ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Κατὰ τὰ τελευταῖα 50 χρόνια, ἡ ἰατρικὴ ἐπιστήμη προόδευσε ἁλματωδῶς, παραδόξως ὅμως ποτὲ ἄλλοτε ἡ ἀνθρώπινη ζωὴ δὲν ἀπειλήθηκε τόσο πολὺ καὶ τόσο ἄμεσα ἀπὸ τὴν πρόοδο αὐτήν. ᾿Αλλὰ καὶ ποτὲ ἄλλοτε οἱ ἐπιστήμονες δὲν συνειδητοποίησαν τόσο ἔντονα τὶς εὐθύνες τους, ποὺ προκύπτουν ἀπὸ μία ἀλόγιστη διασπορὰ ἰατρικῶν μεθόδων, ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ θέσουν σὲ κίνδυνο τὴν ἴδια τὴν ὑπόσταση τοῦ ἀνθρώπινου ὄντος. ῾Η σχετικὴ προβληματολογία γνωρίζει στὶς ἡμέρες μας ἀληθινὴ ἔξαρση, καθὼς πληθύνονται ὅλο καὶ περισσότερο οἱ φωνὲς ἐκείνων πού, ἀνησυχώντας ἀπὸ τὶς κυοφορούμενες ἐξελίξεις, ἐπιδιώκουν τὸν περιορισμό, μέσα σὲ πλαίσια ἠθικῶν κυρίως κανόνων, τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας πρὸς ἀποσόβηση ἀπευκταίων ἀποτελεσμάτων σὲ βάρος τοῦ ἀνθρώπου.
῾Η ὑγεία πάντοτε βρισκόταν στὸ ἐπίκεντρο τῶν ἀνθρώπινων ἐνδιαφερόντων. Οἱ γνωστικὲς καὶ τεχνολογικὲς δυνατότητες ὅμως τοῦ ἀνθρώπου μέχρι πρόσφατα ἦταν τόσο περιορισμένες ὥστε ποτὲ δὲν προέκυψε τὸ πρόβλημα ὅτι ἡ ἰατρικὴ παρέμβαση στὸ ἀνθρώπινο σῶμα θὰ μποροῦσε κάπως νὰ διαταράξει ἀνεξέλεγκτα τὴν ἰσορροπία τῆς ψυχῆς. ῾Η ραγδαία ἐξέλιξη καὶ ἀνάπτυξη τῆς βιοϊατρικῆς ἔρευνας καὶ τεχνολογίας κατέστησαν τὸν ρόλο τους ἔντονα παρεμβατικὸ καί, συνυπουργούντων τῶν οἰκονομικῶν καὶ κοινωνικο-πολιτικῶν παραμέτρων τῆς ἐποχῆς μας, τοὺς ἐπέτρεψαν νὰ διαπεράσουν τὰ βάθη τοῦ σώματος καὶ νὰ ψηλαφοῦν ριψοκίνδυνα τὰ μυστικὰ καὶ ἄδυτα τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς.
Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ λόγος ποὺ ὑποχρεώνονται πλέον οἱ ἀνθρωπιστικὲς καὶ θεολογικὲς ἐπιστῆμες νὰ ἐγκαταλείψουν τὴ θέση τοῦ παθητικοῦ ἀποδέκτη, θεατῆ καὶ ἐνίοτε μειονεκτικοῦ θαυμαστῆ τῶν ἐρευνητικῶν κατορθωμάτων καὶ νὰ ἐνεργοποιηθοῦν στὸν ρόλο αὐτοῦ ποὺ κρίνει, ἀποτιμᾶ, μελλοντολογικῶς ἐκτιμᾶ καὶ ἀποφασίζει γιὰ τὸ πῶς, πόσο καὶ ἂν θὰ περάσει τὸ πόρισμα τῆς ἔρευνας στὸ στάδιο τῆς ἐφαρμογῆς.
Ἡ ἀνάγκη ἐξεύρεσης ὁρίων ἀνάμεσα στὸ θεραπευτικὸ καὶ τὸ καταστροφικό, σὲ αὐτὸ ποὺ προσδιορίζει τὴν ὑγεία καὶ σὲ αὐτὸ ποὺ καθορίζει ἡ ἀλόγιστη ἀνθρώπινη ἀλαζονεία, σὲ αὐτὸ ποὺ ἀνακουφίζει τὸ ἀνθρώπινο σῶμα ἀπὸ τὸν πόνο καὶ σὲ αὐτὸ ποὺ ἀποπροσανατολίζει τὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν προορισμό της, στὴν ἀγάπη γιὰ τὴν ζωὴ καὶ στὴν ἀσέβεια στὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο φέρνει στὴν ἐπιφάνεια τὴν ἔννοια της Βιοηθικῆς μὲ καθαρὰ πνευματικὸ χαρακτήρα.
ΣΥΣΤΑΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ
Οἱ κραδασμοὶ τοῦ βιοηθικοῦ προβληματισμοῦ δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ ἀφήσουν ἀνέπαφη τὴν ᾿Εκκλησία τῆς Ἑλλάδος. ῾Ο κόσμος μας, καὶ τὸ ποίμνιο μὲ τὴν στενὴ ἔννοια τοῦ ὅρου -οἱ πιστοί- καὶ ἡ εὐρύτερη κοινωνία μας, ἀλλὰ καὶ ἡ παγκόσμια κοινότητα ἐπίμονα ζητοῦσαν καὶ ζητοῦν τὸν ᾿Ορθόδοξο ἐκκλησιαστικὸ λόγο.
Ἡ ἀνάγκη λοιπὸν ὑπεύθυνου, καλὰ ἐπεξεργασμένου καὶ φωτισμένου ἐκκλησιαστικοῦ λόγου ἐπέβαλε τὴν σύσταση συμβουλευτικῆς ἐπιτροπῆς, ποὺ κύριο ἔργο καὶ ἀποστολή της ἔχει τὴν εἰς βάθος ἐνημέρωση τῶν ἁρμοδίων καὶ ὑπευθύνων, τὴν λεπτομερῆ ἐπεξεργασία τῶν ἐπὶ μέρους θεμάτων ἀπὸ καθαρὰ Ὀρθοδόξου πλευρᾶς, τὴν παρακολούθηση τῆς σχετικῆς ἐπικαιρότητος καὶ τὴν κατὰ τὸ δυνατὸν ἔγκαιρη κατάθεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς μαρτυρίας.
Τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1998, ἡ ῾Ιερὰ Σύνοδος τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, συνέστησε τὴν ᾿Επιτροπὴ Βιοηθικῆς της. Η ᾿Επιτροπή μας ἀπαρτίζεται ἀπὸ διαπρεπεῖς ἐπιστήμονες, κυρίως πανεπιστημιακούς, ποὺ συνδυάζουν τὸ κῦρος τῆς θέσης τους καὶ τὴν ἐπιστημονικὴ ἀρτιότητα μὲ τὸν σεβασμὸ πρὸς τὴν ᾿Εκκλησία καὶ τὴν κοινωνικὴ εὐαισθησία. Οἱ περισσότεροι ἐξ αὐτῶν ἔχουν ἤδη ἐξειδικευμένη γνώση στὰ θέματα Βιοηθικῆς, καὶ ἔχουν κατ᾿ ἐπανάληψιν δώσει διαλέξεις ἢ συμμετάσχει σὲ συνέδρια, στρογγυλὲς τράπεζες καὶ συνεντεύξεις. Ἡ σύνθεσή τῆς Ἐπιτροπῆς εἶναι ἐννεαμελὴς καὶ συγκεκριμένα περιλαμβάνει τρεῖς καθηγητὲς τῆς θεολογίας, τρεῖς τῆς ἰατρικῆς, ἕναν τῆς βιολογίας καὶ γενετικῆς, ἕναν τῆς νομικῆς, καὶ ἕναν ἐκπρόσωπο τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου ποὺ προεδρεύει καὶ τὰ ἀντίστοιχα ἀναπληρωματικὰ μέλη. Ἐπίσης ὑπάρχει καὶ μιὰ ὁμάδα νέων κατὰ τὴν ἡλικία ἐξωτερικῶν συνεργατῶν ποὺ συμβάλλουν στὸ ἔργο της ὅποτε τοὺς ζητηθεῖ.
῾Η σύσταση αὐτῆς τῆς Ἐπιτροπῆς μπορεῖ νὰ ἀποτελεῖ καὶ δικαίωμα τῆς ᾿Εκκλησίας ἢ ἐσωτερική της ὑπόθεση· ἀποτελεῖ ὅμως καὶ ὑποχρέωσή της καὶ πρὸς τὸ ποίμνιό της καὶ πρὸς τὴν κοινωνία μας, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὴν ἱστορία καὶ τὸν κόσμο μας. Αἰσθανόμαστε βαρειὰ τὴν εὐθύνη ἡ ᾿Εκκλησία νὰ λειτουργήσει ὡς ἐμπνευστὴς καλῆς ἢ ὡς ἐπιβραδυντὴς κακῆς χρήσεως τῶν σύγχρονων βιοϊατρικῶν ἐπιτευγμάτων.
