Χαιρετισμός-Εισήγηση του Αρχιεπισκόπου σε σύναξη για το μέλλον της Ευρώπης, που έγινε στην Ιερά Μονή Πεντέλης
Σεβασμιώτατοι, Θεοφιλέστατοι, Αγαπητοί Πατέρες, Εντιμολογιώτατοι, Η σημερινή σύναξή μας αφορά στην επεξεργασία προτάσεων, οι οποίες θα έρθουν στην Ιερά Σύνοδο, όπου και θα αποφασισθεί η θέση της Εκκλησίας της Ελλάδος για το μέλλον των Ευρωπαίων και ειδικότερα των Ορθοδόξων Ελλήνων στην Ενωμένη Ευρώπη του 21ου αιώνα. Νιώθω έντονη τη συνείδηση του χρέους έναντι των επιγενομένων να συμμετάσχομε ως Έλληνες και ορθόδοξοι Χριστιανοί με όλες τις δυνάμεις στην διαδικασία διαμορφώσεως του προσώπου της Ε.Ε.
Έχω αντιληφθεί ότι πολλοί μη Ορθόδοξοι Χριστιανοί της Ευρώπης έχουν χάσει την θερμουργό Πίστη τους, δεν γνωρίζουν βιωματικά τη μυστηριακή ζωή, έχουν υποταγεί στο ρεύμα της αδιαφορίας για τη θρησκεία και έχουν αποκτήσει μια υλόφρονα πορεία μέσα στην κοινωνία. Παράλληλα όμως στην ίδια αυτή εποχή που ζούμε πάντα υπάρχει η εκζήτηση του Σωτήρος μας Ιησού Χριστού και σ’ αυτή την εποχή οφείλουμε εμείς να μαρτυρήσουμε τον για όλους τους ανθρώπους Σταυρωθέντα και Αναστάντα Κύριό μας.
Η Ενωμένη Ευρώπη, όπως γνωρίζετε ιδρύθηκε από τους Χριστιανοδημοκράτες πολιτικούς Αντενάουερ, Μονέ, Ντέ Γκάσπερι και Σπάακ ως μία οικονομική κοινότητα, με προοπτική όμως να αποβεί μια πολιτισμική, οικονομική και πολιτικοστρατιωτική οντότητα με βάση τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, τον θεμελιωμένο στον Χριστιανισμό και εκ δευτέρου στους αρχαίους πολιτισμούς της Αθήνας και της Ρώμης, με ό,τι αυτοί οι πολιτισμοί ωφέλιμο ανέδειξαν. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια υπάρχουν απτά δείγματα ότι οι βάσεις αυτές του ευρωπαϊκού πολιτισμού αμφισβητούνται. Ακούστηκε πρόσφατα για πρώτη φορά η θεωρεία ότι πλην του Χριστιανισμού στους ευρωπαϊκούς λαούς επέδρασαν πολιτισμικά και κατ’ ίση μετοχή επίσης το Ισλάμ, ο Ιουδαϊσμός, ο Διαφωτισμός και κατ’ επέκταση αυτού η αθεΐα. Και υπάρχει ένα ρεύμα στο οποίο κυριαρχεί η άποψη ότι η Εκκλησία πρέπει κοινωνικά να περιθωριοποιηθεί, να μην έχει φωνή, να μην κάνει κοινωνικές και πνευματικές παρεμβάσεις.
Εμείς δεν συμφωνούμε με αυτές τις απόψεις και θέλουμε να ακουσθούν οι δικές μας όσο γίνεται πλατύτερα και στο ανώτερο δυνατό επίπεδο. Εμείς πιστεύουμε ότι χωρίς τον Χριστό δεν υπάρχει αληθινή ζωή, οι άνθρωποι μετατρέπονται σε κινητά όντα χωρίς περιορισμό. Πιστεύουμε ότι μόνο με τον Χριστό υπάρχει ελευθερία, δημοκρατία και δικαιοσύνη. Και πρέπει να πείσουμε τους καλοπροαίρετους πως ό,τι στραβό συνέβη κατά το παρελθόν εμείς οι άνθρωποι φταίμε και όχι βεβαίως ο Χριστός, τον οποίο συνήθως για να δικαιολογηθούμε επικαλούμεθα.
