Εὐχαριστῶ τὸν Πρόεδρο κ. Christian Bernard καὶ ὅλους ἐσᾶς, γιὰ τὴν πρόσκληση νὰ σᾶς καλοσωρίσω στὴν Ἑλλάδα, μάλιστα δὲ νὰ διατυπώσω τὶς ἀπόψεις μου πάνω στὸ ἐπίκαιρο καὶ ἄκρως σημαντικὸ θέμα τοῦ Συνεδρίου σας. Ἔχοντας σπουδάσει νομικὰ καὶ ἀσκώντας ποιμαντικὸ ἔργο ἐπὶ δεκαετίες, θὰ συμμεριστῶ μαζί σας τοὺς προβληματισμούς μου, ποὺ ἐνίοτε γίνονται ἀνησυχίες. Οὔτε θὰ ἤθελα ὅμως, οὔτε θὰ μποροῦσα νὰ σᾶς μιλήσω ex cathedra.
Τιμῶ ἰδιαιτέρως τὸ ἐπάγγελμά σας καὶ τὴν προσφορά σας στὴν κοινωνία, καὶ δὲν θέλω νὰ ξεχάσω τὸν θαυμασμὸ ποὺ ἔνιωσα διαβάζοντας στὰ φοιτητικά μου χρόνια τὸν ὕμνο ποὺ ἀπευθύνει στὸ ἔργο σας ὁ Μισελέ. Οἱ καιροὶ ἔχουν ἀλλάξει, ἡ ἱστορία γράφεται πιὰ μὲ ἄλλο τρόπο, ἀλλὰ παραμένει γεγονὸς ὅτι ὁ Μισελὲ κατόρθωσε πράγματι νὰ γράψει Ἱστορία τῆς Γαλλίας, ὑπερβαίνοντας τὸν τοπικισμὸ καὶ φανερώνοντας τὴ Γαλλία ὡς μία ὀντότητα, «μία καὶ μὲ σχηματισμένη τὴν ταυτότητά της», ὅπως γράφει. Σήμερα, τὸ ἐπάγγελμά σας ἔχει βρεθεῖ στὴν ἀνάγκη ὄχι μόνο νὰ ἀντιστέκεται στὴ λήθη καὶ τὴν αὐθαιρεσία, ὅπως ἔλεγε ὁ Μισελέ, ἀλλὰ νὰ δίνει στὴν κατακερματισμένη κοινωνία τὴν ἑνότητά της, στοιχεῖο ποὺ τῆς ἀνῆκε ἀδιαμφισβήτητα ἐπὶ αἰῶνες.
Ὁ κατακερματισμὸς γιὰ τὸν ὁποῖο μιλῶ, δὲν εἶναι μιὰ φανταχτερὴ ἐπινόηση, ἀπὸ αὐτὲς στὶς ὁποῖες ἀρέσκονται τὰ talk shows, τῶν ὁποίων ἄλλωστε τὸ πρῶτο συνθετικὸ εἶναι πρόσχημα. Μιλῶ γιὰ κατακερματισμὸ ποὺ τὸν ζοῦμε ὅλοι, ἀσφαλῶς δὲ ἐσεῖς ἐπίσης, τόσον ὡς ἄτομα, ὅσον καὶ ὡς μέλη μιᾶς οἰκογένειας καὶ μιᾶς κοινωνίας, καθὼς ἐπίσης ὡς ἐπαγγελματίες συμβολαιογράφοι. Εἶναι ἕνας κατακερματισμὸς ποὺ ἀνατρέπει τὰ θεμέλια πάνω στὰ ὁποῖα στηρίχθηκε ὁ καθημερινὸς βίος μας, οἱ θεσμοί μας, τὸ ὅλο δικαιικό μας πλαίσιο ₋ ὄχι μόνο ἡ ἄσκησις τοῦ δικαίου ἀλλὰ καὶ ἡ φιλοσοφία του.
