Ἀριθμ. Πρώτ./ΕΞ 3227 /2007
Ἐν Ἀθήναις τῇ 16η Αὐγούστου 2007
Σεβαστοί Πατέρες,
Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,
Ἡ δοθεῖσα μοι ὑπό τοῦ Κυρίου μας πρός παιδαγωγίαν μου ἀσθένεια μέ ὑποχρεώνει νά εὐρίσκωμαι σωματικῶς μακριά σας καί νά μή συμμετέχω εἰς τήν ἐκδήλωσιν ἐπί τῇ 30ετίᾳ ἀπό τῆς τελευτῆς τοῦ ἀειμνήστου Καθηγητοῦ Παναγιώτου Τρεμπέλα. Ὅμως ἐφρόντισα νά ἑτοιμάσω τό Μήνυμα τοῦτο, ὡς ἐλάχιστον φόρον τιμῆς πρός τόν διακεκριμένον καθηγητήν καί ὡς ἀπόδειξιν τῆς βαθείας εὐγνωμοσύνης τήν ὁποία αἰσθάνομαι διά τήν προσφοράν του εἰς τήν Ἐκκλησίαν καί εἰς τήν Θεολογίαν.
Ἀγαπητοί μου,
Ὁ Κύριός μας ἐτόνισε ὅτι ὁ καθένας ἀπό ἐμᾶς ἔχει τό καθῆκον καί τήν ὑποχρέωσιν νά διαχειριστεῖ καλῶς τά τάλαντα τά ὁποία μᾶς ἔδωσε (Ματθ. Κε’ 14-30). Καί ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν Παῦλος, ὁ καί ἱδρυτής τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἔγραψε εἰς τούς Κορινθίους ὅτι ὅλοι εἴμαστε μέλη τοῦ ἰδίου Σώματος, τοῦ ὁποίου κεφαλή εἶναι ὁ Κύριος, καί ὅτι πρέπει νά "ζηλοῦμεν τά χαρίσματα τά κρείττονα" (Α' Κορ. ιβ' 31). Ὁ Παναγιώτης Τρεμπέλας ἐπροικίσθη ἀπό τόν Θεόν μέ πολλά τάλαντα καί μέ πολλά χαρίσματα, τά ὁποῖα ἀξιοποίησε πρός δόξαν Του καί πρός ὠφέλειαν τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὁ ἐπίσης ἀείμνηστος καθηγητής Κων. Μπόνης ἔγραψε σχετικῶς εἰς τό περιοδικόν "Ἐκκλησία" ἐπί τῷ θανάτῳ τοῦ συναδέλφου του εἰς τήν Θεολογικήν Σχολήν καί φίλου του: "Ὁ Πάν. Τρεμπέλας ηὐτύχησεν νά λάβη πλουσίας τάς δωρεάς τοῦ Θεοῦ. Τά δέ χαρίσματα ὑφ' ὥν οὗτος ἦτο προικισμένος, ἦσαν τόσον ἄφθονα καί τόσον ποικίλα, ὥστε προκαλεῖ τό γεγονός θαυμασμόν πῶς ὁ Θεός εἰς ἕν καί τό αὐτό πρόσωπον ἐχάρισε τόσον πολλά ἀγαθά καί ὥπλισε τόν ἄνδρα μέ τόσον ἀξιοθαύμαστα προσόντα ...".
