας θα εγκαταλείψει τον πατέρα του και τη μητέρα του και θα προσκολληθεί στη γυναίκα του και θα γίνουν οι δύο τους ένας άνθρωπος. Σ’ αυτά τα λόγια κρύβεται ένα μεγάλο μυστήριο, που εγώ σας λέγω ότι αναφέρεται στη σχέση Χριστού και Εκκλησίας». (Εφ. ε’ 20-33).
Ο Απόστολος Παύλος με τον συγκλονιστικό παραλληλισμό του Μυστηρίου του γάμου με τη σχέση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού με την Εκκλησία μας διδάσκει τη Θεολογία του Ιερού αυτού Μυστηρίου και πιο συγκεκριμένα:
Ότι η αγάπη των συζύγων πέραν του σαρκικού-ερωτικού στοιχείου έχει ιερό, μυστηριακό και πνευματικό χαρακτήρα, αφού αποτελεί ένωση των δύο εικόνων του Θεού σε σάρκα μία, σε «ανδρόγυνο». Έχει επίσης χαρακτήρα όχι μόνο συναισθηματικό, αλλά κυρίως θυσιαστικό, όχι κτητικό αλλά διακονίας, όχι εγωιστικό αλλά προσφοράς και ασκήσεως στην ταπείνωση.
Ως Μυστήριο ο Γάμος έχει αιώνιο και όχι προσωρινό χαρακτήρα, δεν είναι ένα συμβόλαιο που μπορεί κανείς να αθετήσει, δεν είναι μία συμφωνία που ισχύει όσο θέλουν τα συμβαλλόμενα μέρη, δεν είναι ακόμη μία απλή συγκατοίκηση και συντροφιά.
Πρώτιστος σκοπός του Γάμου είναι κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο η ηθική και πνευματική προαγωγή και τελείωση των συζύγων και τελικώς η σωτηρία και των δύο. Ο γάμος είναι επίσης ένα ασφαλές λιμάνι, που βοηθά να ξεπεράσει ο άνθρωπος τις αδυναμίες του να αναδείξει τα συναισθήματα της προσφοράς και αυτοθυσίας και να αντιμετωπίσει τις πολλές δυσκολίες και τους πειρασμούς της ζωής.
Η Οικογένεια
Επί αιώνες που η κοινωνία ήταν κυρίως αγροτική και κτηνοτροφική η οικογένεια ήταν σταθερά και ιεραρχικά δομημένη και στενά συνδεδεμένη. Λόγω του ότι η δύναμη του ανδρός αποτελούσε τον κύριο παράγοντα της οικονομικής προόδου της οικογένειας, η κοινωνία ήταν ανδροκρατούμενη, η γυναίκα είχε δευτερεύοντα ρόλο και ήταν κυρίως συμπαραστάτης του ανδρός, εργαζόμενη στο σπίτι, ενδιαφερόμενη για την ανατροφή των παιδιών και υποχρεούμενη πολλές φορές να εργασθεί και στο χωράφι ή στη στάνη. Τα παιδιά και τα εγγόνια μεγάλωναν κοντά στον «πατριάρχη» της οικογένειας, λόγω και της περιουσίας που μοιράζονταν και εδημιουργούντο οι λεγόμενες «φάρες». Να σημειώσω εδώ ότι ο Χριστιανισμός με την εμφάνισή του εξύψωσε τη γυναίκα. Όταν διαβάσει κανείς τον ορισμό του γάμου σύμφωνα με το Βυζαντινό Δίκαιο αμέσως αντιλαμβάνεται την τεράστια διαφορά από το Αρχαίο Δίκαιο, όπου η θέση της γυναίκας στην οικογένεια ήταν για να κάνει παιδιά και η ίδια ήταν απλώς το όργανο για τη διαιώνιση της οικογένειας και κτήμα του άνδρα, ιδιοκτησία του. Η τήρηση της συζυγικής πίστης αφορούσε μόνο στη γυναίκα και ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός διαμαρτυρήθηκε έντονα γι’ αυτό τονίζοντας: «Δεν δέχομαι αυτή τη Νομοθεσία, δεν επαινώ τη συνήθεια, ήταν άνδρες οι νομοθέτες, γι’ αυτό και η Νομοθεσία είναι εναντίον των γυναικών». Πέρασαν αιώνες για να επιβληθεί η αγάπη και η ισότητα των συζύγων, που ευαγγελίζεται η Εκκλησία του εθιμικού δικαίου, που ευνοούσε σαφώς τον άνδρα. Στο Βυζάντιο μετά την Εικονομαχία, στη Δύση πολύ αργότερα.
Κατά τον 19ο αιώνα και περισσότερο μετά το 1850 γίνεται η βιομηχανική έκρηξη στη Δύση, με κύριες χώρες της ανάπτυξης αυτής την Αγγλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και αργότερα τις Η.Π.Α.. Η διαφοροποίηση αυτή της κοινωνίας από αγροτική και κτηνοτροφική που ήταν σε εμποροβιομηχανική, επέφερε και την αλλαγή της μορφής της οικογένειας και της θέσης της γυναίκας.