Οι λογικοκρατούμενες αντιλήψεις που κυριαρχούν τις τελευταίες δεκαετίες στην Ε.Ε. οδήγησαν σε αδιέξοδο. Και για να υπάρξει μία λύση τον περασμένο Δεκέμβριο στη Σύνοδο Κορυφής του Λάακεν, στο Βέλγιο, αποφασίστηκε να συγκροτηθεί μία Ευρωπαϊκή Συνέλευση υπό την Προεδρία του πρ. Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας κ. Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εσταίν, που να προετοιμάσει προτάσεις για την Ενωμένη Ευρώπη του 21ου αιώνα.
Η Συνέλευση αυτή από την 1η Μαρτίου εργάζεται εντατικά γιατί εντός του 2003, στην δική μας Προεδρία ή την επόμενη, θα πρέπει τα μέλη της να καταθέσουν τις σημαντικές για όλους τους Ευρωπαίους προτάσεις τους στη Διακυβερνητική Διάσκεψη, η οποία και θα πάρει τις τελικές αποφάσεις. Δυστυχώς η παρουσία μας ως Ελλήνων στη Συνέλευση είναι πολύ μικρή, όπως επίσης το ίδιο μικρή είναι και η εκπροσώπησή μας στα όργανα αυτής, που ήδη συγκροτήθηκαν.
Εμείς πάντως ως Εκκλησία της Ελλάδος, πρέπει να επιτελέσουμε το καθήκον μας ως πολιτών της Ευρώπης. Οφείλουμε να διατυπώσουμε τις θέσεις μας και να τις καταθέσουμε, χωρίς να αποκλείουμε την περίπτωση, αντιθέτως το θέλουμε και θα το επιδιώξουμε, να ακουσθούμε στη Συνέλευση.
Προσεγγίζοντας το θέμα του λεγομένου ¨Ευρωπαϊκού Συντάγματος¨ διαπιστώνω ότι δεν πρόκειται για Σύνταγμα, υπό την τυπική έννοια του όρου, το οποίο θα υπέρκειται των Εθνικών Συνταγμάτων, αλλά μάλλον περί Συμφωνίας με την οποία θα επιδιωχθεί να επιλυθούν τρία βασικά προβλήματα: α) η απλοποίηση των υπαρχουσών και ισχυουσών Συνθηκών, β) η διάκριση των εξουσιών και γ) η εμπλοκή των εθνικών κοινοβουλίων στις διαδικασίες διοικήσεως της Ε.Ε.
Οι τάσεις οι οποίες επικρατούν είναι να υπάρξει μία νέα μορφή Ενώσεως, στην οποία θα διασφαλίζεται η κυριαρχία των εθνικών κρατών και το ποσοστό εκχωρήσεων αρμοδιοτήτων τους στην κεντρική εξουσία. Στο ¨Σύνταγμα¨ που ετοιμάζεται θα υπάρξει επίσης καταγραφή των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών ως και των υποχρεώσεών τους. Το πρόβλημα της μορφής που θα λάβει η Ε.Ε. στο μέλλον είναι η ομοσπονδιοποίησή της ή όχι και αν υπάρξει αυτή η ομοσπονδιοποίηση υπό ποία μορφή.