Ὡς ἄνθρωπος ἦτο ἰδιοφυής, ὡς ἐπιστήμων συνεδύασε τό εὖρος τῶν γνώσεων μέ τό βάθος τῆς ἐπεξεργασίας τῶν θεμάτων ἐπί τῶν ὁποίων εἰργάζετο, κάτι καθόλου σύνηθες, καί ὡς Χριστιανός συνεδύασε τόν ἱεραποστολικόν ζῆλον καί ἐνθουσιασμόν μέ τήν κατά Χριστόν ταπείνωσιν καί πνευματικότητα. Τό ἔργο του εἰς τήν Θεολογικήν ἐπιστήμην εἶναι ἐξαιρετικά σημαντικόν. Τά δογματικά καί ἀπολογητικά του ἔργα κατατάσσονται εἰς τά κλασσικά συγγράμματα. Ἡ τρίτομη Δογματική του ἐτιμήθη ἀπό τήν Ἀκαδημίαν Ἀθηνῶν, καί ἡ Καινή Διαθήκη μετά συντόμου ἑρμηνείας ἀποτελεῖ πολύτιμον βοήθημα δία τόν κάθε Χριστιανόν. Ἀπό τά Ἑρμηνευτικά του ἔργα τά Ὑπομνήματα εἰς τήν Καινήν Διαθήκην, τά ὁποία ἐπίσης ἐβραβεύθησαν ὑπό τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, ἀποτελοῦν πάντα πολύτιμον βοήθημα γιά τόν κάθε θεολόγον, ἀλλά καί διά τόν κάθε Χριστιανόν, ὁ ὁποῖος ἐπιθυμεῖ νά πληροφορηθεῖ γιά τό πῶς οἱ Πατέρες ἑρμηνεύουν τήν Καινήν Διαθήκην. Ὑπομνήματα ἔγραψε καί διά βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ὑπῆρξεν ἀκόμη ἐμπνευσμένος διδάσκαλος και ἄριστος παιδαγωγός, ἐφαρμόζων πρῶτον εἰς τόν ἑαυτόν του ἐκεῖνα τά ὁποῖα ἐδίδασκε. Σημαντικό ἔργο του εἶναι καί ἡ "Ἐγκυκλοπαιδεία τῆς Θεολογίας", ἀπό τήν ὁποία καί ἀποδεικνύεται ἡ βαθύτατη γνῶσις του καί τῆς Δυτικῆς Θεολογίας. Ὑπῆρξε ἀκόμη ἄριστος ἐκκλησιαστικός ρήτωρ καί ἐμπνευσμένος διδάσκαλος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὁμιλητικῆς. Οἱ παλαιότεροι θεολόγοι ἀσφαλῶς ἐνθυμοῦνται τά φροντιστηριακά του μαθήματα εἰς τήν Καπνικαρέαν. Ἐξαιρετικό εἶναι τό ἔργον του καί εἰς τήν Κατηχητικήν καί αἵ μονογραφίαι του εἰς τό Κανονικόν Δίκαιον, εἰς τήν Συμβολικήν, εἰς τήν Ἐκκλησιαστικήν Ἱστορίαν, εἰς τήν Ἁγιολογίαν. Ἑκατοντάδες εἶναι τά ἄρθρα του εἰς θρησκευτικά περιοδικά καί ἄνω τῶν 6.000 τά κηρύγματα του εἰς Ναούς τῶν Ἀθηνῶν, ἀλλά καί ἐκτός αὐτῶν. Μπορεῖ νά πῇ κανείς ὅτι νύκτα καί ἡμέραν εἰργάζετο ἱεραποστολικῶς πρός δόξαν Θεοῦ καί ἕως τά 92 του χρόνια, τά ὁποῖα τοῦ ἐχάρισε ὁ Θεός, παρέμεινε ἀκάματος ἐργάτης τοῦ Εὐαγγελίου. Και ὅλη αὐτή ἡ προσφορά χωρίς νά ζητήσει ποτέ καί τίποτε ἀπό τήν Ἐκκλησίαν. Ἡ ἀνιδιοτέλειά του ἀποτελεῖ ἐς ἀεί παράδειγμα πρός μίμησιν διά κληρικούς και λαϊκούς, οἱ ὁποῖοι ἐργάζονται διά την Ἐκκλησίαν.