Διερωτῶμαι: θὰ μπορέσουμε ἄραγε οἱ Εὐρωπαῖοι νὰ κρατήσουμε στὴ ζωὴ τὰ ἔθνη μας − ὄχι ὡς ρατσιστικὸ ἀλλὰ ὡς ταυτοτικό μας στοιχεῖο; Θὰ κρατήσουμε στὴ ζωὴ τὶς κοινωνίες μας – ὄχι ὅτι τὶς θεωροῦμε ἰδανικὲς ἀλλὰ ἐπειδὴ μᾶς δίνουν ἀκόμη ἕνα κοινὸ ἀξιακὸ πλαίσιο, ἐπιτρέποντάς μας ἔτσι νὰ συνειδητοποιοῦμε τὴν παράβασή του ἀκόμη καὶ χωρὶς καθόλου νομικὲς γνώσεις; Θὰ κρατήσουμε ζωντανὲς τὶς ἱστορίες μας, καὶ κυρίως τὸ πέρα ἀπὸ αὐτὲς ζωτικὸ τοπεῖο, τὶς παραδόσεις μας; Θὰ διατηρήσουμε τὶς γλῶσσες μας − ὄχι ὡς ἁπλὴ γνώση ἀλλὰ ὡς ἔκφραση τῆς ψυχῆς μας; Θὰ συνεχίζουμε νὰ διαβάζουμε στὸ πρωτότυπο τὴν ποίησή μας, νὰ ἐκφράζουμε μέσω αὐτῆς τὴ ζωή, τὴν ἐλπίδα, τὶς ἀγάπες μας καὶ τὸν πόνο τῆς ἀπουσίας τους;
Δεῖτε τὸ πρόβλημα ποὺ ἔχει ἤδη προκύψει: ἡ χώρα μας δὲν ἔχει πιὰ τὴν κοινωνία της∙ σὲ κάθε χώρα τῆς Εὐρώπης ὑπάρχουν περισσότερες ἀπὸ μία κοινωνίες, περισσότερες ἀπὸ μία οἰκογενειακὲς θεσμικὲς παραδόσεις, περισσότερες ἀπὸ μία γλῶσσες. Τὸ φαινόμενο τῆς μετανάστευσης εἶναι πανάρχαιο, ἀλλὰ ἐπὶ αἰῶνες οἱ μετανάστες ἀγωνίζονταν νὰ ἐνταχθοῦν ἀμέσως στὴν νέα κοινωνία. Τώρα οἱ μετανάστες ἀγωνίζονται νὰ διατηρήσουν τὴν ἰδιαιτερότητά τους, ἔστω κι ἄν αὐτὸ ἀνατρέπει ἢ καὶ καταστρέφει τὸ θεσμικὸ σύστημα τῆς κοινωνίας στὴν ὁποία θέλησαν νὰ ἔλθουν, καὶ παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι θέλησαν νὰ ἔλθουν ἐπειδὴ ἀκριβῶς ἡ κοινωνία ἔχει αὐτὸ τὸ θεσμικὸ πλαίσιο.