Παράλληλα, ὀργανώθηκε καὶ τὸ πρῶτο στὴν ῾Ελλάδα Κέντρο Βιοϊατρικῆς ᾿Ηθικῆς καὶ Δεοντολογίας, μὲ πλούσια βιβλιοθήκη, συνεδριακοὺς χώρους, πλῆρες ἀρχεῖο περιοδικῶν σχετικῶν μὲ θέματα βιοηθικῆς, δημοσιευμάτων καὶ ἐπισήμων κειμένων, καλὰ ἐνημερωμένη ἱστοσελίδα κ.λπ., τὸ ὁποῖο στεγάζει τὸ περιβάλλον ἐργασίας καὶ λειτουργίας τῆς ᾿Επιτροπῆς Βιοηθικῆς τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος καὶ ἀποτελεῖ τὴν ἀτμόσφαιρα μέσα στὴν ὁποία ἐκδιπλώνονται οἱ ἰδιαιτερότητες τῶν κόπων καὶ προσπαθειῶν τῶν συνεργατῶν μας.
῾Η ἐργασία ποὺ γίνεται σ᾿ αὐτὸν τὸν χῶρο καὶ στὸ ὄνομα τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ἀγκαλιάζει κάθε βιοηθικὴ πρωτοβουλία στὴν πατρίδα μας, ἀλλὰ παράλληλα ἔχει καὶ οἰκουμενικὸ χαρακτήρα καὶ ἀφορᾶ ὁλόκληρο τὸν ᾿Ορθόδοξο κόσμο. Ἐκεῖ βρίσκεται ἡ καρδιὰ τοῦ σύγχρονου βιοηθικοῦ προβληματισμοῦ ποὺ ἐκκλησιαστικὰ ξεπερνάει τὰ σύνορα τῆς ῾Ελλάδος καὶ ἐθνικὰ ξεφεύγει ἀπὸ τὰ ὅρια τῆς ᾿Εκκλησίας.
Ἔτσι ἡ Ἐπιτροπή μας ἔχει ἀναπτύξει συνεργασία μὲ κρατικὲς ἐπιτροπὲς ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ θέματα Βιοηθικῆς, ὅπως ἡ Ἐπιτροπὴ Βιοηθικῆς τοῦ Πρωθυπουργοῦ, τὸ Ἐθνικὸ Συμβούλιο Βιοϊατρικῆς Ἠθικῆς καὶ Δεοντολογίας, ἡ Ἐπιτροπὴ τοῦ Ὑπουργείου Ὑγείας γιὰ τὴν Τεχνητὴ Γονιμοποίηση, ὁ Ἐθνικὸς Ὀργανισμὸς Μεταμοσχεύσεων. Ἔπίσης ἔχει παίξει συμβουλευτικὸ ρόλο στὴν Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων καὶ τῆς Κύπρου, ὅπως καὶ στὴν Διακοινοβουλευτικὴ Συνέλευση ᾿Ορθοδοξίας. Ὁ λόγος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στὴν νομοπαρασκευαστικὴ διαδικασία ρυθμίσεως θεμάτων ποὺ ἅπτονται τῆς βιοηθικῆς σφαίρας καὶ στὴν Ἑλλάδα καὶ στὰ Εὐρωπαϊκὰ νομοθετικὰ ὄργανα εἶναι ἀξιοσημείωτος.
Ὅσον ἀφορᾶ τὴν σχέση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μὲ ἄλλες Ὀρθόδοξες ᾿Εκκλησίες καὶ διεθνεῖς ᾿Επιτροπὲς, ὑπάρχει ἐπαφὴ μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, τὴν Ἀρχιεπισκοπὴ ᾿Αμερικῆς, τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας, τὸ Πατριαρχεῖο Ρουμανίας, τὸ Πατριαρχεῖο Σερβίας, καθὼς καὶ μὲ μεμονωμένες ὁμάδες εἰδικῶν στὶς Η.Π.Α., τὴν Ἀγγλία, τὴν Γαλλία, τὴν Κύπρο κ.λπ.
Μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς μας προσεκλήθησαν κατ’ ἐπανάληψιν ἀπὸ τὴν Ποντιφικὴ Ἀκαδημία γιὰ τὴν Ζωή, προκειμένου νὰ καταθέσουν τὴν Ὀρθόδοξη μαρτυρία, τὸ δὲ Βατικανὸ ἔχει ἐπανειλημμένως ζητήσει τὴν συμμετοχή ἐκπροσώπου τῆς Ἐπιτροπῆς μας σὲ συνέδρια συναφῶν θεμάτων πρὸς ἀνταλλαγὴ ἀπόψεων ἐπὶ τοῦ κοινωνικοῦ ἐπιπέδου καὶ ὑπάρχει στενὴ συνεργασία μεταξὺ τῶν Ἐπιτροπῶν τῶν δύο Ἐκκλησιῶν πάνω σὲ διλήμματα καὶ προβληματισμοὺς ποὺ ἀνακύπτουν ἀπὸ συζητήσεις καὶ νομοθετικὲς ἀποφάσεις τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου στὰ θέματα αὐτά.
Τέλος, ἡ Ἐπιτροπή μας βρίσκεται σὲ συνεργασία καὶ μὲ τὴν Ἀγγλικανικὴ Ἐκκλησία, τὸ Συμβούλιο Εὐρωπαϊκῶν ᾿Εκκλησιῶν, συνεχῶς δὲ ἐνημερώνεται γιὰ τὶς διαθρησκειακὲς τοποθετήσεις καὶ τὶς ἐπίσημες ἀπόψεις ποικίλων θρησκειῶν καὶ ὀργανώσεων ἐπὶ τῶν θεμάτων τῆς ἁρμοδιότητός της.
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Σκοπός τῆς Ἐπιτροπῆς εἶναι ἡ ἐπὶ ἀκαδημαϊκῆς βάσεως, μεθοδολογίας καὶ συγκροτήσεως ἔρευνα τῆς ἀλήθειας στὰ ἐπὶ μέρους βιοϊατρικὰ προβλήματα, μὲ γνώμονα τὸ Ὀρθόδοξο ἦθος καὶ τὴ θεολογικὴ ἐκκλησιαστικὴ κατανόηση τοῦ ἀνθρώπου, τῆς κοινωνίας, τῶν ἀξιῶν κ.τ.λ. ποὺ ἀσφαλῶς στηρίζεται στὴν αἴσθηση τῆς ζωτικῆς πραγματικότητος τοῦ Θεοῦ καὶ μυστικὰ ἤ φανερὰ ἐκφράζεται στὴν Ὀρθόδοξη πατερικὴ γραμματολογία καὶ ἐκκλησιαστικὴ παράδοση. Στόχος της δὲν εἶναι τόσο ἡ ἐνημέρωση τοῦ κοινοῦ ὅσο ἡ λεπτομερὴς ἐπεξεργασία τῶν ἐπί μέρους βιοηθικῶν θεμάτων ποὺ τῆς ἀνατίθενται ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο καὶ ἡ μετέπειτα γνωμοδότησή της σὲ αὐτὴν. Ἔτσι τὸ πνεῦμα μὲ τὸ ὁποῖο ἐργάζεται ἡ Ἐπιτροπὴ ἔχει καὶ θεολογικὴ καὶ ποιμαντικὴ κατεύθυνση.
῾Η Ἐπιτροπὴ αὐτὴ ἔχει τὶς ἑξῆς ἁρμοδιότητες·
α) Ἐνημερώνει καὶ κάνει προτάσεις στὴν ῾Ιερὰ Σύνοδο γιὰ συγκεκριμένα θέματα βιοηθικῆς προβληματικῆς, ὥστε ἐπίσημα καὶ κατοχυρωμένα ἡ ᾿Εκκλησία νὰ καλλιεργεῖ τοὺς πνευματικούς Της καὶ νὰ κατευθύνει τοὺς πιστούς.
β) Ἀποστέλλει ἐκπρόσωπο τῆς ᾿Εκκλησίας καθ᾿ ὑπόδειξιν τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου, σὲ συνέδρια, ἐπιτροπές, κοινωνικὲς ἐκπομπές, κ.τ.λ.