Ὅμως δέν εἶναι πρός μνημόνευσιν μόνον αἱ μεγάλαι του ἱκανότητες, τάς ὁποίας δέν εἶναι εὔκολο νά ἔχει ὁ συνήθης ἄνθρωπος. Ἦτο καί ὁ ἰσόβιος πνευματικός του ἀγώνας, εἰς τόν ὁποῖο ὀφείλομεν ὅλοι, ἀνεξαρτήτως προσόντων καί χαρισμάτων, νά διαξάγωμεν. Ἐνῶ ἦτο τέτοιων καί τόσων προσόντων ἄνθρωπος ἔδειχνε ἀπόλυτον ὑποταγήν, ὑπακοήν καί ταπείνωσιν εἰς τόν πνευματικόν του, ἀείμνηστον π. Εὐσέβιον Ματθόπουλον. Χαρακτηριστικόν εἶναι ὅτι τό 1918 προετάθη παμψηφεῖ ὑπό τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς ὡς ἔκτακτος καθηγητής τῆς Ἱστορίας τῶν Δογμάτων καί τῶν Ὁμολογιῶν καί μετά ἀπό παραίνεσιν τοῦ πνευματικοῦ του δέν ἐδέχθη τήν ἐκλογήν του. Καθηγητής ἐγένετο μετά τόν θάνατον τοῦ π. Εὐσεβίου, τό 1939. Ἡ ὑπακοή του εἰς τόν Γέροντά του δέν τοῦ στέρησε τίποτε ἀπό τά ἔμφυτα προσόντα του. Ἀντιθέτως ἐσμιλεύθη ὁ χαρακτήρ του, ὡρίμασε πνευματικά, ἐτιθασεύθη ὁ αὐθορμητισμός του, ἀπέκτησε γνῶσιν τῶν ἐλαττωμάτων του, διά τῆς μετανοίας καί Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως ἐξεδύθη τόν "παλαιόν ἄνθρωπον" καί ἐκοσμεῖτο μυστικῶς ὅλο καί διά περισσότερων πνευματικῶν ἀρετῶν, αἵ ὁποῖαι συνεπλήρωναν καί ἐπλούτιζαν τά ἄλλα τοῦ προσόντα. Διότι βίωνε τήν Ἀλήθεια τοῦ Λόγου τοῦ Κυρίου καί τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ ὁποία μᾶς ἀπελευθερώνει, καί ἐγεύετο τούς καρπούς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τούς ὁποίους ἀπολαμβάνουν οἱ περιπατοῦντες "ὡς τέκνα φωτός" (Ἐφ. ε΄ 8). Ἐπίσης ἦτο ὁ ἄνθρωπος τῆς ἀδιαλείπτου προσευχῆς καί τῆς ἔντονης Λειτουργικῆς ζωῆς.
Παράλληλα μέ τήν ἀρίστην γνῶσιν τῆς Δογματικῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί τήν βιωματικήν Ὀρθόδοξον Πνευματικότητα τοῦ ὁ ἀείμνηστος καθηγητής Παν. Τρεμπέλας ἦτο ἐκ τῶν πρώτων λαϊκῶν στελεχῶν τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, τά ὁποία συνέλαβαν τήν ἰδέα τοῦ ἀνοίγματος τῆς Ἐκκλησίας μας πρός τούς ἑτεροδόξους, ὄχι διά νά ὑποστῶμεν κάποιον συγκρητισμόν, ἤ νά ἀποδεχθῶμεν "τούς κλάδους" εἰς τήν Ἐκκλησίαν, ἀλλά ἐν ταπεινώσει καί μετά παρρησίας νά καταθέσωμεν τήν Ἀλήθειαν, τήν ὁποίαν κατέχομεν. Ἔτσι συμμετέσχε τοῦ Συνεδρίου τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου τῶν Ἐκκλησιῶν, τό 1954 εἰς τό Ἔβανστον, καί δέν ἐδίστασεν νά σχολιάση θετικῶς τό ὑπό τῆς Β' Βατικανῆς Συνόδου καταρτισθέν καί ψηφισθέν διάταγμα περί τῆς ἱεραποστολῆς καί διακονίας εἰς τό ἀποστολικόν ἔργον τῶν λαϊκῶν (Παν. Τρεμπέλα "Οἱ λαϊκοί ἐν τῇ Ἐκκλησιᾳ"- "Τό Βασίλειον ἱεράτευμα", Ἐκδ. Ἀδελφ. Θεολόγων "Ο ΣΩΤΗΡ', Δεκ. 1976, σέλ. 309). Παρακολουθῶν μέ ἄμεσον τρόπον τάς πνευματικάς καί κοινωνικάς ἐξελίξεις τῆς Ἑσπερίας ἔδωκε πολλᾶς μάχας μέ τόν ἀθεϊσμόν, τόν ὑλισμόν, καί τόν τεκτονισμόν καί ὑπερήσπισε μετ' ἐπιτυχίας τᾶς ἐθνικᾶς καί θρησκευτικάς μας παραδόσεις.