Η οικογένεια παίρνει ένα στενότερο χαρακτήρα, αλλά εξακολουθεί να είναι στενά συνδεδεμένη, με πάντα τον πατέρα - ηγέτη. Η γυναίκα με τις κοινωνικές εκδηλώσεις που όλο γίνονται και περισσότερες βγαίνει συχνότερα από το σπίτι. Στις πτωχότερες οικογένειες η γυναίκα περνά στην αγορά εργασίας, γίνεται κυρίως εργάτρια, αλλά και πωλήτρια ή και υπάλληλος γραφείου. Η εξέλιξη αυτή προήλθε από την ανάγκη στη βιομηχανία και το εμπόριο περισσότερων εργατικών χεριών και σε πολλές εργασίες ικανότερων από αυτά των ανδρών –κυρίως στην κλωστοϋφαντουργία- και οπωσδήποτε φθηνότερων, αφού, όπως είναι γνωστό, η γυναίκα πληρωνόταν με μικρά ημερομίσθια, πολύ μικρότερα των ανδρών, ακόμη και για την ίδια εργασία. Κίνητρο της εξόδου της γυναίκας στην αγορά εργασίας, υπό πολύ δύσκολες μάλιστα συνθήκες, ήταν η βελτίωση του οικογενειακού βαλαντίου και σ’ αυτήν βοηθούσε η παρουσία ακόμη στο σπίτι του παππού και της γιαγιάς. Η εργασία της γυναίκας στον δευτερογενή και τον τριτογενή τομέα της οικονομίας επεβλήθη δηλαδή από την εξέλιξη της οικονομίας, αλλά πήρε και χαρακτήρα κοινωνικό και κάλυψη ιδεολογική από όλο το πολιτικό φάσμα στις δυτικές κοινωνίες.
Η επί δεκαετίες προφανής αδικία σε βάρος της γυναίκας στην αγορά εργασίας, αλλά και στην κοινωνική και πολιτική της παρουσία, προκάλεσε τη δικαιολογημένη αντίδραση των γυναικείων οργανώσεων.
Την κατάσταση αυτή εκμεταλλεύθηκε ορισμένα μέλη του λεγόμενου «φεμινιστικού κινήματος», που αναπτύσσεται και στη χώρα μας και αποκτά επιρροή μετά το 1970 έως και τις ημέρες μας. Να κάνω εδώ μία παρένθεση. Στη Δύση στην προσπάθεια να διορθωθεί ένα λάθος, μία αδικία, προκαλείται μία νέα αδικία κι ένα νέο λάθος. Εμείς στην Εκκλησία γνωρίζουμε ότι η Διαμαρτύρηση στα πραγματικά λάθη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας έφερε νέο λάθος. Έτσι και στη θέση της γυναίκας στην οικογένεια και την κοινωνία. Αντί στη Δύση να επιδιωχθεί να διορθωθεί η αδικία σε βάρος της ανατρέπεται η φυσική και ηθική τάξη, για να εξυπηρετηθεί η ιδεολογική θέση μιας ουτοπιστικής ισότητας της γυναίκας με τον άνδρα, αφού εν ονόματι της ισότητας το φεμινιστικό κίνημα επιδιώκει να καταργήσει τη διαφορετικότητα των δύο φύλων. Θα σας αναφέρω δύο πρόσφατα παραδείγματα από Ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στο πρώτο, το σχετικό «με τις γυναίκες και τον φονταμενταλισμό», αντί το κείμενο να εστιασθεί στη θέση της γυναίκας σε άλλες θρησκείες και σε νομοθεσίες χωρών πού υποβαθμίζουν και υποτιμούν τη θέση της γυναίκας ή και σημερινές αδικίες που συμβαίνουν στις κοινωνίες της Δύσης και να ζητεί αυτές να διορθωθούν, ασχολείται με τη σχέση Εκκλησίας και Πολιτείας στη Δύση και θεωρεί ότι η περιθωριοποίηση της Εκκλησίας θα φέρει την ισότητα των γυναικών! Με τις προτάσεις του εν λόγω ψηφίσματος για εμάς είναι σαφές ότι οι φεμινίστριες δεν θέλουν να διορθώσουν τα κακώς κείμενα σε βάρος των γυναικών, αλλά επιδιώκουν να προωθήσουν ιδεολογικές αντιχριστιανικές θέσεις. Στο δεύτερο ψήφισμα υποστηρίζεται μεταξύ άλλων η εγωκεντρική και απάνθρωπη αντίληψη ότι το έμβρυο, δηλαδή ο δυνάμει άνθρωπος και εικόνα του Θεού, είναι μία απόφυση της γυναίκας κι επομένως αυτή πρέπει να μπορεί να το αποβάλλει (φονεύσει για εμάς) όπως ένα σπυρί ή τις αμυγδαλές της, χωρίς να ερωτά κανένα και όποτε αυτή νομίζει...