γ) Ἐπηρεάζει, ὅπου αὐτὸ εἶναι δυνατὸν καὶ στὸ μέτρο ποὺ κάτι τέτοιο εἶναι ἐφικτό, ἀποφάσεις σχετικὲς τῶν ἁρμοδίων κοινωνικῶν, πολιτικῶν καὶ νομικῶν φορέων.
δ) Ἀξιοποιεῖ τοὺς τομεῖς τῆς Βιοηθικῆς, ὥστε νὰ περάσει τὴν διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου ᾿Εκκλησίας περὶ ψυχῆς καὶ ἀνθρώπου καὶ νὰ μεταφέρει τὸ φρόνημα καὶ τὸ λόγο Της μέσα ἀπὸ μιὰ νέα καὶ σύγχρονη διαλέκτο καὶ διαλεκτικὴ ἐπικοινωνίας.
ε) Ὀργανώνει σὲ συνεργασία μὲ ἄλλους φορεῖς, ἀκαδημαϊκούς, νομικοὺς καὶ κοινωνικούς, συνέδρια, ἡμερίδες, σεμινάρια, στρογγυλὲς τράπεζες ἢ ἐνημερωτικὲς ὁμιλίες.
στ) Προβαίνει σὲ ἐκλαϊκευτικὲς ἢ θεολογικὲς ἐκδόσεις ἢ ἔγγραφα διαβήματα πρὸς ἀναίρεση ἐσφαλμένων θέσεων καὶ γιὰ ἐνημέρωση τοῦ εὐρύτερου κοινοῦ.
ζ) ᾿Αναλαμβάνει ἐκπόνηση διατριβῶν ἢ συγγραφὴ ἀναλόγου περιεχομένου μελετῶν φοιτητῶν καὶ νεαρῶν ἐπιστημόνων. Μὲ τὸν τρόπο αὐτόν, ἡ ᾿Επιτροπὴ μπορεῖ νὰ αὐξάνει τὴν ἐπιρροή της, νὰ διευρύνει τὸ φάσμα τῶν συνεργατῶν της, νὰ ἐκτίθεται στὴν νέα γνώση καὶ στὴν νεανικὴ σκέψη καὶ νοοτροπία, νὰ διατηρεῖ τὴν ἐπικαιρότητά της, νὰ προβάλλει τὸ κῦρος της καὶ νὰ συντηρεῖ τὴν ἐπαφή της μὲ τὶς πανεπιστημιακὲς σχολὲς καὶ τὴν ἀκαδημαϊκὴ προβληματική.
Γιὰ κάθε συγκεκριμένο θέμα στὴ διαδικασία τῆς ἐνημέρωσης προηγοῦνται μελέτη, σεμινάρια, συναντήσεις μὲ ἐξειδικευμένους ἐπιστήμονες ὅλων τῶν συναφῶν κλάδων -ἰατρῶν, βιολόγων, γενετιστῶν, νομικῶν, κοινωνιολόγων, ψυχολόγων καὶ θεολόγων-, ἐπαφὴ μὲ κείμενα καὶ πρόσωπα ποὺ ἐκφράζουν τὶς τοποθετήσεις καὶ τὰ συμπεράσματα ἄλλων θρησκευτικῶν ἢ πολιτικῶν ἐπιτροπῶν, προσπάθεια διορθόδοξου διαλόγου καὶ ἐπικοινωνίας, ὥστε μὲ ὅσο τὸ δυνατὸν ἀρτιότερη καὶ πληρέστερη γνώση καὶ κατανόηση τῶν προβλημάτων καὶ διλημμάτων νὰ μπορέσουμε νὰ δώσουμε τὴν ἔκφραση καὶ διατύπωση τῆς ᾿Ορθόδοξης πλευρᾶς.
᾿Αφοῦ τὰ μέλη ἐπεξεργαστοῦν τὸ κάθε θέμα, ὑποβάλλουν πρόταση στὴν ῾Ιερὰ Σύνοδο πρὸς ἔγκριση, ἡ ὁποία στὴ συνέχεια ὀργανώνει δύο ἡμερίδες. ῾Η πρώτη ἡμερίδα ἀπευθύνεται σὲ ἐπιστήμονες μὲ τὴν ἐπιθυμία νὰ ἀκουσθοῦν οἱ κρίσεις καὶ ἀντιδράσεις τους. Παράλληλα, ὀργανώνουμε μία ἡμερίδα ἱερέων γιὰ νὰ δοῦμε τὸν ἀντίκτυπο ποὺ ἔχει στὴν συνείδηση τοῦ ἱερατικοῦ κόσμου ἡ συγκεκριμένη τοποθέτηση τῆς ᾿Επιτροπῆς Βιοηθικῆς, ὥστε νὰ μὴν ἐπιβληθεῖ ἀπ᾿ ἔξω ἕνα κείμενο ποὺ θὰ ὑποχρεώνει τὶς συνειδήσεις, ἀλλὰ ἡ ᾿Επιτροπὴ νὰ ἐπεξεργάζεται τὴ φωνὴ τῆς συνειδήσεως τῆς Ἐκκλησίας.
Ὑπάρχει μελλοντικὸς προγραμματισμὸς γιὰ όργάνωση διορθόδοξου συνέδριου καὶ διορθόδοξης ἐπεξεργασίας αὐτῶν τῶν θεμάτων, καθὼς ἐπίσης καὶ γιὰ διαθρησκευτικὸ συνέδριο. Εἶναι ἐνδιαφέρον ὅτι σ᾿ αὐτὴ τὴν πρόταση ἀνταποκρίθηκαν θετικὰ διάφορες ᾿Εκκλησίες.
ΕΠΙΣΗΜΕΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ
Τὸ πρῶτο θέμα μὲ τὸ ὁποῖο ἀσχολήθηκε ἡ Ἐπιτροπὴ μας ἦταν αὐτὸ τῆς ἠθικῆς τῶν μεταμοσχεύσεων. Καρπὸς τῆς ὅλης ἐργασίας της ἦταν ἡ ὑποβολὴ στὴν ῾Ιερὰ Σύνοδο ἀναλυτικοῦ ὑπομνήματος ἀποτελούμενου ἀπὸ πενήντα πέντε (55) θέσεις καὶ συνοδευτικοῦ κειμένου μὲ τὸν τίτλο «᾿Ηθικὴ τῶν Μεταμοσχεύσεων», ποὺ περιλαμβάνει ἐννέα πρωτότυπες ἐργασίες ποὺ καλύπτουν ὅλο τὸ φάσμα τῆς σχετικῆς προβληματικῆς.
Ἐπειδὴ τὸ θέμα τῶν μεταμοσχεύσεων εἶναι ἰδιαζόντως λεπτὸ καὶ εὐαισθητοποιεῖ τὸ σύνολο σχεδὸν τῶν κληρικῶν καὶ πιστῶν, ὀργανώθηκαν δύο ἡμερίδες, μία μὲ τοὺς κληρικοὺς τοῦ λεκανοπεδίου ᾿Αττικῆς καὶ μία γιὰ τὸ εὐρύτερο κοινό, τοὺς ἰατροὺς καὶ τοὺς νοσηλευτές. Σκοπὸς τῶν ἐν λόγῳ ἡμερίδων ἦταν ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν ἡ ἐνημέρωσή ἐπὶ τῆς παρούσης καταστάσεως, ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ ἡ προβολὴ τῶν ἀπόψεων τῆς ᾿Επιτροπῆς στὸ ὑπόβαθρο τῆς ἐμπειρίας τῶν κληρικῶν καὶ ἰατρῶν μας ὥστε νὰ ἀκουσθοῦν ποικίλες ἀπόψεις, ἐνστάσεις, ἐπιφυλάξεις, ἀντιπροτάσεις καὶ νὰ γίνουν οἰ ἀπαιτούμενες βελτιώσεις τοῦ ἀρχικοῦ κειμένου.
Τὸ κείμενο αὐτὸ συζητήθηκε καὶ στὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ ἔλαβε τὴν τελική του μορφή.
Τὸ δεύτερο θέμα ποὺ ἀνέλαβε ἡ ᾿Επιτροπὴ νὰ μελετήσει ἦταν τὸ θέμα τῆς ἠθικῆς τῶν μεθόδων ὑποβοηθούμενης ἀναπαραγωγῆς. Ἡ ἐπεξεργασία περιέλαβε συναντήσεις μὲ προσκεκλημένους κλινικοὺς ἐμβρυολόγους καὶ εἰδικοὺς μαιευτῆρες-γυναικολόγους, μὲ νομικοὺς καὶ μὲ καθηγητὲς τῆς Θεολογίας.