Ἀγαπητοί μου,
Ἡ εὐχή μου καί ἡ προσευχή μου εἶναι ἡ Ἐκκλησία μας νά ἐξακολουθήσει νά ἔχει θεολόγους, οἱ ὁποῖοι νά εἶναι πρό πάντων συνειδητοί Χριστιανοί, ὡς ὁ Παν. Τρεμπέλας. Εὔχομαι καί προσεύχομαι καί εἰς τό μέτρον τοῦ δυνατοῦ καί τῶν δυνατοτήτων μου ἐργάζομαι ὥστε ὅσοι διαθέτουν βαθείαν ἐκκλησιαστικήν συνείδησιν καί ἱεραποστολικόν ζῆλον νά ἀξιοποιοῦνται ὑπό τῆς Ἐκκλησίας. Θεολογικά μεγέθη ὡς οἱ Τρεμπέλας, Μπρατσιώτης, Μπόνης, Καρμίρης, Κονιδάρης, Βέλλας, ἐξέλιπον. Καί ἡ ἐποχή μας ἔχει ἀνάγκη τοῦ Παραδοσιακοῦ, Πατερικοῦ καί ταυτόχρονα ἐπίκαιρου καί ἐνδιαφέροντος θεολογικοῦ λόγου. 'Ἔχει ἀνάγκη θεολόγων οἱ ὁποῖοι δέν προσεκύνησαν τόν Βάαλ τοῦ συγκρητισμοῦ, τῆς ἐκκοσμίκευσης καί τῆς παγκοσμιοποίησης. Καί ἡ προβολή τῶν ἱκανοτήτων καί τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἤθους τῶν παλαιῶν καθηγητῶν, μέ ἐκδηλώσεις ὡς ἡ σημερινή, βοηθᾶ εἰς τό νά ἀποκτήσουν οἱ σημερινοί θεολόγοι παραδείγματα καί πρότυπα πρός μίμησιν.
Σεβαστοί πατέρες καί εὐλογημένοι Χριστιανοί,
Ὁ Παναγιώτης Τρεμπέλας ὑπῆρξεν ἐκ τῶν ἰδρυτικῶν μελῶν τῆς Ἀδελφότητος Θεολόγων "Ζωή", τό 1907, καί συντάκτης τοῦ ὁμωνύμου περιοδικοῦ ἀπό τῆς ἐκδόσεώς του, τό 1911, ἕως τῆς ἀποχωρήσεώς του, τήν 12ην Ἰουλίου τοῦ 1959. Κατά τόν Μάϊον τοῦ 1960, μετ' ἄλλων μελῶν τῆς "Ζωῆς", ἀποσπασθέντων καί τούτων αὐτῆς, ἵδρυσε τήν Ἀδελφότητα Θεολόγων "Ὁ Σωτήρ" καί τό ὁμώνυμον περιοδικόν.
