Μήνυμα στην ομώνυμη Ημερίδα του Παρατηρητηρίου Κοινωνικών Φαινομένων στο Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος
Μέ ἰδιαίτερη χαρά ἀπευθύνομαι σήμερα στά στελέχη τῆς Ἐκκλησίας μας καί συγχαίρω ἐγκαρδίως τόν κ. Κωνσταντῖνο Ζορμπᾶ, Διευθυντή τοῦ Παρατηρητηρίου Κοινωνικῶν Φαινομένων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, γιά τήν πρωτοβουλία αὐτή τῆς διοργανώσεως τῆς τρίτης Ἐπιστημονικῆς Ἡμερίδας μέ θέμα: «Ὁ δημόσιος ρόλος καί λόγος τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας στήν Ἑλλάδα». Κάθε προσπάθεια, ἡ ὁποία κατατείνει στήν ἐμβάθυνση τῶν σύγχρονων προβλημάτων πρός ἐξαγωγή ὠφελίμων συμπερασμάτων γιά τήν Ἐκκλησίας μας εἶναι πολύ σημαντική καί ὅλοι ὀφείλουμε νά συμβάλουμε ὥστε νά ἔχουμε ὡς ἀποτέλεσμα τήν ποιοτική ἀναβάθμιση τῆς ἐργασίας μας πρός ὄφελος τῆς Ἐκκλησίας, τῆς κοινωνίας μας καί τοῦ ἐν γένει πολιτισμοῦ μας.
Γνωρίζω ὅτι ὅλοι ἀγωνίζεσθε, ὁ καθείς στό δικό του χῶρο, γιά ἕνα καρποφόρο σήμερα καί γιά ἕνα ἐλπιδοφόρο καί καλύτερο αὔριο. Γνωρίζω ὅτι πολλά προσφέρετε μέ τή διακονία σας αὐτή στήν Ἐκκλησία μας γιά νά διατηρηθοῦν ἀκέραιες οἱ χριστιανικές ἀξίες καί οἱ δομές τῆς Ἐκκλησίας μας. Προετοιμαζόμαστε ὅμως σωστά γιά τίς ἐπερχόμενες κοινωνικές καί πολιτικές ἐξελίξεις; Εἴμεθα ἄραγε ἕτοιμοι νά ἀντιμετωπίσουμε, μέ τόν καλύτερο δυνατό τρόπο, τή σύγχρονη θεματολογία τῆς νεωτερικότητας;
Ἐπιτρέψατέ μου στό σημεῖο αὐτό νά καταθέσω λίγες σκέψεις ἐπί τοῦ ὅλου θέματος τῆς σημερινῆς Ἐπιστημονικῆς Ἡμερίδας.
Εἶναι ἀλήθεια ὅτι τά τελευταῖα χρόνια ἀπασχόλησε καί ἀπασχολεῖ πολύ τούς εἰδικούς, τόσο στήν Ἑλλάδα ὅσο καί στό Ἐξωτερικό, τό ζήτημα τῆς θέσης τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς δυνατότητας τοῦ δημόσιου λόγου της σέ μιά οὐδετερόθρησκη κοινωνία. Εἶναι ἐπίσης ἀληθές ὅτι στή Δύση ἡ συζήτηση αὐτή ἄρχισε πρίν ἀπό καιρό καί κάτω ἀπό τήν πίεση τῆς ἐκκοσμίκευσης. Σίγουρα ὅμως αὐτή ἡ προβληματική, πού ἀπασχόλησε σχεδόν ταυτόχρονα πολλές εὐρωπαϊκές Χῶρες, ἔδωσε μιά πλούσια ἐπισημονική βιβλιογραφία στό πρός συζήτηση θέμα μας. Σήμερα τό θέμα τῆς φύσεως τῆς θρησκείας ἐπανέρχεται καί πάλι στήν ἐπιφάνεια. Ἡ θρησκεία οὐδέποτε ἔπαψε νά ἐπηρεάζει τίς κοσμοαντιλήψεις τῶν ἀνθρώπων καί αὐτῆς ἀκόμη τῆς νεωτερικότητας, τῆς ἐποχῆς δηλαδή ξεκινᾶ ἀπό τόν 18ο αἰῶνα καί φθάνει μέχρι τῆς μέρες μας.
Οἱ περισσότεροι μελετητές ἀποδέχονται ὅτι ἡ θρησκεία στή σύγχρονη κοινωνία δέν εἶναι πλέον ἕνα ἁπλό ἰδιωτικό γεγονός ἀλλά ἀποτελεῖ μιά κατεξοχήν κοινωνική ὑπόθεση (Habermas, Moltmann, Rawls κ.α.). Καί στήν Ἑλλάδα ὁ συνταγματολόγος Ἀντώνης Μανιτάκης σημειώνει χαρακτηριστικά ὅτι ἡ Ἐκκλησία νομιμοποιεῖται νά παρεμβαίνει στή δημόσια σφαίρα, νά ἀναπτύσσει δημόσιο λόγο καί ὀφείλει «...νά ἐπιδιώκει καί νά διεκδικεῖ τή δημόσια ἀναγνώρισή της ἀπό τήν κοινή γνώμη καί τήν κοινωνία γενικότερα»(1). Αὐτό ἔπραξε καί πράττει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας στήν Ἑλλάδα τά τελευταῖα χρόνια καί οὐδέποτε ἐπιχείρησε νά διεκδικήσει τή συμμετοχή της στήν ἄσκηση τῆς κυβερνητκῆς ἐξουσίας ἤ στήν λήψη τῶν κρατικῶν ἀποφάσεων. Οὐδέποτε θεώρησε ὅτι ἡ παρέμβασή της αὐτή νομιμοποιεῖ τήν ταύτισή της μέ τά κέντρα ἐξουσίας ἤ μέ συγκεκριμένα ἰδεολογικά σχήματα.