Τα ψηφίσματα αυτά είναι αποτέλεσμα της ατομοκρατικής θεώρησης της ζωής, την οποία εγέννησε ο Διαφωτισμός κι έχει οδηγήσει σε αδιέξοδα. Η μηχανιστική, νοησιαρχική και ατομοκρατική προσέγγιση του κόσμου ενέχουν τα σπέρματα της διάλυσης του κοινωνικού ιστού, βασικό στοιχείο του οποίου είναι η αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον. Η Ορθοδοξία προβάλλει ένα άλλο πνεύμα κι ένα άλλο ήθος, πού στηρίζουν τον άνθρωπο και κρατούν ζωντανή την κοινότητα, πού έχει τεράστια κοινωνική σημασία. Πρόκειται κατ’ αρχήν για την ευχαριστιακή κοινότητα, με τις αναγκαίες προεκτάσεις της στα πρόσωπα, στις μεταξύ τους σχέσεις και βεβαίως στην οικογένεια. Η αναγωγή της ζωής αποκλειστικά σε απρόσωπες και «αντικειμενικές» δομές είναι το αμάρτημα του ανδρικού κόσμου, της ανδρικής αντίληψης για τη ζωή. Γι’ αυτό και το κύριο λάθος του σύγχρονου φεμινισμού είναι η αποδοχή αυτών των δομών, αυτών των κανόνων. Ο άνθρωπος όμως δεν καλείται να εφαρμόσει κανόνες, αλλά καλείται να βιώσει το θαύμα της ζωής. Και η οικογένεια είναι ένα θαύμα, όπως και η Βασιλεία του Θεού. Η αλήθεια για την Εκκλησία περί της γυναικός βρίσκεται σ’ Αυτήν και όχι σε κανόνες. Τελικός σκοπός ανδρός και γυναικός στην οικογένεια είναι η αγιότητα και η σωτηρία. Και αυτά επιτυγχάνονται με την αγάπη και το πνεύμα της θυσίας. Η ζωή της Χριστιανικής οικογένειας είναι πανέμορφη, φτάνει τα μέλη της να αποδεχθούν ολόκληρη αυτή την ομορφιά και να μην προσπαθούν να την δουν αποσπασματικά και εγωκεντρικά.
Η σημερινή μετανεωτερική οικογένεια στη Δύση και στην Ελλάδα επηρεάζεται οπωσδήποτε από το δημιουργημένο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον κι εν μέρει και από το ιδεολογικό - φεμινιστικό. Έτσι η οικογένεια στις αρχές της 3ης χιλιετίας εμφανίζει εκφυλιστικά φαινόμενα που απειλούν την παραδοσιακή της δομή.
Να αναφέρω ορισμένα χαρακτηριστικά της:
Χαλάρωση των δεσμών μεταξύ των μελών της οικογένειας. Αρχίζει και στην Ελλάδα να επικρατεί μία ωφελιμιστική και συμφεροντολογική – εγωπαθής αντίληψη της ζωής. Οι γονείς μόνοι ή το πολύ στα γηροκομεία, τα παιδιά ανεξάρτητα από την αρχή της εφηβείας τους, χωρίς να δίνουν λόγο στους γονείς, πού μάλλον εξυπηρετούνται στα σχέδια τους για ελεύθερη υποχρεώσεων ζωή.
Παλαιά η οικογένεια αποτελούσε το κουκούλι, μέσα στο οποίο αναπτύσσονταν ισορροπημένα τα παιδιά, γιατί περιεβάλλοντο από την αγάπη, τη στοργή και το ενδιαφέρον των οικείων τους. Και τα παιδιά αποτελούσαν για όλους τους μεγάλους την πρώτη φροντίδα. Οι γιαγιάδες κι οι παππούδες τα βράδια έλεγαν στα παιδιά ιστορίες, οι μητέρες τους διάβαζαν παραμύθια, οι πατέρες έπαιζαν μαζί τους. Όλοι μαζί έτρωγαν, κάνοντας πάντα το σταυρό τους στην αρχή και στο τέλος των γευμάτων και λέγοντας δύο λόγια προσευχής, όλοι μαζί συζητούσαν για το πώς ο καθένας πέρασε την ημέρα. Υπήρχε μία ενότητα στην οικογένεια και τα παιδιά δεν ένιωθαν κανένα κενό, όσο φτωχά κι αν ήσαν. Αντίθετα γέμιζαν τις ψυχές τους με αγάπη κι ενδιαφέρον για τη ζωή και αισιοδοξία για το μέλλον. Μέσα από τις συζητήσεις και τα οράματα που είχαν γι’ αυτά οι δικοί τους γεννιόταν μέσα τους ένας δυναμισμός, πού τα βοηθούσε να εξελιχθούν σε επιτυχημένους ανθρώπους στη ζωή.