Λυπηρόν τό γεγονός. Βεβαίως ἡ Ἐκκλησία ἀπό τῆς ἱδρύσεως καί τῆς δράσεώς της εἰς τόν κόσμον τοῦτον ἐγνώρισεν διαφωνίας, "παροξυσμούς" καί "ἀποχωρισμούς" (Πρ. ιε' 36-41). Ὁ Παῦλος διεφώνησε καί ἐχώρισε μέ τόν Βαρνάβα, μετά ἀπό μακράν καί γόνιμον συνεργασίαν. Καί συνέχισαν καί οἱ δύο, ὡς καί ὁ Μάρκος, ἡ αἰτία τῆς διαφωνίας των, το ἱεραποστολικόν των ἔργον. Σοβαρή διά τήν Ἐκκλησίαν ἦτο καί ἡ διαμάχη μεταξύ τῶν Πατριαρχῶν Κωνσταντινουπόλεως Ἁγίου Ἰγνατίου καί Μεγάλου Φωτίου. Ὁ Πάπας τῆς Ρώμης ἠθέλησε τότε νά ἐκμεταλλευθῆ τό γεγονός, κάτι τό ὁποῖον καί οἱ δύο ἅγιοι ἄνδρες ἀπέκρουσαν. Καί τελικῶς συνεχώρησαν ἀλλήλους Ὅπως ὁ ἴδιος ὁ Μέγας Φώτιος γράφει ἀμφότεροι ἔπεσαν εἰς τά γόνατα καί ἐζήτησαν συγγνώμην ὁ εἷς ἀπό τόν ἄλλον (ΡG 105, 658 κ.ἔ.). Πρόκειται γιά ἀπόδειξιν τοῦ μεγαλείου ψυχῆς καί τῶν δύο, τό ὁποῖον μόνον ἡ Ἐκκλησία μπορεῖ να ἐμπνεύση.
Ἡ περίπτωσις τῆς διαφωνίας καί τοῦ χωρισμοῦ τῆς "Ζωῆς" δέν ὠφείλετο εἰς δογματικόν ἡ ἄλλο θεολογικόν ἤ ἐκκλησιολογικόν ζήτημα. Ἦτο κυρίως θέμα διαφορετικῆς ἀντιλήψεως εἰς τήν πορείαν τῆς Ἀδελφότητος ἐντός τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας. Καί ὅμως προέκυψαν φανατισμοί καί ἐντάσεις. Ὁ ἀείμνηστος Ἀρχιμανδρίτης π. Ἐπιφάνιος Θεοδωρόπουλος ἔλεγεν εἰς τά πνευματικά του παιδιά ὅτι ὅταν ἐξομολογοῦνται τήν ἁμαρτίαν θά πρέπει νά τήν ξεχνοῦν, διότι ὁ Κύριος διά τοῦ Μυστηρίου τῆς Ἐξομολογήσεως τήν ἐξήλειψεν, ὅμως ὅταν τούς ἔρχεται ὁ λογισμός της, τότε αὐτός θά πρέπει νά εἶναι ἀφορμή ταπεινώσεώς των καί αἰτία ἐντατικοτέρου πνευματικοῦ ἀγῶνος καί προσευχῆς.
