Χαιρετισμός τοῦ Μακαριωτάτου στὴν ομόνυμο ημερίδα στό Ἀμφιθέατρο Ἱδρύματος Ἰατροβιολογικῶν Ἐρευνῶν τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν
Εἶμαι βαθειὰ συγκινημένος, εἶμαι ὑπερήφανος, διότι βρισκόμαστε μπροστὰ σὲ μιὰν ἐξαιρετικῆς σημασίας ὥρα τῆς ἑλληνικῆς ἰατρικῆς. Ἡ Ἑλληνικὴ Ἑταιρεία Μεταμοσχεύσεων καὶ ἡ Φαρμακευτικὴ Ἑταιρεία Novartis ὀργανώνουν τὴν ἀποψινὴ ἐπιστημονικὴ ἐκδήλωση μὲ θέμα: «Τριάντα χρόνια προσφορᾶς στὴ Μεταμόσχευση καὶ Ἀνοσολογία» καὶ ταυτόχρονα τιμοῦν τὸν Καθηγητή κ. Ἀλκιβιάδη Κωστάκη γιὰ τὴ συμβολή του στὴν ὑπέρβαση τῆς συμβατότητος τῶν μεταμοσχευμένων ἱστῶν σὲ σχέση μὲ τὸ αἷμα, μὲ τὴν ἀνακάλυψη τῆς λιπόφυλης ἰδιότητος τῆς κυκλοσπορίνης. Ὁ ἀγαπητός μου καθηγητὴς κ. Ἀλκιβιάδης Κωστάκης, ἕνας χαρισματικὸς ἰατρὸς καὶ ἰδιοφυὴς ἐρευνητής, θὰ μᾶς δείξει πόσον ἀνοιχτοὶ εἶναι οἱ ὁρίζοντες τῆς ἑλληνικῆς ἐπιστήμης.
Τὸ θέμα ἀπόψε ἔχει νὰ κάνει μὲ τὶς μεταμοσχεύσεις. Χάρις στὸ γεγονὸς ὅτι διαρκῶς καὶ περισσότερο γίνεται συνείδηση πὼς ἡ προσφορὰ ὀργάνων εἶναι προσφορὰ ὑγείας καὶ ἐνίοτε ζωῆς, ἡ μεταμόσχευση ὀργάνων ἔχει γίνει πλέον ἕνας τρόπος θεραπείας. Σὲ μιὰ μελέτη του, ὁ καθηγητὴς κ. Κωστάκης ἐπισημαίνει ὅτι «ἡ μεταμόσχευση ὀργάνων καὶ ἱστῶν γιὰ θεραπευτικοὺς σκοποὺς ἀποτελεῖ σήμερα καθημερινὴ κλινικὴ πρακτική. Γιὰ παράδειγμα, σήμερα μεταμοσχεύονται περισσότεροι ἀπὸ 10.000 νεφροὶ τὸ χρόνο διεθνῶς καὶ μὲ μεγάλο ποσοστὸ ἐπιτυχίας. Ἐπίσης, οἱ μεταμοσχεύσεις καρδιᾶς, πνευμόνων, κερατοειδοῦς, ἥπατος καὶ μυελοῦ τῶν ὀστῶν ἀποτελοῦν συνηθισμένο κλινικὸ γεγονός».(1)
Αὐτονόητο εἶναι ὅτι δὲν θὰ ἀναφερθῶ στὸ γεγονὸς αὐτὸ ἀπὸ ἰατρικῆς ἀπόψεως. Ἀλλὰ δέχθηκα νὰ ἀπευθύνω χαιρετισμό, μὲ τὴν πρόθεση νὰ μιλήσω πέραν τοῦ σεβαστοῦ ἀκροατηρίου, πρὸς τοὺς ἀπὸ ραδιοφώνου ἀκροατές μου. Θέλω ἀπὸ τὸ βῆμα αὐτὸ νὰ ἀπευθύνω ἔκκληση πρὸς ὅλους τοὺς πιστούς, νὰ σκεφθοῦν τὸν πλησίον καὶ τὴν ἀνάγκη προσφορᾶς ὀργάνων.