Να πω και το άλλο. Την Κυριακή όλη η οικογένεια ετοιμαζόταν και πήγαινε στην Εκκλησία. Η εβδομάδα πάντα ξεκινούσε με την ευλογία της Εκκλησίας και η Κυριακή ήταν πάντα αργία και μεγάλη και ξεχωριστή ημέρα. Όσο φτωχός κι αν ήταν ο πατέρας θα εξασφάλιζε το κρέας για την Κυριακή που συνήθως γινόταν ψητό στο φούρνο, μαζί με μπόλικες πατάτες ή άφθονο ζυμαρικό «για να φτουρήσει», όπως μας έλεγαν οι γονείς μας. Και ερχόμενο το φαγητό από τον φούρνο ευωδίαζε ο τόπος και ήταν μεγάλος ο πειρασμός στα παιδιά να δοκιμάσουν μέχρι να φτάσουν στο σπίτι και καμιά πατάτα... Όλοι φορούσαν τα καθαρά και «κυριακάτικα» ρούχα κι έτσι ένιωθαν ακόμη καλύτερα το σημαντικό της ημέρας.
Τα βιβλία που διάβασαν γενιές ολόκληρες παιδιών ήταν αυτά της Πηνελόπης Δέλτα, του Λέοντος Μελά, του Κωστή Παλαμά, του Γεωργίου Δροσίνη, του Δημητρίου Βικέλα, και άλλων σημαντικών συγγραφέων. Και τα παιδιά από τα διαβάσματά τους και τις διηγήσεις μάθαιναν καλά και σωστά την ιστορία, μάθαιναν ορθά τη γλώσσα, μάθαιναν το ποια πραγματικά είναι η εθνική, θρησκευτική και πολιτισμική κληρονομιά τους.
Δυστυχώς σήμερα, κοντά σε όλα αυτά τα βιβλία πού κυκλοφορούν ακόμη άλλα έχουν τεθεί στο περιθώριο, κυκλοφορούν για τα παιδιά άλλα βιβλία, που δεν δίνουν τα παλιά μηνύματα που τα βοηθούσαν στην αυτογνωσία τους. Σήμερα επικρατούν ως αναγνώσματα τα κόμικς, με τις δύσμορφες ανθρώπινες υπάρξεις που χρησιμοποιούν τη βία για να επιβληθούν. Σήμερα ορισμένα βιβλία για τα παιδιά διαστρέφουν την ιστορία, ή διαγράφουν την Εκκλησία από το λεξιλόγιό τους. Σήμερα εν ονόματι της ελευθερίας αφήνουμε αχαλίνωτο κάθε δικό μας πάθος και καταστρέφουμε στις ψυχές των παιδιών κάθε ιερό και όσιο, μεταξύ των οποίων πρώτιστα την Κυριακή ως ημέρας του Κυρίου, και στη συνέχεια τη συνοχή κι ενότητα της οικογένειας, την ιερότητα του γάμου, την συνέχεια μας ως Ελλήνων. Και η παρακμιακή αυτή κατάσταση γίνεται ακόμη περισσότερο επικίνδυνη, γιατί αν επικρατήσει η αντίληψη της αποκοπής των ριζών μας και της εγκατάλειψης της κληρονομιάς μας θα μετατραπούμε σε άμορφους ψυχικά και κακόμοιρους πολιτισμικά μέτοικους της Ενωμένης Ευρώπης του 21ου αιώνα.
Οι γάμοι όλο και γίνονται σε μεγαλύτερη ηλικία. Πριν από 30 χρόνια, πριν δηλαδή από μία γενιά ο νέος παντρευόταν κατά μ.ο. στα 25 και η νέα στα 23. Σήμερα οι μ.ο. φθάνουν τα 33 για τα αγόρια και τα 30 για τα κορίτσια. Αυτό έχει συνέπεια και στην παιδοποιία και στην ποιότητα της σχέσεως γονέων με τα παιδιά. Όσο μεγαλώνει κανείς τόσο απομακρύνεται από την παιδική ηλικία, τόσο και δυσκολεύει να καταλάβει το παιδί, να παίξει μαζί του να συζητήσει. Κι επί πλέον στενεύουν τα όρια για απόκτηση πολλών παιδιών και πολλές οικογένειες μένουν στο ένα παιδί.
Στην όλο και περισσότερο ανταγωνιστική κοινωνία πού ζουν οι νέοι και οι νέες χρειάζεται να επεκτείνουν χρονικά τις σπουδές τους, για να αποκτήσουν περισσότερα εφόδια. Έτσι έχοντας σε πρώτη προτεραιότητα την απόκτηση προσόντων βάζουν σε δεύτερη την απόκτηση οικογένειας.
Αισθανόμενη η γυναίκα ότι έχει τις ίδιες ή και περισσότερες ικανότητες από συνομηλίκους της άνδρες κοιτάζει εξίσου την καριέρα της. Συνέπεια αυτού είναι στην οικογένεια να μην υπάρχει συνεκτικός πλέον κρίκος και εάν και όταν αποκτηθούν παιδιά αυτά να μεγαλώνουν μόνα τους, σε βρεφονηπιακούς σταθμούς ή με μία οικιακή βοηθό. Υπάρχουν βεβαίως πάντα οι γυναίκες που θυσιάζουν την καριέρα χάρη των παιδιών τους ή πού την προσαρμόζουν στις ανάγκες της οικογενείας τους, στην οποία δίνουν την προτεραιότητα της ζωής τους.