Αὐτή ἡ συμβουλή τοῦ π. Ἐπιφανίου εἶναι δείκτης πορείας δι' ὅλους μας. Οἱ παλαιοί, οἱ ὁποῖοι ἐζήσαμε τά γεγονότα, ἀπερχόμεθα. Οἱ νέοι μανθάνουν, πληροφοροῦνται, ἀλλά δέν τά ἔχουν βιώσει καί ἑπομένως τούς μένουν ἀπορίαι, ἐρωτηματικά. Ἡ κοινωνία ἀπό τότε ἔχει ἀλλάξει. Μέσα στά 50 περίπου αὐτά χρόνια προέκυψαν κοσμοϊστορικά γεγονότα, τά ὁποῖα ἄλλαξαν τόν παγκόσμιο πολιτικό καί οἰκονομικό χάρτη καί διεμόρφωσαν μίαν νέου τύπου κοινωνίαν, στήν ὁποίαν ἐπιδιώκεται ἡ Ἐκκλησία νά εἶναι περιθωριοποιημένη. Εἰς τήν σημερινήν λοιπόν πραγματικότητα, περισσότερο ἀπό ποτέ ἄλλοτε, ἀπαιτεῖται ἡ ἑνότητα τῶν Χριστιανῶν, διά τῆς καλλιέργειας σέ βάθος τῆς ἀγάπης, καί τῆς ταπεινώσεως. Ἔμπροσθέν μας ἔχομεν σκληρόν ἱεραποστολικόν ἀγώνα. Εἰς αὐτόν κάθε μεταξύ μας τριβή ἀποτελεῖ μείωσιν τοῦ ἀποτελέσματος, τό ὁποῖο ἄλλως θά ἠδυνάμεθα νά ἐπιτύχωμεν. Γνωρίζετε πόσον σᾶς ἀγαπῶ ὅλους καί πόσον ἐκτιμῶ τόν κατά Θεόν ζῆλον καί τό ἔργον σας. Τά συναισθήματά μου αὐτά μου δίδουν τό δικαίωμα ὡς Ἐπισκόπου σας νά σᾶς παρακαλέσω νά δώσετε καί σήμερα ἐσεῖς τό παράδειγμα πού ἔδωσαν εἰς τήν ἐποχήν των ὁ Μέγας Φώτιος καί ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος καί νά προχωρήσωμεν ὅλοι ἡνωμένοι εἰς τόν ἁγιασμόν του λαοῦ.
Σεβαστοί πατέρες καί ἀγαπητοί Χριστιανοί,
Ἔχω τήν πεποίθησιν ὅτι ἄν ζοῦσε σήμερον ὁ ἀείμνηστος Παν. Τρεμπέλας μέ τόν αὐθορμητισμόν ὁ ὁποῖος τόν διέκρινε, τήν μεγάλην ἀγάπην του πρός τήν Ἐκκλησίαν, τήν ταπεινοφροσύνην του, καί τό πνεῦμα αὐτοθυσίας, τό ὁποῖο τόν ἐκόσμει εἰς ὅλην του τήν ζωήν, θά ἦτο ὁ πρῶτος ὁ ὁποῖος θά παρεκίνει τήν ἐπανένωσιν τῶν ἱεραποστολικῶν δυνάμεων. Θά ἔβλεπε καθαρότερον ὅλων μας τούς κινδύνους, οἱ ὁποῖοι ἐλλοχεύουν ἐντός καί ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας καί τήν ἀνάγκην τῆς ἑνότητος, μέ τήν λογικήν τοῦ "ἡ ἰσχύς ἐν τῇ ἑνώσει". Θά εὕρισκε τρόπους διά νά ὑπάρξη σύγκλησις ἀπόψεων καί κοινό πρόγραμμα ἱεραποστολικῆς δράσεως. Θά ἔδινε τό παράδειγμα τῆς ἑνότητος διά τήν καλυτέραν παρουσίαν τῆς Ἐκκλησίας εἰς τόν σύγχρονον κόσμον. Θά ἐνεργοῦσε ὡς ὁ Ζακχαῖος καί ἐνώπιον τοῦ ὀφθαλμοφανοῦς κινδύνου ἀλλοιώσεως τῆς προσωπικῆς