Ἤδη λοιπόν, ὁ Γάλλος συμβολαιογράφος σήμερα, δὲν μπορεῖ νὰ συντάσσει διαθῆκες, καὶ κυρίως νὰ συμβουλεύει τὸν πελάτη του, βασιζόμενος στὴ γνώση τῶν νόμων, στὸ αἴσθημα δικαίου καὶ στὴν εὐρύτερη κατανόηση ποὺ τοῦ δίνει ἡ κοινὴ κουλτούρα του μὲ αὐτὴ τοῦ πελάτη. Εἶναι πλέον ὑποχρεωμένος νὰ φέρνει, μὲ κάποιο τρόπο, σὲ συνδιαλλαγὴ τὴ γαλλικὴ κουλτούρα καὶ τὴν ἀντίληψη δικαίου ποὺ αὐτὴ διδάσκει, μὲ τὴν ἄλλη κουλτούρα ἤ τὶς ἄλλες κουλτοῦρες καὶ δικαιικὲς αντιλήψεις. Καὶ τὸ ἐρώτημα εἶναι: ἔστω ὅτι μπορεῖτε νὰ τὸ ἐπιτυγχάνετε αὐτό, χάρις στὴν ἀνοιχτότητα τοῦ νοῦ σας. Ἔως ποῦ θὰ ὁδηγήσει ἡ τάση αὐτή; Πότε ὁ κατακερματισμὸς τῆς κοινωνίας θὰ γίνει πλήρης ἀναίρεση, καὶ ἀντὶ τῆς μιᾶς κοινωνίας θὰ ἔχουμε σύνολο ὄχι πάντοτε συμβατῶν μεταξύ τους μικροκοινωνιῶν καὶ ἀξιακῶν πλαισίων;
Ὡς ἀντίθεση πρὸς τὴν τάση αὐτή, προωθεῖται ἡ ἰδέα τῆς δημιουργίας ἑνὸς ἑνιαίου εὐρωπαϊκοῦ δικαίου τῆς οἰκογένειας. Σᾶς εἶναι γνωστό, χωρὶς ἀμφιβολία, ὅτι οἱ σχετικὲς συζητήσεις ἔχουν ἤδη ἀρχίσει. Γνωρίζετε ὅτι ὑπάρχουν ἔγκριτοι νομικοὶ διδάσκαλοι οἱ ὁποῖοι ὑποστηρίζουν πὼς ἡ δημιουργία ἑνὸς εὐρωπαϊκοῦ οἰκογενειακοῦ δικαίου εἶναι οὐτοπία. Ἄλλοι ὅμως ὑποστηρίζουν ὅτι μποροῦμε καὶ πρέπει νὰ φθάσουμε ἐκεῖ, καὶ ἄλλοι ὅτι δὲν μποροῦμε παρὰ νὰ ὁδηγηθοῦμε ἐκεῖ. Αὐτὸ ποὺ θὰ ἤθελα νὰ ἐρωτήσω ἐδῶ εἶναι: ἐὰν ὑποθέσουμε ὅτι ὁδηγηθοῦμε ἐκεῖ, θὰ σημάνει αὐτὸ τὴν ἀπόρριψη τοῦ δικαίου κάθε ἔθνους, ποὺ εἶναι προϊὸν καὶ ταυτόχρονα δημιουργὸς τῆς κοινωνίας καὶ τῆς ταυτότητάς του; Θὰ ἀναθέσουμε σὲ κάποιο σῶμα νὰ κατασκευάσει ab ovo ἕνα δίκαιο, σὲ πεῖσμα τῶν ἐμπειριῶν καὶ τῆς ζωῆς τῆς κοινωνίας κάθε ἔθνους; Καὶ βαθύτερα ἀκόμη: ποιὲς ἀρχὲς θὰ στηρίζει τὸ νέο εὐρωπαϊκὸ δίκαιο καὶ σὲ ποιὲς θὰ στηριχθεῖ; Τί θὰ σημαίνει ἡ οἰκογένεια γιὰ τὸ δίκαιο αὐτό, καὶ ποιὰ θὰ εἶναι ἡ πηγὴ τοῦ δικαίου;