Οι κοινές εργασίες και οι εγωκεντρικές αντιλήψεις οδηγούν στην κατάργηση της διαφορετικότητας των ρόλων στην οικογένεια. Αυτό έχει και ψυχολογικές επιπτώσεις και στον άνδρα και στη γυναίκα, με αποτέλεσμα να οδηγείται η σχέση τους σε ναυάγιο.
Η καθυστέρηση στην προσέλευση στον γάμο οδηγεί τους νέους και τις νέες σε ελεύθερες σχέσεις, με συνέπεια να χάνεται η ιερότητα του Μυστηρίου της ενώσεως είς γάμου κοινωνία. Η Εκκλησία απαγορεύει την εξωγαμιαία σχέση, έχει όμως άπειρη αγάπη και συγχωρεί και έχει και το Μυστήριο της Εξομολογήσεως, με το οποίο ξεπλένεται κάθε σφάλμα και κάθε αμαρτία. Αντιλαμβάνεται το πρόβλημα, αγωνιά μαζί με το νέο και τη νέα που παλεύουν ώστε στις σημερινές συνθήκες να φθάσουν αγνοί στον γάμο και να παραδώσουν ολόκληρη την καρδιά τους σ’ αυτήν ή σ’ αυτόν που θα συμπορευθούν ως ανδρόγυνο και μένει κοντά τους πάντα.
Θα νόμιζε κανείς ότι η καθυστέρηση στην απόφαση του γάμου και η ελεύθερη προγαμιαία σχέση βοηθούν στο να είναι μόνιμη η σχέση, Λάθος. Όπως προαναφέραμε μόνο η στάση έναντι της ζωής και του Μυστηρίου του Γάμου βοηθά στο να είναι μόνιμη η σχέση και να υπάρχει σεβασμός σε αυτήν από τους συζύγους. Αλλιώς η ελεύθερη σχέση συνεχίζεται κι εντός του γάμου και το διαζύγιο είναι ένα απλό συμβάν, όπως η αλλαγή κατοικίας.
Από την αποϊεροποίηση του γάμου σοβαρότατες είναι οι επιπτώσεις στα παιδιά, τα μόνα ανεύθυνα σε όσα συμβαίνουν στην οικογένεια ερήμην τους. Στην εγωπάθεια και την εμπάθεια των γονέων τα παιδιά είναι τα θύματα. Κι ύστερα τα κατηγορούμε γιατί δεν είναι όπως θα τα θέλαμε... Πριν τα κατηγορήσουμε ας κοιτάξουν οι γονείς με ειλικρίνεια τους εαυτούς τους κι ας κάνουν την αυτοκριτική τους.
Τέλος, τα επιτεύγματα της ιατρικής στη γενετική μηχανική επηρεάζουν τη στάση των συζύγων έναντι του γάμου και των παιδιών. Την κάνουν ορθολογικότερη, πιο ωφελιμιστική, πιο χαλαρή τη σχέση με τα παιδιά τους.
Προβληματισμός και μέτρα από την Εκκλησία
Για την πνευματική πορεία των μελών της σύγχρονης οικογένειας η Εκκλησία προσεύχεται, αγωνιά, αλλά αυτά δεν είναι αρκετά. Εξομολογούμαι δημοσίως ότι η Εκκλησία δεν ήταν έτοιμη να αντεπεξέλθει στην ποιμαντική τους αντιμετώπιση. Η εξέλιξη ήταν και είναι σχεδόν αστραπιαία και κολοσσιαία σε διαφορές από τις προηγούμενες κοινωνίες κι εμείς ως ποιμένες εξακολουθούμε να είμαστε προσαρμοσμένοι στις ανάγκες της οικογένειας της προβιομηχανικής κοινωνίας. Γι’ αυτό και παρακολουθούμε αμήχανα πολλές φορές τις εξελίξεις. Νιώθουμε ικανοποιημένοι που οι νέοι και οι νέες μας προσέρχονται σε ποσοστό πού προσεγγίζει το 100% στην Εκκλησία για να παντρευτούν και που διατηρούν τους δεσμούς τους με Αυτήν, παρά τις αρνητικές επιρροές που δέχονται. Η νεολαία δείχνει να είναι ψυχικά και ηθικά καλύτερη από τους γονείς της. Κι αυτό είναι μία ελπίδα για τον Ελληνισμό στις δυσμενείς συγκυρίες που διερχόμαστε.