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια πρέπει να σκεφθούμε πως μπορούμε να συμβάλουμε στην αποτελεσματικότερη λειτουργία των θεσμών, με βάση τη Χριστιανική Παράδοση της Ευρώπης. Πρέπει να προβληματισθούμε για τη θέση των Εκκλησιών μέσα σε κράτη ¨λαϊκού¨ τύπου και παράλληλα για την έκφραση της θρησκευτικής πίστεως στην Παιδεία, πράγμα που δεν θεωρείται ήδη στην Ε.Ε. αυτονόητο. Οι κυβερνήσεις των κρατών μελών της Ε.Ε. έχουν ήδη διατυπώσει ορισμένες ¨θέσεις¨ τους, που έχετε στην διάθεσή σας. Νομίζω ότι ελάχιστος χρόνος απομένει για να διατυπώσουμε και εμείς τις δικές μας.
Προετοιμαζόμενος για τη σημερινή συνάντηση και γενικά για την καλύτερη προετοιμασία της Εκκλησίας μας εν όψει της καταθέσεως των απόψεών της στη Συνέλευση συνάντησα την 9η Απριλίου τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Γαλλίας κ. Ιερεμία, Πρόεδρο του Συμβουλίου Ευρωπαϊκών Εκκλησιών (ΚΕΚ) και τον Δρα Κηθ Κλέμεντς, Γενικό Γραμματέα αυτού και είχα μαζί τους μακρά και ωφέλιμη συζήτηση. Οι ίδιοι και την αυτή ημέρα το απόγευμα συναντήθηκαν και με τα μέλη της Συνοδικής Επιτροπής Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων. Επίσης συνήντησα τα Ελληνικά μέλη στη Συνέλευση, βουλευτές κα. Γιαννάκου και κ.κ. Κατηφόρη και Αυγερινό, με τους οποίους ανταλλάξαμε ενδιαφέρουσες απόψεις και μείναμε σύμφωνοι να έχουμε στενή συνεργασία. Ενημερωτικά ακόμη να σας πω ότι και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία κινείται ήδη δραστηρίως, αξιοποιούσα και το γεγονός ότι αυτό το εξάμηνο την Προεδρία της Ε.Ε. έχει η Ισπανία, που διατηρεί μαζί της άριστες σχέσεις. Κατά δε την πρόσφατη επίσκεψη της Αντιπροσωπείας μας στο Βατικανό συνεζητήθη και το θέμα αυτό, για να υπάρξει συντονισμός των προσπαθειών μας.
Τώρα ως προς αυτά που οφείλομε επειγόντως και εργαζόμενοι νυχθημερόν να κάνουμε, πρέπει να αποφασίσουμε αφού και ο Θεοφιλέστατος Αχαΐας μας ενημερώσει επί των τελευταίων εξελίξεων που υπάρχουν, καθώς και επί των σκέψεων του για την παρουσία μας στη Συνέλευση. Το μόνο που πρέπει να προσθέσω είναι ότι οι ημερομηνίες είναι απολύτως σφικτές και δεν υπάρχει ούτε στιγμή για χάσιμο. Υπάρχει και ένα πρόγραμμα δράσεως της Συνέλευσης, ημερομηνίες συναντήσεων κ.λ.π. για τις οποίες θα μας ενημερώσει ο Θεοφιλέστατος Αχαΐας.
Επιτρέψτε μου τώρα να εισέλθω στα θέματα επί των οποίων σας κάλεσα να συζητήσουμε. Θέτω αμέσως υπ’όψη σας τους προβληματισμούς μου, οι οποίοι είναι :
1. Πρώτον, αν επί γενικών θέσεων-όπως λ.χ. αν πρέπει να παραμείνει Χριστιανική η Ευρώπη ή να την αφήσουμε να αποχρωματισθεί, ή επί θεμάτων βιοηθικής- θα συνεργασθούμε με τους Ρωμαιοκαθολικούς και τους Προτεστάντες (σημ. Με αυτούς μέσω του Κ.Ε.Κ.) για να υπάρξει μία ισχυρή και πολλών εκατομμυρίων πολιτών φωνή ή όχι; Αν ναι τότε θα πρέπει όσο γίνεται πιο σύντομα, λ.χ. σε μία εβδομάδα, να καταλήξουμε επί των προτάσεων που θεωρούνται κοινές και αφού η Σύνοδος αποφασίσει να τις κοινοποιήσουμε, ώστε όλοι μαζί να τις καταθέσουμε στη Συνέλευση και να ζητήσουμε και ειδική ακρόαση για να τις εκθέσουμε. Ήδη στις 7 του προσεχούς μηνός Μαΐου αφικνείται στην Αθήνα ο κ. Jenkins του Κ.Ε.Κ., προκειμένου να συνεργασθεί μαζί μας για τις περαιτέρω κινήσεις μας.