Γνωρίζετε τόσο καλὰ ὅσο καὶ ἐγώ, ὅτι ἤδη ὑπάρχουν δυνάμεις καὶ τάσεις ποὺ θέλουν τὴν ἀντικατάσταση τῆς οἰκογένειας ἀπὸ τὴ union civile, δηλαδὴ ἀπὸ μιὰ συμβιωτικὴ μονάδα, ὅπου ἕνα ζευγάρι ἑτεροφυλικὸ ἢ ὁμοφυλοφιλικό, ἢ ἀκόμη καὶ ἕνας μόνον ἐνήλικας, μπορεῖ νὰ ὑιοθετήσει ἕνα ἢ περισσότερα παιδιά. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὁ γάμος, ὡς ἕνωση ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς καταργεῖται, ἢ ἴσως θὰ ἐπιτρέπεται, ἀλλὰ ὡς μία φολκλορικὴ ἐκδήλωση κάποιων γραφικῶν τοῦ περιθωρίου. Διερωτῶμαι ὅμως: δὲν εἶναι ἄραγε κατανοητὸ ἀμέσως ὅτι ἡ ἀποδοχὴ τῆς union civile συνιστᾶ ἔκρηξη ἀπιστεύτου πυρηνικῆς ἰσχύος στὰ θεμέλια τῆς οἰκογένειας, τῆς κοινωνίας, τοῦ δικαίου;
Δεῖτε ποῦ ὁδηγούμεθα: στὴν Ἰσπανία, ἡ νομιμοποίηση τῶν ὁμοφυλοφιλικῶν γάμων συνοδεύθηκε ἀπὸ τὴν κατάργηση τῶν ὅρων «μητέρα» καὶ «πατέρας» καὶ τὴν ἀντικατάστασή τους στὰ ληξιαρχικὰ ἔγγραφα μὲ τὸ progeniteur Α καὶ Β. Στὴν Ἰνδία, ψηφίστηκε τὸν Ἰούνιο τοῦ 2005 νόμος βάσει τοῦ ὁποίου τὸ παιδὶ ποὺ γεννήθηκε ἀπὸ δότη σπέρματος ἢ ὡαρίου ἀπαγορεύεται νὰ πληροφορηθεῖ τοὺς πραγματικοὺς γονεῖς του. Στὶς ΗΠΑ καὶ τὸν Καναδᾶ, ἀσκοῦνται πιέσεις γιὰ τὴ νομιμοποίηση πολυγαμικῶν γάμων, ἔτσι ὥστε ὁ γάμος τῶν ὁμοφυλοφίλων κυρίως νὰ ἔχει πλήρη ἄνθηση, καὶ τὰ παιδιὰ τῶν οἰκογενειῶν αὐτῶν νὰ ἔχουν πολυγονεϊκὴ ταυτότητα.
Οἱ Γάλλοι, ἔθνος ἀνοιχτὸ στὴν πνευματικὴ καινοτομία ἀλλὰ καὶ μὲ ἔντονο αἴσθημα τῆς παράδοσης καὶ τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας, δὲν ἔχουν ἔως τώρα ὑποταχθεῖ σὲ αὐτὲς τὶς τάσεις. Διάβασα μὲ προσοχὴ καὶ ἰκανοποίηση τὴν ἀπόφαση τοῦ Γαλλικοῦ Κοινοβουλίου νὰ ἀπορρίψει τοὺς ὁμοφυλοφικοὺς γάμους. Ὡστόσο, ἡ ἀπειλὴ βρίσκεται στὴν τάση τῆς κοινωνίας μας νὰ ἀποενοχοποιεῖ τὶς ἐπιθυμίες της, νὰ θεωρεῖ τὴν ὑλοποίηση τῆς ἐπιθυμίας δικαίωμα, ἐφ ὅσον μάλιστα δὲν βλάπτει κανέναν ἄλλον. Ἔτσι φθάσαμε στὸ σημεῖο νὰ γίνεται ἀντιληπτὴ ἡ ἐπιθυμία νὰ ἔχεις παιδὶ σὲ δικαίωμα νὰ ἔχεις παιδί. Καὶ προφανῶς, θεωρεῖται ὅτι δὲν βλάπτεις κανέναν ἀποκτώντας παιδὶ μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο. Στὴν πρόταση ὅμως αὐτὴ κρύβεται ἡ νοσηρὴ ἀπόφανση ὅτι τὸ παιδὶ δὲν ἔχει δικαιώματα, τὸ παιδὶ δὲν ἐρωτᾶται ἐὰν βλάπτεται.