Για τη νεολαία αυτή αξίζει να αποστασιοποιηθούμε από την κοσμική κοινωνική πραγματικότητα, να κλεισθούμε στο «ταμιείο» μας και δια της προσευχής και της ασκήσεως να γεμίσουμε με αγάπη και ιεραποστολικό ζήλο για όλους τους ανθρώπους, αλλά ιδιαιτέρως για τους νέους και τις νέες πού έρχονται «εις γάμου κοινωνίαν». Να αναζωογονήσουμε την ενορία, διατηρώντας κυρίως με τα νέα ζευγάρια ζωντανή σχέση. Να δεχόμαστε με χαρά τα βρέφη που οι νέοι γονείς φέρνουν στην Εκκλησία να κοινωνήσουν και να μη διστάζουμε να συζητήσουμε μαζί τους κάθε πρόβλημα που τους απασχολεί. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε αποκτήσει ως ποιμένες τα απαραίτητα εκείνα πνευματικά εφόδια και τις ουσιαστικές γνώσεις για να μας νιώθουν ουσιαστικά κοντά τους και όχι απλώς ως λειτουργούς του Υψίστου. Να τους διδάξουμε τη Θεολογία της Εκκλησίας μας, πού έχει μοναδική ομορφιά, αλλά που λίγοι την γνωρίζουν.
Οι σημερινοί νέοι και νέες σε λίγα χρόνια θα έχουν εκείνοι την ευθύνη της πορείας του Γένους στην Ενωμένη Ευρώπη. Και πρέπει να αρθούμε εμείς στο ύψος των περιστάσεων για να συμβάλλουμε στο να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της σύγχρονης οικογένειας, όπως προηγουμένως τα εκθέσαμε. Γιατί χωρίς οικογένεια με αρχές, με σχέση στενής αγάπης μεταξύ των μελών της και στην οποία ο Κύριος αποτελεί το αγκωνάρι της η κοινωνία μας θα οδεύει στην παρακμή. Και στην τυχόν εξέλιξη αυτή, σοβαρή ευθύνη θα φέρει η Εκκλησία, στην οποία κυρίως πέφτει το βάρος της ποιμαντικής και της διδασκαλίας για την ιερότητα της ζωής και της οικογένειας. Οι ανάγκες σήμερα είναι πολλές, η Εκκλησία στη σχέση της με τη σύγχρονη οικογένεια έχει μείνει πίσω και οι εργάτες του Ευαγγελίου είναι σχετικά λίγοι.
Στο σημείο αυτό οφείλω να τονίσω τα τελούμενα σήμερα από την Εκκλησία:
Σχολές γονέων στις ενορίες για την ενημέρωση των νέων κυρίως ζευγαριών.
Ποιμαντική των μελλονύμφων με φυλλάδια και προσωπική συζήτηση.
Ξενώνες για προστασία ανύπανδρων μητέρων.
Ξενώνες για προστασία κακοποιημένων γυναικών.
Αντιμετώπιση προβλημάτων οικογένειας στο χώρο του εξομολογητηρίου.
Αντιμετώπιση υλικών αναγκών μελών οικογενειών.
Διδασκαλία στους νέους να σέβονται τους θεσμούς.
Ποιμαντική ενημέρωση για την αξία της ζωής και του αμαρτήματος των εκτρώσεων.
Ίδρυση και λειτουργία βρεφονηπιακών σταθμών από την Εκκλησία προς διευκόλυνση των νέων ζευγαριών.
Επιχορήγηση του 3ου παιδιού στη Θράκη.
Πολλές εκδηλώσεις, με την οποία να εξηγείται ο ρόλος της γυναίκας στην οικογένεια και στην κοινωνία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία επαναλαμβάνω δεν αντιλαμβάνεται την ισότητα ως ισοπέδωση, ούτε τα λειτουργήματα ως εξουσία και δύναμη, αλλά ως διακονία και μαρτυρία.
Αλλά το ουσιαστικότερο έργο μας είναι η προσέγγιση των πολλών σύγχρονων ζευγαριών. Όχι να τα περιμένουμε στην Εκκλησία να μας έρθουν, όχι βλέποντας τη δυσκολία της ποιμαντικής προσέγγισης στην απάνθρωπη-απρόσωπη πόλη να εγκαταλείπουμε κάθε προσπάθεια αποκτώντας συν τω χρόνω υπαλληλική νοοτροπία. Η συναίσθηση των πολλών προβλημάτων στη σύγχρονη οικογένεια πρέπει να μας ωθούν ψυχικά στο να εντείνουμε τις προσπάθειες μας και να εφεύρουμε νέους τρόπους προσπελάσεως στις καρδιές των νέων ζευγαριών. Αυτά τα θέματα της σημερινής οικογένειας και η αντιμετώπιση τους από την Εκκλησία απασχολούν την Ιεραρχία και κληρικολαϊκές συνάξεις κατά ενορία και κατά Ιερά Μητρόπολη και γίνονται αντικείμενα συνεδρίων, με προσκεκλημένους υψηλού επιπέδου ειδικούς επιστήμονες.
