Θέμα Συνεδρίου: «Ἡ Μετὰ τὴν Ἅλωση τοῦ 1453 συμβολὴ τῶν Κωνσταντινουπολιτῶν σὲ κάθε ζωτικὴ ἐκδήλωση τῆς Ἀνατολῆς καὶ τῆς Δύσης».
Εν Αθήναις τη 25η Μαίου 2005
Ἀγαπητοί μου Σύνεδροι,
Κωνσταντινουπολίτες καὶ Κωνσταντινουπολίτισσες τῆς Οἰκουμένης
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!
Χαίρω ἰδιαιτέρως κι εὐλογῶ τὸ Συνέδριό σας. Ἔστω καὶ μὲ δυσκολίες, ἔστω καὶ μὲ ἀτέλειες πραγματοποιεῖται τὸ πρῶτο βῆμα γιὰ τὴν συνένωση τῶν δυνάμεων τῶν γόνων καὶ ἀπογόνων τῆς Βασιλεύουσας. Καὶ οἱ ἀρχαῖοι μας πρόγονοι ἔλεγαν ὅτι ἡ ἀρχὴ εἶναι τὸ ἥμισυ τοῦ παντός, ἀρκεῖ νὰ μὴ μείνωμε σ’ αὐτήν. Προσωπικὰ εἶμαι βέβαιος ὅτι θὰ προχωρήσετε μὲ ἐπιτυχία στὸ σπουδαῖο ἑνωτικὸ ἔργο σας, γιατί κι ἐσεῖς, ὅπως κι ὅλοι μας ἀπὸ τὴ μακρὰ ἱστορία μᾶς ἔχουμε ἀποκτήσει τὴν πολύτιμη ἐμπειρία ὅτι ἑνωμένοι θριαμβεύουμε, ἐνῶ διχασμένοι ὁδηγούμεθα στὸν μαρασμὸ καὶ τὴν παρακμή. Καὶ γιὰ τὴν ἑνότητα γνωρίζετε ὅτι ἀπαιτεῖται ἡ καλλιέργεια πολλῶν ἀρετῶν καὶ πολλῶν ἰδιοτήτων τῆς ψυχῆς μας, ὅπως ταπεινοφροσύνη, πνεῦμα διακονίας, θέληση κι ἀγώνας πνευματικὸς γιὰ τὸ ξεπέρασμα τῶν ὅποιων ἀνθρώπινων ἀδυναμιῶν, ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὸν συνάνθρωπο, ἀφοσίωση στὰ ἰδανικά του Γένους μας, πνεῦμα αὐτοθυσίας, ἀνεκτικότητα στὴ διαφορετικότητα τῆς ἀντίληψης τοῦ ἄλλου καὶ σεβασμὸς στὴν προσωπικότητά του.
Ἀγαπητοὶ καὶ ἀγαπητές μου σύνεδροι,
Οἱ Κωνσταντινουπολίτες καὶ οἱ Κωνσταντινουπολίτισσες ἐκόσμησαν γιὰ αἰῶνες Ἀνατολὴ καὶ Δύση καὶ τώρα ζώντας κυρίως στὴν Ἑλλάδα ἀλλὰ καὶ διεσπαρμένοι μέχρι τῶν περάτων τῆς Γῆς εἶναι οἱ ζωντανοὶ φορεῖς τῆς πνευματικῆς καλλιέργειας καὶ τῆς Παιδείας τῆς Βασιλεύουσας, τοῦ ἑλληνοχριστιανικοῦ Βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ, τῆς ἀρχοντιᾶς καὶ τοῦ κοσμοπολίτικου πνεύματος καὶ προβάλλουν τὴ Ρωμιοσύνης στὰ πολυπολιτισμικὰ περιβάλλοντα ποὺ ζοῦν. Γιατὶ καὶ ἡ Βασιλεύουσα ἐπὶ αἰῶνες