Θὰ ἔπρεπε νὰ παρατείνω πολὺ τὴν ὁμιλία μου ἂν ἤθελα νὰ δείξω πόσο ἐπικίνδυνη παγίδα εἶναι ὁ κανόνας «κάνω ὅ,τι θέλω ἀφοῦ δὲν βλάπτω ἄλλον». Θὰ ἀρκεσθῶ μόνον νὰ ἐπισημάνω ὅτι τὰ παιδιὰ καὶ οἱ νέοι ποὺ δὲν ζοῦν μὲ τοὺς φυσικούς των γονεῖς, σχηματίζουν ὅλο καὶ αὐξανόμενες ὁμάδες στὸ διαδίκτυο, μὲ σκοπὸ νὰ ἀλληλοβοηθηθοῦν γιὰ νὰ τοὺς ἀνακαλύψουν. Αὐτὸ καὶ μόνο δείχνει πόσο λάθος εἶναι ἡ πεποίθηση ὅτι τὸ παιδὶ δὲν βλάπτεται ἀπὸ τὶς ἐπιλογές μας.
Ὅσο συνεχίζουμε, τόσο τὰ ἐρωτήματα γίνονται πιὸ ὀδυνηρά, φοβοῦμαι. Ἀναρωτιέμαι ποιός, ἀλήθεια, εἶναι αὐτὸς ποὺ πιστεύει ὅτι μποροῦμε νὰ θάψουμε τὸν χριστιανισμὸ καὶ νὰ κρατήσουμε ζωντανὴ τὴν οἰκογένεια; Μὲ ποιὸ τρόπο θὰ γίνει αὐτό, ἀφοῦ ἡ παραγραφὴ τοῦ χριστιανισμοῦ, ἀκόμη κι ἂν εἶναι δυνατή, θὰ ὑποτάξει τὸ πνεῦμα μας σὲ λογικὲς ποὺ θέλουν νὰ παράγουν ἀνθρώπους σὲ φωτοτυπικὸ μηχάνημα; Ἔχοντας ποιὸ θεμέλιο δικαίου θὰ ἐμποδίσουμε ὄχι τόσο τὴ βίαιη ὅσο τὴν ἐπ’ ἀμοιβὴ ἀφαίρεση καὶ μεταφορὰ τῆς καρδιᾶς ἢ τοῦ ἐγκεφάλου ἑνὸς φτωχοῦ ἐργάτη στὸ σῶμα ἑνὸς ἔχοντος τὸν τρόπο νὰ τὰ ἀποκτήσει; Ποιὸς κανόνας δικαίου θὰ ἐμποδίσει νὰ καταφθάνουν στὰ τελωνεῖα καλῶς συσκευασμένα κατὰ ἑκατοντάδες μάτια καὶ νεφρὰ καὶ πλῆθος ὄργανα ἢ καὶ πλήρη μέλη σώματος γιὰ τοὺς ἀσθενεῖς ἰσχυρούς; Τὸν πρὸ τῶν θυρῶν μας αὐτὸν κανιβαλισμό, ποιὸς θὰ τὸν κρίνει καὶ πάνω σὲ ποιὲς βάσεις;
Φανερὸ εἶναι ὅτι τὸ ἐρώτημα σὲ ποιὲς ἀρχὲς θὰ στηρίζεται τὸ νέο εὐρωπαϊκὸ δίκαιο, δὲν ἐγκλείεται στὰ πλαίσια μιᾶς συζήτησης περὶ τῆς Europäisierung. Οἱ συνέπειες ἀπὸ τὸ ξεθεμέλιωμα τῆς οἰκογένειας δὲν εἶναι εὔκολο κἄν νὰ ὑπολογισθοῦν.Ὄχι ὁ χριστιανισμὸς ἀλλὰ ὁ Ἀριστοτέλης, στὸ 1ο κεφάλαιο τῶν «Πολιτικῶν» του, μᾶς δίδαξε ὅτι ἡ οἰκογένεια δημιούργησε τὴν πολιτεία καὶ τὴν κοινωνία, καὶ ὄχι ἀντιστρόφως. Ὅποιος λοιπὸν γκρεμίζει τὴν οἰκογένεια, θὰ πρέπει νὰ κατανοεῖ ὅτι γκρεμίζει τὴν κοινωνία. Ἡ οἰκογένεια εἶναι τὸ θεμέλιο τῶν θεσμῶν, καθὼς ὁ Ὅμηρος, ἡ ρίζα αὐτὴ τῆς ποίησης τοῦ εὐρωπαϊκοῦ κόσμου, λέγει. Τὸ παιδὶ μακριὰ ἀπὸ τὸν πατέρα καὶ τὴ μητέρα, διδάσκει ὁ ἴδιος ποιητής, εἶναι μακριὰ ἀπὸ τὴν ἐπίγνωση τῆς σημασίας τῶν καταβολικῶν ριζῶν, μακριὰ ἀπὸ τὴ συνείδηση τοῦ δικαίου ὡς ριζώματος καὶ συνεχείας. Ἡ Καινὴ Διαθήκη προχωρᾶ πολὺ πιὸ πέρα θέτοντας θεολογικὸ θεμέλιο τὴν οἰκογένεια: θὰ διδάξει τὸν ἴδιο τὸν Θεὸ ὡς πυρηνικὴ οἰκογένεια, μιλώντας μας γιὰ Πατέρα καὶ Ὑιό, καὶ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους ὡς παιδιὰ τοῦ Θεοῦ.
Αὐτὰ δὲν εἶναι ἰδέες, αὐτὰ εἶναι ἡ ἀλήθεια τοῦ χριστιανισμοῦ, καὶ ὡς ἐκ τούτου, ὁ σκληρὸς πυρήνας τοῦ πολιτισμοῦ μας. Γι αὐτό, ὁ Μπρωντέλ, ὁ κορυφαῖος μελετητὴς τοῦ εὐρωπαϊκοῦ κόσμου, θὰ δηλώσει κατηγορηματικά: «Τὸ εὐρωπαϊκὸ πνεῦμα εἶναι ἀδιανόητο ἐκτὸς ἐὰν τὸ δοῦμε στὸ πλαίσιο ἑνὸς διαλόγου μὲ τὸ χριστιανισμό, ἀκόμη κι ὅταν ὁ διάλογος αὐτὸς εἶναι ὀξὺς ἢ καὶ βίαιη ἀντίδραση. Τὸ πλαίσιο αὐτό (τοῦ διαλόγου μὲ τὸν χριστιανισμό), εἶναι οὐσιῶδες γιὰ τὴν κατανόηση τοῦ οὑμανισμοῦ, αὐτῆς τῆς θεμελιακῆς πλευρᾶς τοῦ Δυτικοῦ πνεύματος».
Θὰ διακόψω ἐδῶ τὴν ἀναφορὰ στὶς πηγὲς τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πνεύματος, γιὰ νὰ μὴν κάνω τὴν ὁμιλία μου ἀκαδημαϊκὴ ἐργασία. Ἐξ ἄλλου, εἶμαι βέβαιος ὅτι θὰ ἔχετε ἐπισημάνει πὼς ἡ Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση τρέμει στὴν ἰδέα ὅτι θὰ χρειασθεῖ ἀναφορὰ στὶς ρίζες καὶ τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ πνεύματός της. Ἡ κοινωνία μας ἡ ἴδια, θέλει νὰ καταργήσει τὴν ἔννοια τῆς ἀμαρτίας, γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἀφεθεῖ στὶς πρακτικὲς τῆς ἀποδοτικότητας καὶ τῆς ἀπόλαυσης. Γι αὐτό, νομίζω, τὸ τρέχον νόμισμα εἶναι πλέον οἱ ἀντιλήψεις καὶ στάσεις ἐκεῖνες ποὺ εἴτε μάχονται τὸν χριστιανισμὸ εἴτε τὸν κρύβουν κάτω ἀπὸ τὸ χαλί. Πολλοὶ εἶναι αὐτοὶ ποὺ προσπαθοῦν νὰ δημιουργήσουν μιὰ νέα Εὐρώπη, ἕναν εὐρωπαϊκὸ κόσμο ποὺ δὲν ἔχει χριστιανικὸ παρὸν καὶ μέλλον, καὶ εἰ δυνατὸν οὔτε κὰν χριστιανικὸ παρελθόν. Θέλουν ἕναν κόσμο ἐκ τοῦ μηδενός, καὶ θὰ κάνουν τὸν κόσμο τοῦ μηδενός.