Προτάσεις προς την Πολιτεία
Δυστυχώς είμαι στην πολύ δυσάρεστη θέση από τη θέση αυτή να εκφράσω τη βαθύτατη θλίψη μου για το Νομοσχέδιο, το οποίο αυτές τις ημέρες προωθεί το Υπουργείο Δικαιοσύνης προς ψήφιση στο Γ΄ Θερινό τμήμα της Βουλής και το οποίο εκθεμελιώνει τις αρχές που διέπουν την οικογένεια και τις σχέσεις μεταξύ των συζύγων μεταξύ τους και των γονέων με τα παιδιά τους. Στην Ελλάδα με το Νομοσχέδιο αυτό ο ιερός θεσμός της οικογένειας, τον οποίο η Εκκλησία μας ευλογεί με το Μέγα, όπως το χαρακτηρίζει, Μυστήριο του Γάμου τείνει να εξομοιωθεί με παρά φύση υποκατάστατα που έχουν τελευταίως καθιερωθεί σε άλλες χώρες της Ε.Ε. Και σας επισημαίνω συγκεκριμένα σημεία, τα οποία επ’ ουδενί δέχεται η Εκκλησία:
Δεν είναι δυνατό να αποδεχθεί η Εκκλησία να γεννιούνται παιδιά που δεν ξέρουν ποια είναι η μητέρα τους ή ποιος ο πατέρας τους.
Δεν θα δεχθεί η Εκκλησία να μπορούν να παντρευτούν αδέλφια χωρίς να το γνωρίζουν.
Δεν θα δεχθεί η Εκκλησία να γεννιούνται παιδιά από ομοφυλόφιλους δήθεν γονείς, κάτι που σε κανένα κράτος της Ευρώπης δεν έχει επιτραπεί. Δυστυχώς αγαπητοί μου στα αρνητικά διεκδικούμε την πρωτιά και όχι στην εντιμότητα και την τιμιότητα. Το γνωρίζετε ότι στη διαφθορά είμαστε επίσης πρώτοι, κατέχοντας την κορυφαία θέση αλλά από το τέλος στην εντιμότητα…
Η Εκκλησία δεν θα δεχθεί να μετατραπεί το έμβρυο σε «γεννητικό υλικό» και να επιτρέπονται επάνω του κάθε είδους πειραματισμοί.
Η Εκκλησία δεν θα δεχθεί να γεννιέται παιδί από κατεψυγμένο σπέρμα του πεθαμένου πατέρα. Στην περίπτωση αυτή λογαριάζεται μόνο ο εγωιστικός συναισθηματισμός των γονέων και όχι το έμβρυο, το οποίο όταν γεννηθεί θα μεγαλώσει ορφανό.
Το Νομοσχέδιο περνά την αντίληψη ότι η σύγχρονη κοινωνία ασχολείται μόνο με τον ωφελιμισμό των δυνατών και νέων στην ηλικία ανθρώπων και παραγνωρίζει τελείως τα δικαιώματα των εμβρύων και των παιδιών. Οι συντάκτες του αποδεικνύεται ότι το μόνο πού σκέφθηκαν ήταν να φανούν κατά την άποψη τους «προοδευτικοί». Αλλά σας ερωτώ: Πρόοδος είναι ο φόνος ή η εκμετάλλευση των εμβρύων; Πρόοδος είναι η ανθρώπινη ύπαρξη να καταντήσει «γεννητικό υλικό»; Αν αυτή είναι η πρόοδος ποτέ δεν την θέλουμε και βεβαίως δεν την αποδεχόμαστε. Εμείς πιστεύουμε ως πρόοδο την ελεύθερη επιλογή, τον σεβασμό των δικαιωμάτων του άλλου, την αναγνώριση της ιερότητας της ζωής.
Εμείς ως Εκκλησία σεβόμαστε τη σχέση συναλληλίας με την Πολιτεία και επ΄ ουδενί λόγω θέλουμε να εισερχόμαστε στα εσωτερικά της. Αλλά διατηρούμε πάντα, όπως και ο τελευταίος πολίτης, το δικαίωμα να διατυπώνουμε ελευθέρως και υπευθύνως τις απόψεις μας. Με την Πολιτεία ζητούμε πάντα διάλογο. Έτσι πιστεύουμε ότι προλαμβάνονται παρεξηγήσεις και αποφεύγονται συγκρούσεις. Δυστυχώς και παλαιότερα στο θέμα της προαιρετικής αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες και τώρα στο Νομοσχέδιο για την «υποβοηθούμενη αναπαραγωγή», όπως ονομάζεται, δεν έγινε κανένας διάλογος. Και μάλιστα όπως αναφέρεται και στο σχετικό Δελτίο Τύπου που εξέδωσε την περασμένη Δευτέρα, 16 Σεπτεμβρίου 2002, η Ιερά Σύνοδος, το παρόν Νομοσχέδιο εισάγεται στο Θερινό Τμήμα, λες και είναι κάποιο δευτερεύον θέμα η οικογένεια και ο τρόπος απόκτησης παιδιών. Και δεν έγινε καμία συζήτηση, ούτε με την Εκκλησία, ούτε με κάποιον άλλον φορέα, επιστημονικό ή κοινωνικό.