κατοικεῖτο ἀπὸ διάφορους λαούς. Σήμερα ὁ Θεὸς ἐπέτρεψε νὰ ζοῦν σ’ Αὐτὴν ἐλάχιστοι Ρωμιοί, ἀλλὰ μᾶς παρηγορεῖ τὸ ὅτι εἶναι πάντα ἐκεῖ τὸ Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο, ἡ κιβωτὸς αὐτὴ τοῦ Γένους, ἡ ὁποία τὸ διέσωσε καὶ τὸ ὁδήγησε στὴν ἐλευθερία καὶ στὴν πρόοδο. Σήμερα ἐσεῖς ὅλοι ἀποτελεῖτε σημαντικὸ μέρος, ποιοτικὰ κυρίως, ἀλλὰ ἐν πολλοῖς καὶ ποσοτικά, τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἑλλάδος καὶ μὲ τὴν πνευματικὴ καὶ ἐπιχειρηματική σας παρουσία ἐνισχύσατε τὸν δυναμισμό της στὴν πορεία της στὴν Ἑνωμένη Εὐρώπη. Ἀλλὰ καὶ στὰ ἑτερόδοξα καὶ ἄλλων πολιτισμικῶν κληρονομιῶν ἔθνη, ὅπου κατοικεῖτε οἱ ὑπόλοιποι, ὡς μικρὲς νησίδες σὲ ἀπέραντους ὠκεανούς, ἔχετε τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ γιατί διατηρεῖτε τὴν Πίστη σας πρὸς τὴν Ὀρθοδοξία, τὴν Ἀγάπη σας πρὸς τὴν Πατρίδα σᾶς τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Ἀφοσίωσή σας πρὸς τὴν Μητέρα σας καὶ Πνευματική σας τροφό, τὴν Κωνσταντινούπολη. Γιατὶ πάλι ἀπὸ τὴν φραγκοκρατία καὶ τὴν τουρκοκρατία ἡ ἐμπειρία μας εἶναι ὅτι ὅποιος ἔχανε τὴν Πίστη του, ἔχανε καὶ τὴν ταυτότητά του. Καὶ αὐτὸ τὸ ξερίζωμα τῆς Πίστης τῶν Ἑλλήνων ἐπιδίωξαν οἱ κατακτητὲς καὶ οἱ ἐξουσιαστές μας. Καὶ σ' αὐτὴ τοὺς τὴν ἐπιδίωξη ἀντιστάθηκαν μὲ ἐπιτυχία, χύνοντας ὅμως ποταμοὺς αἱμάτων, οἱ περισσότεροι Ρωμιοί. Σημαιοφόρος τῆς ἀντίστασης τοῦ Γένους ἔναντὶ τῆς φραγκοκρατίας καὶ τῆς τουρκοκρατίας τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως, καὶ μαζί του ὅλοι οἱ κληρικοὶ καὶ μοναχοί μας ὅλοι οἱ Διδάχοι τοῦ Γένους, ἀλλὰ καὶ τὸ νέφος τῶν Νεομαρτύρων καὶ τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων, ποὺ ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιὰ μεταλαμπάδευαν τὸ Φῶς τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ Ἔθνους μας, καὶ κρατοῦσαν ἄσβεστη τὴν Καντήλα τῆς ταυτότητάς μας.