καί κοινωνικῆς ζωῆς μας θά ἔθετε τά πάντα εἰς τήν διάθεσιν τοῦ Κυρίου καί τῆς Ἐκκλησίας Του. Εἶναι καιρός νά σκεφθῶμεν πολύ, νά προσευχηθῶμεν περισσότερον, νά ἴδωμεν καθαρά τήν κατάστασιν, νά ἀναθεωρήσωμεν ὡρισμένας σκέψεις μας, νά τολμήσωμεν νά προχωρήσωμεν εἰς τήν πορείαν τῆς ἑνότητος, ἀφήνοντες εἰς τό περιθώριον τυχόν ἀντιλήψεις αἵ ὁποῖαι μας ἀποπροσανατολίζουν ἀπό τόν προορισμόν τόν ὁποῖον ὀφείλομεν πάντοτε νά ἔχωμεν ἐνώπιόν μας. Ὁ ἱδρυτής τῆς "Ζωῆς" ἀείμνηστος π. Εὐσέβιος Ματθόπουλος ἔγραψε ὅτι ὁ κάθε Χριστιανός ὀφείλει νά λαμβάνῃ ἀπόφασιν ὅπως κατά τό διάστημα τῆς κάθε ἡμέρας νά εἶναι εὐεργετικός εἰς τόν πλησίον του, ποιῶν εἰς αὐτό πᾶν ὅ,τι καλόν καί ὠφέλιμον δύναται. Νά συλλογίζεται ὅτι ὁ βίος εἶναι βραχύς καί τό κέρδος του τό πραγματικόν καί αἰώνιον θά εἶναι τό ἀγαθόν, τό ὁποῖον θέλει πράξει τήν κάθε ἡμέραν. Νά λάβη εἰσέτι τήν ἀπόφασιν νά μήν πράττη τό θέλημα τό ἰδικόν του, ἀλλ' αὐτό τό ὁποῖον εἶναι σύμφωνον πρός τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἐπίσης ἐάν εἰς τό διάστημα τῆς ἡμέρας αἰσθανθῆ μομφήν ἤ ἀντιπάθειαν ἐναντίον κάποιου νά μεμφθῆ καί νά ἐπιπλήξη τόν ἐαυτόν του καί νά παρακαλέσῃ τόν Θεόν ὑπέρ ἐκείνου (+ Ἀρχιμ. Εὐσ. Ματθόπουλου ΄΄Ὁ προορισμός τοῦ Ἀνθρώπου", Ἐκδ. "Ζωή", Ἀθῆναι, 1932, σελ. 413-416). Ὅλοι θεωρητικά συμφωνοῦμεν μέ τάς παραινέσεις τοῦ π. Εὐσεβίου, ὅμως ἡ ἐφαρμογή των χωρίς δικαιολογίας ἀπαιτεῖ ἀγώνα πνευματικόν σκληρότατον, ἕως καί μάτωμα τῆς ψυχῆς μας.
Ἀγαπητοί μου,
Ὅλοι μας ὀφείλομεν νά ζῶμεν κατά Χριστόν καί νά ἐμπνεώμεθα ἀπό ἀνθρώπους, ὡς ὁ ἀείμνηστος Παν. Τρεμπέλας, οἱ ὁποῖοι διεκρίθησαν διά τᾶς ἱκανότητάς των, τόν ἱεραποστολικόν των ζῆλον καί τό ἦθος των. Καί νά προσευχώμεθα νά ἔχωμεν χριστιανά τά τέλη, ἀνώδυνα, ἀνεπαίσχυντα, εἰρηνικά, ὅπως ἐκείνος. Ἰδιαιτέρως τόν καιρό αὐτόν σᾶς παρακαλῶ νά προσεύχεσθε δι' ἐμέ, τόν Ἀρχιεπίσκοπόν σας, καί ὑπέρ τῆς ἀποκαταστάσεως τῆς ὑγείας μου. Ἔχω ἀνάγκην τῶν προσευχῶν σας, αἵ ὁποῖαι μέ στηρίζουν εἰς τήν δοκιμασίαν τήν ὁποίαν διέρχομαι. Ὅλους σᾶς εὐλογῶ καί εὔχομαι ὁ Ἅγιος Θεός νά σᾶς φωτίζει εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν.