Παραλλήλως, ὁ πρόεδρος καὶ μέλη τῆς ᾿Επιτροπῆς ἐπισκέφθηκαν ἐπὶ τόπου ἐργαστήρια καὶ κλινικὲς ὑποβοηθουμένης ἀναπαραγωγῆς γιὰ σχηματισμὸ ἀρτιότερης εἰκόνας καὶ ἔγινε λεπτομερὴς ἐνημέρωση ἐπὶ τῆς σύγχρονης βιβλιογραφίας, τῆς διεθνῶς ὑφιστάμενης νομοθεσίας καὶ τῶν θέσεων τῶν διαφόρων θρησκειῶν.
Ἐπιπλέον ὀργανώθηκε καὶ σχετικὸ σεμινάριο ποὺ περιλάμβανε ἑπτὰ τρίωρα μαθήματα, μὲ διαλέξεις καὶ συζητήσεις, μὲ συμμετοχὴ εἴκοσι συνολικὰ διακεκριμένων ὁμιλητῶν, οἱ ὁποῖοι καὶ προσήγγισαν τὸ ἐν λόγῳ θέμα ἀπὸ τὶς διαφόρες ὀπτικές του, ἰατρική, νοσηλευτική, κοινωνική, νομική, ἠθικὴ καὶ θεολογική. Τὸ παρακολούθησαν περίπου ἑκατὸ νέοι ἐπιστήμονες (γιατροί, νοσηλευτές, νομικοί, θεολόγοι). Ἔτσι ὁλοκληρώθηκε καὶ ἡ μέλετη τοῦ θέματος τῶν μεθόδων ὑποβοηθούμενης ἀναπαραγωγῆς μὲ τὴν ὑποβολὴ σχετικοῦ ὑπομνήματος ἐξ ὀγδόντα δύο (82) ἄρθρων στὴν Ἱερὰ Σύνοδο καὶ κειμένου ποὺ περιλαμβάνει δεκατρεῖς πρωτότυπες ἐργασίες ἐπὶ τοῦ θέματος.
Τὸ τρίτο θέμα ποὺ ἔχει μελετηθεῖ ἀπὸ τὴν Ἐπιτροπὴ Βιοηθικῆς εἶναι αὐτὸ τῆς εὐθανασίας. Ἡ ἐπεξεργασία του περιελάμβανε ἐκτὸς τῶν συναντήσεων μὲ εἰδικοὺς ἐπιστήμονες, εἰδικὸ ἐπιστημονικὸ μεταπτυχιακὸ σεμινάριο καθὼς καὶ διημερίδα ἀνοικτὴ στὸ κοινό. Τὸ πρῶτο ἔλαβε χώρα στὸ Κέντρο Βιοηθικῆς καὶ τὸ δεύτερο στὴν Θεσσαλονίκη. Μετὰ τὸ πέρας τῶν ἐργασιῶν ὑποβλήθηκε κείμενο μὲ τὶς ἐπίσημες πενήντα πέντε (55) θέσεις τῆς Ἐκκλησίας πάνω στὸ θέμα αὐτό, τὸ ὁποῖο καὶ ἀκολούθησε τὴν προαναφερθεῖσα διαδικασία ἐγκρίσεως.
Τὰ τρία αὐτὰ ἐπίσημα κείμενα ἔχουν μεταφρασθεῖ καὶ στὴν Ἀγγλική, τὴν Γαλλικὴ καὶ Ρωσικὴ γλῶσσα καὶ ἔχουν παρουσιασθεῖ στὸ διαδίκτυο, ἐντὸς δὲ τῶν ἡμερῶν προβαίνουμε καὶ στὴν ἔκδοσή τους σὲ αὐτοτελῆ τευχίδια. Ἐλπίδα μας εἶναι ὅτι μὲ τὸν τρόπο αὐτόν, διευρύνουμε τὸν διορθόδοξο διάλογο ἐπὶ τῶν θεμάτων τῆς βιοηθικῆς καί, ἀφ’ ἑνὸς μὲν διευκολύνουμε τοὺς ἱερεῖς, γιατροὺς καὶ πιστούς μας νὰ διαφωτισθοῦν σχετικά, ἀφ’ ἑτέρου δὲ καταθέτουμε τὴν μαρτυρία μας ὡς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας στὴν διεθνῆ προβληματική.