Ἀγαπητοί μου Κωνσταντινουπολίτες καὶ ἀγαπητές μου Κωνσταντινουπολίτισσες,
Ἀσφαλῶς οἱ ἐλλογιμότατοι εἰσηγητὲς τοῦ Συνεδρίου σας θὰ ἀναπτύξουν ὁ καθένας ἀπὸ τὴν πλευρά του τὸ γενικὸ θέμα τῆς μετὰ τὴν Ἅλωση τοῦ 1453 συμβολὴ τῶν Κωνσταντινουπολιτῶν σὲ κάθε ζωτικὴ ἐκδήλωση τῆς Ἀνατολῆς καὶ τῆς Δύσης. Τὸ θέμα εἶναι τεράστιο γιατί τεράστια εἶναι ἡ προσφορὰ καὶ ἡ συμβολὴ τῶν Ἑλλήνων τῆς Πόλης στὸν παγκόσμιο πολιτισμό. Ζώντας στὴν Πρωτεύουσα τῆς Αὐτοκρατορίας εἶχαν συνείδηση τῆς εὐθύνης ποὺ ἔφεραν ἔναντι τῶν ὑπολοίπων Ἑλλήνων ἀλλὰ καὶ τῆς διακονίας ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ προσφέρουν στὸ Γένος. Καὶ ἡ διακονία αὐτὴ ἦταν ἡ μέσα σὲ σοβαρότατες δυσχέρειες λειτουργία Σχολείων, ἡ δημιουργία τυπογραφείων, ἡ κοινωνικὴ καὶ οἰκονομικὴ ἀνάπτυξη καὶ ἡ προσφορὰ καὶ ἡ βοήθεια πρὸς τὴν Ἐκκλησία καὶ τοὺς ἐμπερίστατους Ἕλληνες καὶ ὄχι μόνο, μὲ τὴν ἀνέγερση εὐαγῶν ἱδρυμάτων, ὅπως γηροκομείων καὶ νοσοκομείων.
Οἱ Φαναριῶτες ἔχουν συκοφαντηθεῖ, ἀλλὰ ἡ ἀλήθεια εἶναι πὼς ἡ προσφορὰ καὶ ἡ συμβολή τους στὴν ἐπιβίωση τοῦ Γένους ἦταν μοναδική. Γιὰ ἐκείνους τοὺς Φαναριῶτες ποὺ ἔμειναν στὴν Πόλη, ὅπως ἔγραψε ὁ Διονύσιος Ρώμας «ἡ μειοψηφία αὐτὴ μὲ τὸν μεγάλο πλοῦτο καὶ τὴν πολιτικὴ ἰσχύ, πού ’χε συγκεντρώσει, ποδηγέτησε συστηματικὰ τὴν κοινὴ γνώμη τῆς Ραγιαδοσύνης ἔτσι ὥστε ὅλο καὶ νὰ ζωντανεύῃ στὶς ψυχὲς τῶν σκλαβωμένων τ’ ὄνειρο τῆς ἀνάστασης τοῦ Μαρμαρωμένου Βασιλιᾶ». ( Διον. Ρώμα, «Κείμενα», Ἀθῆναι 1989, σελ. 219).
Ἀλλὰ κι ἐκεῖνοι οἱ Κωνσταντινουπολίτες καὶ οἱ ἄλλοι Ἕλληνες Βυζαντινοί, ποὺ ἔφυγαν στὴ Δύση μετὰ τὸ 1453, μετέφεραν ἐκεῖ τὸν Ἑλληνικὸ πολιτισμὸ συμβάλλοντας στὴν Ἀναγέννηση τῆς Εὐρώπης. Ὡς μικρὸ δεῖγμα τῆς μοναδικῆς αὐτῆς προσφορᾶς μπορῶ νὰ σημειώσω ὅτι ἀμέσως σχεδὸν μετὰ τὴν Ἅλωση, στὰ 1476, συναντᾶμε τὸν Γεώργιο Ἐρμώνυμο ἢ Χαριτώνυμο, τὸν πρῶτο Ἕλληνα ποὺ δίδαξε στὸ Παρίσι τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα μπροστὰ σὲ κοινό. Στὴ Γαλλία πέθανε καὶ ὁ Θεσσαλονικέας φιλόσοφος Ἰωάννης Ἀνδρόνικος Κάλλιστος. Στὸ Παρίσι ἔζησε ὁ Ἰωάννης (Ἰανὸς) Λάσκαρης, ὅπου ἀνέλαβε ὑπὸ τοὺς Κάρολο τὸν Ἡ', Λουδοβίκο