Ἡ Ἐκκλησία μιλᾶ, δέν εἶναι βουβή, ἀλλά σημασία ἔχει τί λέει καί πῶς τό λέει. Ἀσφαλῶς καί ὁ λόγος της, ὡς πνευματικός λόγος, δέν μπορεῖ νά ἔχει τίς λέξεις, τό ὕφος καί τό περιεχόμενο τῆς ἴδιας τῆς πολιτικῆς. Γιατί τότε δημιουργεῖ σύγχυση γιά τίς προθέσεις της. Ὁ λόγος της καί ὁ ρόλος της, μέσα στά ὅρια πού θέτει τό ἴδιο τό Σύνταγμα, ἔχει θεολογικό ὑπόβαθρο καί περιεχόμενο. Ἔχουμε χρέος ὡς Ἐκκλησία νά παρεμβαίνουμε σέ κάθε μορφή κοινωνικῆς ἀδικίας ἀπό τά πιό ἁπλά καθημερινά πράγματι μέχρι καί τά πιό οὐσιώδη. Κι αὐτή ἡ παρέμβαση κατοχυρώνεται θεολογικά μέσα ἀπό τήν θυσιαστική προσφορά ἀγάπης τοῦ θείου Λόγου πού ἀποκαλύφθηκε μέ τόν πιό συγκλονιστικό τρόπο: Σαρκώθηκε. Ἡ ἀλήθεια αὐτή παραμένει ἡ ρίζα τῆς χριστιανικῆς ἀποκαλύψεως, πού τροφοδοτεῖ κάθε ἄλλη χριστιανική ἀξία καί πρόταση. «Ὁ Θεός ἀγάπη ἐστίν» (Α΄ Ιωάν. 4:8-9). Κι αὐτό δέν σημαίνει ἁπλῶς ὁ Θεός ἔχει ἀγάπη γιά τόν ἄνθρωπο ἀλλά δηλώνει τόν τρόπο πού κάνει τόν Θεό νά εἶναι αὐτό πού εἶναι· ἀγάπη!
Ὅλα αὐτά ὅμως αὐξάνουν τήν εὐθύνη τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τά σημερινά δρώμενα καί κυρίως τή δική σας διακονία. Μέσα στόν μεταβαλλόμενο κόσμο μας, οἱ ἀλλαγές δέν εἶναι ἁπλῶς ἐπιφανειακές ἀλλά οὐσιαστικές. Δέν μποροῦμε νά ἐλπίζουμε στήν ἐπιτυχία ἐάν δέν ἐργασθοῦμε. «Κρούετε, καί ἀνοιγήσεται» (Ματθ. 7:7) Ὁ Θεός ἐνεργεῖ ὅταν ὁ ἄνθρωπος ζητᾶ! Ἡ ἐργασία μας στόν ἴδιο τόν καθιδρυματικό ὀργανισμό τῆς Ἐκκλησίας δέν δίδει ἁπλῶς κύρος στήν προσωπικότητά μας ἀλλά καί πολλές εὐθύνες γιά τό ἔργο μας. Ἐάν κοιτάξετε γύρω σας εἶναι εὔκολο νά διαπιστώσετε ὅτι ὑπάρχουν πολλοί πού ἐπιτελοῦν τό ἴδιο ἔργο μέ μᾶς –στή λεγόμενη Κοινωνία τῶν Πολιτῶν. Δέν μποροῦμε νά μένουμε κλεισμένοι στήν ἀσφάλεια τῶν γραφείων μας, ἀλλά νά ἀναζητήσουμε μέσα ἀπό τή συνεργασία καλύτερους τρόπους διακονίας τοῦ κόσμου. Εἶναι πολυτέλεια στίς ἡμέρες μας νά μιλᾶμε γιά τό «σόν» καί τό «ἐμόν». «Τοῦτο δή τά πάντα ἀνατρέπον», τονίζει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Καί αὐτό εἶναι πρῶτα ἐσωτερικό πρόβλημα. Συνειδησιακό. Ὅταν αὐτό λυθεῖ τότε μόνον ἐπέρχεται τό ποθητόν ἀποτέλεσμα. Γνωρίζω ὅτι δέν ἐπαρκοῦμε. Τοῦτο ὅμως κάνει ἀναγκαία καί ὑποχρεωτική τήν παρακολούθηση τῶν ἐξελίξεων, σέ τοπικό καί παγκόσμιο ἐπίπεδο, χρειάζεται συνεχής ἐνημέρωση καί πρωτίστως συνεργασία μεταξύ σας.
Μέ αὐτές τίς σύντομες σκέψεις ἐπιθυμῶ νά εὐχαριστήσω ὅλους ὅσους κοπίασαν γιά τήν πραγματοποίηση τῆς σημερινῆς ἐπιστημονικῆς ἡμερίδας καί κυρίως τούς κ.κ. εἰσηγητές καί τούς συμμετέχοντας στή συζήτηση ὑπό τήν Προεδρεία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Δημητριάδος καί Ἁλμυροῦ κ. Ἰγνατίου. Θά ἀναμένουμε νά μελετήσουμε μέ προσοχή τίς προτάσεις σας.
Εὔχομαι καλή ἐπιτυχία στίς ἐργασίες σας καί ὁ Πανάγαθος Θεός νά σᾶς εὐλογεῖ καί νά χαρίζει σ' ὅλους σας ὑγεία καί κάθε καλό.
Σημειώσεις
1. Ἀντ. Μανιτάκης, Οἱ σχέσεις τῆς Ἐκκλησίας μέ τό Κράτος-Ἔθνος, Νεφέλη, Ἀθήνα 2000, σελ. 145.