Τὰ περισσότερα ἐκ τῶν μελῶν τῆς Ἐπιτροπῆς μας ἤδη συμμετέχουν σὲ συνέδρια, ἐπιστημονικὰ συμπόσια, δίνουν συνεντεύξεις, γράφουν ἄρθρα καὶ βιβλία καὶ μὲ τὸν τρόπο αὐτὸν συντελοῦν στὴ διάδοση καὶ κυκλοφορία τοῦ Ὀρθόδοξου Βιοηθικοῦ λόγου. Εἶναι ἐνδιαφέρον ὅτι μὲ τὴν βοήθεια τῆς Ἐπιτροπῆς μας καὶ μὲ τὴν διάθεση τῶν μέσων καὶ τῆς βιβλιοθήκης τοῦ Κέντρου Βιοϊατρικῆς Ἠθικῆς καὶ Δεοντολογίας ἔχουν λάβει διδακτορικὸ δίπλωμα στὴν Βιοηθικὴ πέντε νέοι θεολόγοι ἐπιστήμονες, τῶν ὁποίων οἱ διατριβὲς ἔχουν ἤδη δημοσιευθεῖ, μάλιστα δὲ ὁρισμένες ἤδη μεταφράζονται σὲ Εὐρωπαϊκὲς γλῶσσες.
Στὴν παροῦσα φάση, ἡ Ἐπιτροπὴ λειτουργεῖ μὲ ὁμάδες ἐργασίας καὶ ὑποεπιτροπὲς καὶ ἐπεξεργάζεται θέματα τῆς γενετικῆς μηχανικῆς, τῶν σχέσεων ἰατροῦ καὶ ἀσθενοῦς, μὲ τὴν προοπτικὴ σιγὰ σιγὰ νὰ ἐπεκταθοῦμε καὶ σὲ ἄλλα, ὅπως νευροηθικῆς, κ.λπ.
Παράλληλα μὲ τὴν μελέτη συγκεκριμένων θεμάτων, ἡ Ἐπιτροπὴ βρίσκεται σὲ συστηματικὴ παρακολούθηση τῶν έξελίξεων στὸν τομέα τῆς Βιοηθικῆς. Ἔτσι τὰ θέματα τῆς κλωνοποίησης, ἡ τάση γιὰ γενικευμένη χρήση τοῦ ἐλέγχου πατρότητος, ἡ ψήφιση νέων νόμων στὴν Ἑλλάδα γιὰ τὴν ἰατρικὴ ὑποβοήθηση στὴν ἀνθρώπινη ἀναπαραγωγή, οἱ χορηγηθεῖσες ἄδειες γιὰ τὴν παραγωγὴ καὶ ἐμπορικὴ διάθεση τῶν μεταλλαγμένων τροφίμων, ἡ τυραννία τῆς γνώσης ποὺ δημιουργεῖ ἡ ἔκρηξη τῶν μεθόδων πιθανολογικῆς πρόβλεψης ποικίλων ἀσθενειῶν, οἱ συζητήσεις γιὰ τὴν ἔρευνα ἐπὶ τῶν βλαστοκυττάρων καὶ τὴν νομιμοποίηση τῆς εὐθανασίας καὶ σὲ ἄλλες Εὐρωπαϊκὲς χῶρες, οἱ βιοτράπεζες, τὰ συχνά ἀναφυόμενα περιστατικὰ ἐμπορευματοποιήσεως τῶν ὀργάνων στὶς τριτοκοσμικὲς συνήθως χῶρες, ἡ ραγδαία ἐξέλιξη τῶν νευροεπιστημῶν κ. ἄ. ἀπαιτοῦν διαρκῆ ἐνημέρωση, μεθοδικὴ ἀρχειοθέτηση τῶν σχετικῶν πληροφοριῶν καί, ὅταν αὐτὸ εἶναι ἐφικτό, καλῶς ἐπεξεργασμένη παρεμβάση.
ΕΠΙΛΟΓΙΚΑ
Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, τὰ τελευταῖα ὀκτὼ χρόνια, διεξάγει ἕνα τεράστιο ἔργο στὸν τομέα τῆς Βιοηθικῆς. Πιστεύουμε ὅτι τὰ θέματα αὐτά, ἐκτὸς τῆς ποιμαντικῆς ἀναγκαιότητος ποὺ ἐπιβάλλει τὴν μελέτη καὶ ἐπεξεργασία τους, μποροῦν νὰ ἀποτελέσουν καὶ μία μοναδικὴ εὐκαιρία ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία νὰ ἐκφράσει μὲ σύγχρονο λόγο τὴν θεολογία της γιὰ τὸν ἄνθρωπο ὡς πρόσωπο, ὡς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ὡς «ζῶον θεούμενον».