τὸν ΙΒ΄ καὶ Φραγκίσκο τὸν Α' διάφορα φιλολογικὰ καὶ διπλωματικὰ ἀξιώματα καὶ δίδαξε ἑλληνικὰ στὸ College de France, ποὺ μόλις εἶχε ἱδρυθεῖ ἀπὸ τὸν Φραγκίσκο τὸν Α'. ( Βλ. σχ. «Βυζάντιο, μία ἱστορικὴ ὀντότητα ἐνδιάμεση στὸ χῶρο καὶ τὸν χρόνο», Ἑλένης Μπιμπίκου-Ἀντωνιάδη, ὁμιλία στὸ Συμπόσιο «Βυζάντιο καὶ Εὐρώπη», Παρίσι, 22 Ἀπριλίου 1994, ἔκδ. Ἑλληνικὰ Γράμματα, Ἀθήνα 1996, σέλ. 20). Καὶ τὸ γράφω αὐτὸ σημειώνοντας ὅτι πολὺ μεγαλύτερη ἦταν ἡ προσφορὰ τῶν Ἑλλήνων τοῦ Βυζαντίου στὴν Ἀναγέννηση στὴν Ἰταλία καὶ κυρίως στὴ Φλωρεντία καὶ τὴν Βενετία. Ἀκόμη στὴ Γερμανία μεγάλη ἦταν ἡ πολιτισμικὴ ἐπιρροή τους, ἐνῶ διατηρήθηκε καὶ ἀναπτύχθηκε ὁ σύνδεσμος καὶ ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ τῶν Φαναριωτῶν μὲ τοὺς Σλαβικοὺς λαοὺς τῆς Εὐρώπης ποὺ εἶχαν λάβει τὸ μήνυμα τῆς Σωτηρίας ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες Θεσσαλονικεῖς Ἁγίους καὶ Ἰσαποστόλους Κύριλλο καὶ Μεθόδιο. Ἀλλὰ καὶ ἡ Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία δὲν ὠφελήθηκε λίγο ἀπὸ τὴν ἐργασία καὶ τὴ δράση τῶν Φαναριωτῶν, κάτι ποὺ τὸ ἀναγνωρίζουν καὶ οἱ τοῦρκοι ἱστορικοί.
Ἀγαπητοὶ καὶ ἀγαπητές μου σύνεδροι,
Ἡ προσφορὰ τῶν προγόνων σας στὸ Γένος καὶ στὸν Πολιτισμὸ Ἀνατολῆς καὶ Δύσης εἶναι μοναδικὴ καὶ ὀφείλετε νὰ εἶσθε ὑπερήφανοι καὶ ὑπερήφανες γι΄ αὐτό. Ὅμως δὲν ἀρκεῖ ἡ ὑπερηφάνεια γιὰ τὸ παρελθόν, οὔτε ἡ λύπη γιὰ ὅ,τι χάσαμε. Πιστεύω ὅτι ἔχετε πλήρη συναίσθηση τῶν δικῶν μᾶς εὐθυνῶν, πρῶτον γιὰ νὰ διατηρηθεῖ αὐτὴ ἡ κληρονομιὰ καὶ δεύτερον γιὰ νὰ συνεχιστεῖ αὐτὴ ἡ προσφορὰ καὶ στὸ μέλλον. Εὐλογῶ ὅλους σας κι εὔχομαι καλὴ ἐπιτυχία στὸ Συνέδριό σας, ἐπιτυχία τὴν ὁποία θεωρῶ βεβαῖα. Εὔχομαι τέλος τὸ Συνέδριο αὐτὸ νὰ εἶναι ἡ ἀρχὴ μίας καλύτερης συνεργασίας ὅλων τῶν Κωνσταντινουπολιτῶν, μίας ἀποδοτικότερης συνεργασίας ὅλων τῶν προσφυγικῶν σωματείων, μίας εὐρύτερης συνεννόησης ὅλων τῶν πατριωτικῶν σωματείων, ὅλων τῶν Ἑλλήνων. Ἔχουμε δύσκολη πορεία νὰ διατρέξουμε καὶ ἡ ἔλλειψη ἑνότητας ἀποτελεῖ περιττό, ἀλλὰ καὶ ἐπιζήμιο βάρος γιὰ τὸ Γένος. Καὶ πάλι Χριστὸς Ἀνέστη! Σᾶς εὐχαριστῶ.-
Μετὰ πατρικῶν εὐχῶν
+Ο Αθηνών Χριστόδουλος