Θὰ ἤθελα νὰ τονίσω ὅτι δὲν εἶναι νεοφανὴς ἀντίληψη, οὔτε βεβαίως ἐκκοσμίκευση τῆς Ἐκκλησίας ἡ ἔκκληση γιὰ τὴν προσφορὰ ὀργάνων. Παρακαλῶ νὰ θυμόμαστε ὅλοι ὅτι ἡ ζωὴ εἶναι δωρεὰ τοῦ Θεοῦ, «ὅθεν καὶ ἀρχηγὸς ζωῆς ὀνομάζεται»,(2) εἶναι εὐεργεσία Του, ὥστε «εὐεργετεῖ δὲ ζωὴν χαριζόμενον»(3) τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Πάρα πολλὰ θαύματα τοῦ Κυρίου ἦσαν θεραπεῖες καὶ ἀποκαταστάσεις τῆς ἀκεραιότητος τοῦ σώματος. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ μᾶς ἔδειξε ὅτι ἔργο φιλάνθρωπο εἶναι ἡ μέριμνα γιὰ τὸ σῶμα τοῦ συνανθρώπου μας. Ὅταν τὸ σῶμα δὲν εἶναι ὑγιὲς ἢ δὲν εἶναι ἄρτιο ἡ ζωὴ γίνεται μαρτυρική: «εἴπερ τὸ πάντων προτιμότατον͵ ἡ ζωή͵ φευκτόν ἐστι καὶ ἐπώδυνον͵ ἐὰν μὴ μεθ΄ ὑγείας ἐξῇ ταύτην ἔχειν».(4) Γι αὐτὸ ἀκριβῶς ὁ ἅγιος Πατὴρ τῆς Ἐκκλησίας τονίζει ὅτι ἡ ἄσκηση τῆς ἰατρικῆς εἶναι φιλανθρωπία – τῆς ἰατρικῆς «φιλάνθρωπον τὸ ἐπιτήδευμα».(5)
Εἶναι λοιπὸν βαρειὰ ἡ εὐθύνη ὅλων μας γιὰ τὸ ἀπαράδεκτο γεγονὸς ὅτι ὁ πιστὸς λαός μας δὲν ἔχει ἀκόμη συνειδητοποιήσει ὅτι ἡ δωρεὰ ὀργάνων συνιστᾶ σοβαρὴ πράξη φιλανθρωπίας. Εἶναι βαρειὰ ἡ εὐθύνη ὅλων μας διότι μόλις ἔξι Ἕλληνες στὸ ἑκατομμύριο ἔχουν δηλώσει πὼς ἐπιθυμοῦν νὰ διαθέσουν μετὰ θάνατον τὰ ὄργανά τους γιὰ μεταμόσχευση.
Ἀσφαλῶς, τὸ ἀσήμαντο αὐτὸ ποσοστὸ δὲν ὀφείλεται μόνο στὴν ἔλλειψη ἐνημέρωσης. Σὲ μεγάλο βαθμὸ εἶναι προϊὸν τοῦ φόβου γιὰ τὴν παραχρήση τῆς προσφορᾶς. Ἡ φιλάνθρωπη προσέγγιση τῆς ζωῆς, καὶ συνακόλουθα ὁ μηχανισμὸς προσφορᾶς καὶ χρήσης ὀργάνων, κλονίζεται ἀπὸ τὴ δράση ἐγκληματικῶν κυκλωμάτων, ἀπὸ ἕνα ἀποτρόπαιο ἐμπόριο. Τὸ βλέπουμε αὐτὸ ἀκόμη καὶ στὴν καθημερινότητά μας: πόσο ἀναστέλλει κάθε φιλάνθρωπη τάση μας νὰ βοηθήσουμε ἕναν ἀνάπηρο στὸ δρόμο, συνήθως στὸ φανάρι τῆς τροχαίας, ἡ εὔλογη ὑποψία ὅτι θὰ πέσουμε θύματα παραχρήσης τῶν φιλανθρώπων αἰσθημάτων μας.
Ἔχουμε λοιπὸν καθῆκον νὰ προσπαθήσουμε ὅλοι, νὰ ἀναζητήσουμε καὶ νὰ εἰσηγηθοῦμε μέτρα ποὺ θὰ περιορίζουν δραστικὰ τὶς δυνατότητες τοῦ ἐμπορίου νὰ μετατρέπει τὴν προσφορὰ σὲ κλοπὴ τῶν ὀργάνων.
Δὲν μοῦ διαφεύγει ὅτι ἐκτὸς αὐτοῦ, ἀποτρεπτικὸς παράγων τῆς προσφορᾶς εἶναι καὶ ἡ ἀμφιβολία πολλῶν πιστῶν γιὰ τὸ δικαίωμα νὰ δεχόμαστε καὶ νὰ προσφέρουμε ὄργανα. Πρὸς αὐτοὺς ἀπευθυνόμενη ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας μας διεκήρυξε ὅτι ἀντιμετωπίζει μὲ ἰδιαίτερη κατανόηση τὴ δωρεὰ ὀργάνων καὶ τὴν στηρίζει, διότι κάθε τι ποὺ «ὑπερβαίνει τὸν ἀτομικισμὸν καὶ τὴν φιλοζωΐαν καὶ συνδέει τοὺς ἀνθρώπους μὲ σχέσιν ἀμοιβαιότητος καὶ κοινωνίας, κάθε τι τὸ ὁποῖον ἀποδεικνύει τὴν ὑπεροχὴν τῆς πνευματικῆς ζωῆς ἐπὶ τῆς βιολογικῆς ἐπιβιώσεως, ἡ Ἐκκλησία τὸ προστατεύει καὶ τὸ ὑποστηρίζει.»