2. Δεύτερο, πρέπει ή όχι να επισημάνουμε ως Ελλαδική Ορθόδοξη Εκκλησία και όλα τα άλλα σημεία που μας ενδιαφέρουν; λ.χ. πρέπει να θέσουμε το ζήτημα ότι το ζήτημα των σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας θα πρέπει να είναι αρμοδιότητα των Κυβερνήσεων των εθνικών κρατών και όχι της Ε.Ε. Να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι σε παρέμβαση του προς τη Συνέλευση πριν από λίγες ημέρες ο Πρωθυπουργός της τοπικής Κυβερνήσεως Βάδης-Βυρτεμβέργης Τόυφελ ζήτησε ακριβώς αυτό, δηλαδή οι σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας να παραμείνουν στις αρμοδιότητες των Εθνικών Κρατών. Μήπως ακόμη ως τοπική Εκκλησία πρέπει να θέσουμε και άλλα ζητήματα που θεωρούμε σημαντικά για την πορεία του Γένους μέσα στην Ε.Ε.
3. Τρίτο πρέπει να ενημερώσουμε το ποίμνιό μας για τις εξελίξεις στην Ε.Ε. και τις επιπτώσεις που μπορούν αυτές να έχουν στην ζωή τη δική τους και των παιδιών του η όχι; αν ναι τότε πρέπει να αποφασίσουμε τους τρόπους, με τους οποίους θα γίνει αυτή η ενημέρωση. Πρέπει να σας πω ότι σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη- πλην της Ελλάδος- σε κρατικό επίπεδο έχει αρχίσει μία ευρεία ενημέρωση των πολιτών και μέσω των απαντήσεων σε ερωτηματολόγιο που έχει τεθεί δια του ΙΝΤΕΡΝΕΤ αυτοί συμμετέχουν στον προβληματισμό για το μέλλον της Ευρώπης. Στο ερωτηματολόγιο που αποτελείται από 65 ερωτήματα, υπάρχει από την Ε.Ε. μία γενική οδηγία, αλλά το κάθε Κράτος ή ο κάθε Οργανισμός έχει την ευχέρεια να παραλλάξει ορισμένες ερωτήσεις και να θέσει αυτές που τον ενδιαφέρουν. Έχω στα χέρια μου τις ερωτήσεις στα ελληνικά που ετέθησαν από την Ε.Ε. και αυτές που έθεσε το Λουξεμβούργο και είδα ότι μεταξύ τους διαφέρουν. Επομένως εμείς πρέπει επειγόντως, αν συμφωνήσουμε, να καταρτίσουμε το δικό μας ερωτηματολόγιο και υπάρχουν δύο τρόπο να απευθύνουμε στο κοινό, δια του διαδικτύου και μέσω εντύπων που θα μοιράζονται από τις Ενορίες, για να συμπληρώνουν οι Πολίτες. Για το θέμα αυτό και προς ενημέρωση των πολιτών μπορούμε να αποφασίσουμε να μοιράσουμε και μία σχετική ενημερωτική Συνοδική Εγκύκλιο.