Οι προτάσεις που καταθέτω στην αγάπη σας δεν είναι μόνο δικές μας, αλλά της κάθε ελληνικής παραδοσιακής οικογένειας. Ζητούμε λοιπόν από την Πολιτεία:
Να αποσυρθεί το Νομοσχέδιο της «υποβοηθούμενης αναπαραγωγής» από τη Βουλή και να αρχίσει εποικοδομητικός διάλογος με την Εκκλησία και τους άλλους φορείς. Αν εισαχθεί ζητούμε από τους Βουλευτές να ψηφίσουν κατά συνείδηση και να το καταψηφίσουν. Στην Ιταλία οι συνάδελφοί τους τον περασμένο Ιούνιο επέβαλαν στα Κόμματά τους την κατά συνείδηση ψήφο και το Νομοσχέδιο που ψηφίστηκε στη γείτονα χώρα ανταποκρίνεται στην εξέλιξη της επιστήμης, αλλά και εν πολλοίς στη Χριστιανική ηθική.
Αντιθέτως προς το πνεύμα του κατατεθέντος Νομοσχεδίου να ενισχυθεί ο θεσμός της παραδοσιακής οικογένειας και όχι να εξομοιωθεί με άλλες μη φυσιολογικές συμβιώσεις.
Να μην επιτραπεί η γέννηση παιδιών από χήρα μητέρα με καταψυγμένο σπέρμα του αποθανόντος συζύγου ή από γυναίκα που δυνητικά δεν μπορεί να γεννήσει, λόγω του ότι έχει περάσει η περίοδος γονιμότητας, ή από γυναίκα που από διάθεση δική της θέλει να ζει μόνη ή με τους ευκαιριακούς φίλους ή φίλες. Να μην επιτραπεί επίσης η απόκτηση τέκνων διά των μεθόδων της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής από ζευγάρια ομοφυλοφίλων.
Να προστατευθούν τα έμβρυα από τις σε βάρος τους θανατηφόρες αυθαιρεσίες των μητέρων τους και να εξηγηθούν με σχετική κρατική ενημέρωση οι επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία των γονέων και κυρίως της εγκύου γυναίκας από τις αμβλώσεις.
Να διαφυλαχθούν τα έμβρυα από τις επιστημονικές αυθαιρεσίες, εν ονόματι δήθεν της εξυπηρετήσεως της έρευνας ή της επιθυμίας κάποιων μη γονίμων ζευγαριών. Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα και αποκτάται από το ζεύγος και από τους γιατρούς που το εξυπηρετούν μία νοοτροπία εγωιστική έναντι της φύσης και μία λογική εξουσίας ζωής και θανάτου έναντι των εμβρύων, που έτσι αντιμετωπίζονται ως «γεννητικό υλικό», δηλαδή ως «πράγματα» και «εργαλεία» και όχι ως δυνάμει άνθρωποι και εικόνες του Θεού.
Να δοθεί ιδιαίτερη μέριμνα ώστε να αντιμετωπισθεί το δημογραφικό πρόβλημα και προς τον σκοπό αυτό να βοηθηθούν ποικιλοτρόπως οι πολύτεκνες οικογένειες.
Να διευκολυνθεί όσο γίνεται περισσότερο η εργαζόμενη μητέρα, ώστε να ανταποκρίνεται στα υψηλά καθήκοντά της.
Να υπάρξουν ιδιαίτερα κίνητρα στους νέους, κυρίως στην απόκτηση κατοικίας και ανευρέσεως εργασίας, ώστε αν θέλουν να μπορούν να παντρευτούν και να δημιουργήσουν οικογένεια σε νεαρή ηλικία.
Στο θέμα της οικογένειας όλοι «στώμεν καλώς». Όπως σας εξήγησα από το 1970 και μετά έχουμε εισέλθει στη μετανεωτερική οικογένεια, με όλα τα προβλήματα που αυτή επέφερε για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας και στην οποία όλα όσα γνωρίζαμε ως οικογενειακή παράδοση έντονα δοκιμάζονται. Στις σκληρές συνθήκες που είναι υποχρεωμένοι να ζήσουν οι νέοι και οι νέες μας, οι οποίοι θα συγκροτήσουν τις μελλοντικές οικογένειες, οφείλουμε να τους βοηθήσουμε με την κάθαρση του εαυτού μας από τα πάθη του και δια του παραδείγματος και της έμπρακτης προς αυτούς αγάπης μας. Όλοι να βοηθήσουμε ώστε η οικογένεια να διατηρήσει την ιερότητά της και να μην μετατραπεί σε μία ωφελιμιστική στάση ζωής και σε εξυπηρέτηση μιας ανάγκης. Ας φροντίσουμε να μην χάσουμε εμείς την Πίστη και την ανθρωπιά μας κι αν τις έχουν κάποιοι ήδη χάσει, τουλάχιστον ας αντιληφθούν το λάθος τους κι ας βοηθήσουν ή έστω ας αφήσουν τους νέους και τις νέες να τις αποκτήσουν ή να τις διατηρήσουν. Στο κρίσιμο σταυροδρόμι που βρισκόμαστε όλοι πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να βοηθήσουμε ο καθένας κατά τη δύναμη του τη νέα γενιά. Το αξίζει, της το οφείλουμε.
