Τις τελευταίες ημέρες παρακολουθώντας τις εξελίξεις στη «Συνάντηση της Γης», αισθανόμαστε περισσότερο από κάθε άλλη φορά την αντίφαση που ζούμε στην εποχή μας: Ενώ τα αγαθά που παράγονται από τις ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη μας φθάνουν για την τροφή, την ένδυση, τη στέγαση και την περίθαλψη όλων των ανθρώπων του πλανήτη μας, θρηνούμε κάθε ημέρα το θάνατο χιλιάδων παιδιών από την πείνα και τις ασθένειες όχι μόνο στα κράτη της Ασίας και της Αφρικής, αλλά και στις φτωχές συνοικίες των μεγαλουπόλεων. Ο κόσμος μας είναι ένας κόσμος μεγάλων ανισοτήτων, αβεβαιότητας και συνεχών σημαντικών αλλαγών.
Νομίζω ότι ευρισκόμενοι στην αρχή της νέας σχολικής χρονιάς είναι πολύ σημαντικό να σκεφθούμε πάνω σε δύο ερωτήματα: Για ποιο κόσμο ετοιμάζουμε τα παιδιά μας; Και: Πώς πρέπει να τα ετοιμάσουμε έτσι ώστε να ανταποκριθούν στα κελεύσματα του καιρού τους;
Στα ερωτήματα αυτά είναι πολύ δύσκολο να απαντήσουμε διότι ο κόσμος μας μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα, επομένως δεν έχουμε καθαρή εικόνα για την εποχή μας, ούτε και για τις κοινωνίες στις οποίες θα ζήσουν τα παιδιά μας.
Η συνηθέστερη και εύκολη απάντηση που δίδεται στα ερωτήματα αυτά είναι ότι πρέπει τα παιδιά να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της «κοινωνίας της γνώσεως και της πληροφορίας», αποκτώντας όμως γνώσεις και ικανότητες που σχετίζονται αποκλειστικά με τα οικονομικά κριτήρια που κυριαρχούν στην αγορά.
Έτσι όμως το όραμα για την Παιδεία έχει νοθευθεί από μία χρησιμοθηρικού, ωφελιμιστικού χαρακτήρα αντίληψη για τον άνθρωπο και τον κόσμο. Το αποτέλεσμα της συγχύσεως αυτής είναι η ταύτιση των εννοιών «Παιδεία» και «Εκπαίδευση» με συνέπεια την έκπτωσή τους από το περιεχόμενο που τις ορίζει. Σήμερα, πέρα από την ταύτιση των εννοιών που υποβαθμίζει την Παιδεία, η Εκπαίδευση κατανοείται ως προσπάθεια ταχύρυθμης μόρφωσης με στόχο τη βελτίωση του οικονομικού και κοινωνικού επιπέδου, αλλά και την απόκτηση νέας μόρφωσης με τον ίδιο στόχο.
Η δύσκολη απάντηση, αλλά και η μόνη, στα ερωτήματα αυτά είναι ότι στα παιδιά ο πρωταρχικός μας στόχος είναι να διδάξουμε όχι απλές αξίες για τη ζωή αλλά την ίδια τη ζωή. Δεν χρειαζόμαστε μόνο γνώσεις, αλλά και τους ανθρώπους που θα χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις, πειθαρχώντας στον Άνθρωπο και όχι σε θνήσκουσες προτάσεις γρήγορου πλουτισμού ή απλής επιβίωσης.
Έχουμε ανάγκη σήμερα να αποκτήσουμε Παιδεία που θα οδηγεί κάθε άνθρωπο να εκτιμά τη Ζωή και τη Δημιουργία όχι μόνο σαν έννοιες αλλά σαν δώρα του Θεού. Παρά το γεγονός ότι η διδασκαλία των Αγίων της Εκκλησίας μας υποτιμάται, έχουν στα έργα τους πλούσιο ανθρωπολογικό προβληματισμό που προέκυψε από τον προσωπικό τους αγώνα να ζήσουν με το Θεό, πράξη που τους οδήγησε στο πρόσωπο του συν-ανθρώπου τους.
Η πρόταση ζωής της Εκκλησίας και των Αγίων μας μπορεί να οδηγήσει σε μια Παιδεία που καλλιεργεί την ανθρωπιά, το σεβασμό στην κτίση και την ειρήνη στις ψυχές των παιδιών μας και να οικοδομήσει Εκπαίδευση για όλα τα παιδιά που να τα οδηγεί να εργαστούν για ένα κόσμο ίσων ευκαιριών για όλους. Η πρόταση αυτή χρειάζεται εκπαιδευτικούς «καλλιτέχνες», όπως εσείς, με όραμα για το μέλλον και αγάπη σαν αυτή που έχετε και συνείχε τον Γιάνους Κόρτσακ, τον δάσκαλο των ορφανών στο γκέτο της Βαρσοβίας, που ακολούθησε στο μαρτυρικό θάνατο τους μαθητές του για να μην τους αποχωριστεί.
Πριν από μερικά χρόνια οι εκπαιδευτικοί που συμμετείχαν σε ένα συνέδριο ξεκίνησαν και ολοκλήρωσαν τη συνάντησή τους με το παρακάτω κείμενο:
«Αγαπητοί εκπαιδευτικοί,
Βγήκα ζωντανός από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τα μάτια μου είδαν πράγματα που δεν θα έπρεπε να δει ποτέ ανθρώπου μάτι. Είδα θαλάμους αερίων που κατασκευάστηκαν από καλά εκπαιδευμένους μηχανικούς. Είδα παιδιά να φαρμακώνονται από άριστα εκπαιδευμένους γιατρούς. Είδα βρέφη να θανατώνονται από καλά καταρτισμένες νοσοκόμες. Είδα γυναίκες και μωρά να δολοφονούνται και να ρίχνονται στην πυρά από απόφοιτους πανεπιστημίων.
»Αυτά είδα και γι’ αυτό είμαι δύσπιστος απέναντι στην εκπαίδευση. Τώρα πια ένα και μοναδικό ζητώ από τους εκπαιδευτικούς: να βοηθούν τους μαθητές τους να γίνουν άνθρωποι. Οι προσπάθειες των εκπαιδευτικών δεν επιτρέπεται να έχουν ποτέ ως αποτέλεσμα εκπαιδευμένα τέρατα, ψυχοπαθείς με διπλώματα, σπουδαγμένους Άιχμαν. Αξία έχουν η ανάγνωση, η γραφή και η αριθμητική, μόνο όταν συμβάλλουν στο να γίνουν τα παιδιά μας άνθρωποι».
Σε μια τέτοια προσπάθεια η Εκκλησία μας θα σας σταθεί αρωγός.