4. Πρέπει ακόμη να σας ενημερώσω ότι η Ε.Ε. ευνοεί την οργάνωση δημοσίων συζητήσεων σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης, τις οποίες μάλιστα χρηματοδοτεί. Αυτές οι συζητήσεις πρέπει να είναι με συμμετοχή περισσοτέρων του ενός λαού και να αφορούν ένα διάστημα ενός περίπου έτους. Καταληκτική ημερομηνία καταθέσεως της πρότασης είναι 15η Μαΐου, αν δε με απατά η μνήμη μου. Οι ημερομηνίες είναι στενές, αλλά αν το αποφασίσουμε μπορούμε με την ΚΕΚ η και την COMECE να συμπληρώσουμε εντός του προβλεπομένου διαστήματος τα σχετικά έντυπα αφού έχουμε συμφωνήσει στις ενέργειές μας. Εμείς μπορούμε να αναλάβουμε λ.χ. την οργάνωση ενός Συνεδρίου με θέμα το πολιτισμικό μέλλον της Ευρώπης, ή το μέλλον του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Αντιλαμβάνεσθε ότι για να πάρουμε την επιχορήγηση της Ε.Ε. έχουμε ήδη καθυστερήσει. Είμαστε στο παρά ένα λεπτό και αν δεν κινηθούμε εξαιρετικά δραστήρια θα χάσουμε την ευκαιρία.
5. Τον Ιούλιο μήνα θα γίνει από τα μέλη της Συνέλευση η ακρόαση των νέων της Ευρώπης, 18-25 ετών. Η χώρα μας καλείται να συμμετάσχει με 6 εκπροσώπους. Από ότι έμαθα δεν έχουν ακόμη επιλεγεί και μάλλον θα προέρχονται από εκείνους που έχουν συμμετάσχει στη Βουλή των Εφήβων. Πρέπει ο ένας τουλάχιστον στους έξι να εκφράζει τις θέσεις μας; Αν ναι τότε πρέπει να τον επιλέξουμε και να τον προτείνουμε. Αν το αποφασίσουμε τότε θα πρέπει να εξασφαλίσουμε πρώτα τη συμμετοχή του και μετά να ανοίξουμε τη διαδικασία, να καλέσουμε νέους να εκφράσουν το ενδιαφέρον τους να συμμετάσχουν, αφού βεβαίως ενημερωθούν ότι για να μας εκπροσωπήσουν χρειάζεται καλή γνώση των ευρωπαϊκών θεμάτων, άριστη γνώση μία ξένης γλώσσας, και άριστη γνώση της Ορθόδοξης Θεολογίας και Εκκλησιολογίας. Εφόσον έχουμε περισσότερες της μίας υποψηφιότητες που καλύπτουν τα ανωτέρω προσόντα προτείνω να γίνει η τελική επιλογή του ενός ή της μίας από ad hoc επιτροπή, η οποία θα ενεργήσει εξουσιοδοτήσει της Ιεράς Συνόδου υπό την προεδρία του Σεβ. Καλαβρύτων και την συμμετοχή των Θεοφιλεστάτων Θερμοπυλών και Αχαΐας.
6. Για τις ενέργειές μας πρέπει να ενημερώσουμε την Πολιτεία; αν ναι τότε ο Σεβ. Καλαβρύτων με την συμπαράσταση των υπηρεσιακών παραγόντων πρέπει να αποκτήσει επαφή με τον Διευθυντή των Θρησκευτικών Υποθέσεων του ΥΠΕΞ και τους αρμόδιους Υπουργούς και παράγοντες συναρμόδιων του ΥΠΕΞ Υπουργείων, τους οποίους και να ενημερώσει για τα σχέδια και τις ενέργειές μας.
Αυτά τα θέματα τίθενται και χρειάζονται σ’ αυτά άμεσες απαντήσεις. Τόσο άμεσες που δεν θα πρέπει να φύγουμε από δω αν δεν έχουμε καταλήξει! Και για να σας καλοπιάσουμε και όταν πεινάσετε να επιταχύνουμε τις διαδικασίες σας πληροφορώ ότι θα ακολουθήσει γεύμα αγάπης που προσφέρεται από την Ιερά Μονή.