Ἀγαπητοί μου,
Σᾶς μίλησα ὄχι γιὰ νὰ σᾶς ἐξηγήσω πράγματα ποὺ δὲν γνωρίζετε. Τὸ ἀντίθετο: μίλησα τόσο πυκνά, μὲ τὴ βεβαιότητα ὅτι γνωρίζετε τὸ θέμα καὶ προσθέτετε ἀκούγοντάς με κι ἄλλα στοιχεῖα καὶ παραμέτρους. Ἐπισκέφθηκα, ἄλλωστε, τὸν ἱστοχῶρο σας καὶ βεβαιώθηκα ὅτι ἤδη ἀντιμετωπίζετε τὰ προβλήματα τῆς σύγχρονης καὶ τῆς αὐριανῆς οἰκογένειας. Ὁ λόγος ποὺ δέχθηκα μιλώντας σας νὰ προσθέσω στοὺς προβληματισμούς σας, εἶναι τοῦτος: ἤθελα νὰ σᾶς ἐγκαρδιώσω, νὰ σᾶς στηρίξω, διότι εἶμαι βέβαιος πὼς ἔχετε πάρα πολὺ ἀγώνα νὰ κάνετε. Μὲ γοητεύει τὸ ὅτι βλέπετε τὸν ἑαυτό σας ὄχι ὡς ἐκτελεστικὸ ὄργανο, ὄχι ὡς καταγραφέα ἐντολῶν. Μὲ γοητεύει ὅτι δίνετε στὸν ἑαυτό σας ρόλο συμβούλου τῆς οἰκογένειας. Εἶναι ρόλος μεγάλης σημασίας αὐτός, ρόλος ποὺ ἰσχυροποιεῖ τὴ θέση σας καὶ σᾶς δίνει τὴ δυνατότητα νὰ ἀντισταθεῖτε σὲ ὅ,τι ἀπειλεῖ τὴν οἰκογένεια. Σᾶς δίνει τὴ δύναμη νὰ στηρίξετε τὸν σύνδεσμο γονέων καὶ παιδιῶν, νὰ διδάξετε τοὺς γονεῖς ὅτι ἡ οἰκογένεια εἶναι ἡ φωλιὰ δυὸ παραδείσιων πουλιῶν, τῆς ἀγάπης καὶ τῆς αὐταπάρνησης. Νὰ διδάξετε τὴν κοινωνία ὅτι τὸ παιδὶ χρειάζεται τοὺς γονεῖς του, κι ὄχι ἕναν ἢ δυὸ μεγάλους ποὺ τὸ φροντίζουν. Νὰ διδάξετε ὅλους μας ὅτι ἡ μητέρα κι ὁ πατέρας εἶναι ἀναπαλλοτρίωτο δικαίωμα τοῦ παιδιοῦ, καὶ δὲν μπορεῖ καμιὰ κοινωνία νὰ τοῦ τὸ στερήσει χωρὶς νὰ αὐτοχειριασθεῖ.
Προχωρεῖστε, λοιπόν! Ἡ οἰκογένεια σᾶς τὸ ζητᾶ, ἡ Γαλλία σᾶς χρειάζεται, ἡ Εὐρώπη σᾶς περιμένει.
Προχωρεῖστε, καὶ ὁ Θεὸς νὰ σᾶς εὐλογεῖ.