Σὲ ὁμιλία μου στὴν Ἐπιτροπὴ Βιοηθικῆς τῆς Ἐκκλησίας, εἶχα ἀναφερθεῖ στὸ πνεῦμα μέ τό ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία βλέπει τήν δυνατότητα τῶν μεταμοσχεύσεων, τῆς μετάδοσης ζωῆς τοῦ σώματος καὶ τοῦ αἵματός μας ἀπὸ τὸν ἕναν στὸν ἄλλον. Τόνισα ὅτι «Μέσα στὴν κυριαρχία τῆς ἀρρωστημένης φιλαυτίας τῆς ἐποχῆς μας, ἡ ἐπιστημονικὴ καὶ τεχνολογικὴ πρόοδος, ἐκτὸς ἀπὸ ἐπιτεύγματα ποὺ τρέφουν τὴν ἀλαζονεία μας, μᾶς παρέχει καὶ ἱερὲς δυνατότητες ἄλλως καὶ ἄλλοτε πέραν πάσης φαντασίας: νὰ προσφέρουμε ὄργανα καὶ ἱστοὺς τοῦ σώματός μας στοὺς συνανθρώπους μας καὶ νὰ οἰκοδομοῦμε τὴ ζωή τους πάνω στὸν δικό μας θάνατο. Αὐτὸ τὸ ἐπίτευγμα βαθειὰ συγκινεῖ τὴν Ἐκκλησία, ποὺ αὐθόρμητα ψάχνει καὶ βρίσκει τὶς παραμέτρους τῆς πρακτικῆς καὶ ἐφηρμοσμένης συμπαραστάσεώς της».(6)
Βεβαίως, ἡ Ἐκκλησία δὲν εὐλογεῖ δωρεὲς ὀργάνων ποὺ δὲν εἶναι δωρεὲς ἀλλὰ ὑφαρπαγές, δὲν δέχεται δωρεὲς ποὺ συνιστοῦν στὴν πραγματικότητα εὐθανασία, δὲν δέχεται τὸ ἐμπόριο, καὶ θέτει προϋποθέσεις ἀνωνυμίας τοῦ δότη. Ὡστόσο, αὐτὲς οἱ ἐπιφυλάξεις, ποὺ διατυπώνονται πρωτίστως γιὰ νὰ ἀποφύγουμε ὑπερβάσεις οἱ ὁποῖες ἀναιροῦν τὴν ἐθελοντικὴ καὶ χριστιανικῶς φιλάνθρωπο προσφορά, δὲν μειώνουν τὴν ἀξία τῆς δωρεᾶς ὀργάνων.
Εὔχομαι στοὺς Ἕλληνες ἐπιστήμονες νὰ μᾶς κάνουν πάντοτε ὑπερήφανους γιὰ τὶς δημιουργικὲς δυνάμεις τους. Εὔχομαι νὰ ἀνταποκριθοῦμε μὲ τὴν ὀφειλόμενη διάθεσή μας πρὸς τὸ πλησίον στὴν ἀνάπτυξη τῆς δωρεᾶς ὀργάνων. Καὶ στέλνω ἀπὸ τὸ βῆμα αὐτὸ μήνυμα συμπαραστάσεως καὶ ἀγάπης στοὺς ἀσθενεῖς ποὺ περιμένουν νὰ βρεθεῖ ἁγαθὸς δότης.
Σημειώσεις
1. Ἀλκ. Κωστάκη, Μεταμοσχεύσεις ἱστῶν καὶ ὀργάνων, εἰς transplantation.gr
2. Γρηγορίου Νύσσης, Πρὸς τὰ Ἀπολιναρίου ἀντιρρητικός, 3,1.154.14
3. Τοῦ αὐτοῦ, Περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, 3,1.113.15
4. Γρηγορίου Νύσσης, Πρὸς Εὐστάθιον, 3,1.3.7
5. ὅπ.π., 3,1.3.t2
6. Ἀρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, Ἐκκλησία καὶ μεταμοσχεύσεις, Ὁμιλία στὰ ἐγκαίνια τοῦ Κέντρου Βιοϊατρικῆς Ἠθικῆς καὶ Δεοντολογίας, 8 Μαρτίου 2001, στο ecclesia.gr
