Κορινθιακοί Ορίζοντες: Διανύουμε τον Μάρτιο, που χαρακτηρίζεται από την παρουσία της Παναγίας, με τις ακολουθίες των Χαιρετισμών και, κυρίως, με την 25η Μαρτίου, με τη διπλή γιορτή του Ευαγγελισμού (εθνική και θρησκευτική). Τί θα μας λέγατε και για το ένα χαρακτηριστικό της γιορτής και για το άλλο;
Αρχιεπίσκοπος: Στην Ελληνική παράδοση η θρησκευτική εορτή του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου και η Εθνική εορτή της 25ης Μαρτίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Η πρώτη σηματοδοτεί την έναρξη του μυστηρίου της Θείας Οικονομίας, που οδηγεί στην πνευματική αναγέννηση του ανθρώπου από τα δεσμά της αμαρτίας και στην εγκαθίδρυση των βάσεων για την σωτηρία του στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Η δεύτερη σηματοδοτεί την έναρξη του αγώνα των σκλαβωμένων Ελλήνων για την Εθνική τους παλιγγενεσία και την απελευθέρωση από την τουρκική δουλεία. Η σύνδεσή τους στη συνείδηση των Ελλήνων αποκαλύπτει την βαθειά ριζωμένη πίστη στη Θεία ενίσχυση για την διευθέτηση των ιερών, κατά καιρούς, αγώνων του Ελληνισμού για την κατάκτηση της ελευθερίας και την υπεράσπιση των απαράγραπτων δικαίων του.
Η ταύτιση των δύο αυτών συμβάντων συμβολίζει την απόλυτη εναρμόνιση Εκκλησίας και Έθνους, τους κοινούς αγώνες, τις κοινές θυσίες, κάθε φορά που οι ιστορικές συγκυρίες το απαιτούσαν. Γι’ αυτό και θεωρώ απολύτως άδικη και ανιστόρητη την συντονισμένη προσπάθεια, που συντελείται στις μέρες μας, για την αποσύνδεση των δύο αυτών ιερών μεγεθών, η συνεργασία των οποίων συνέδραμε στη συγγραφή λαμπρών σελίδων στην νεώτερη και σύγχρονη ιστορία της πατρίδος μας.
Κ.Ο.: Τί σημαίνει λύτρωση του ανθρώπου με το θάνατο του Ιησού και πώς πραγματοποιήθηκε αυτή;
Αρχιεπίσκοπος: Με το ερώτημά σας εγείρετε ένα από τα πλέον Θεολογικά ζητήματα, για την ανάλυση του οποίου ο χώρος μίας μικρής συνέντευξης δεν είναι, νομίζω, ούτε ο επαρκέστερος, ούτε ο καταλληλότερος.
Εν πάση περιπτώσει, όμως, το ότι η λύτρωση και η σωτηρία του ανθρώπου συνδέεται με αυτόν τον ίδιο τον Ιησού, μάς το αποκάλυψε ο ίδιος ο Κύριός μας, όταν στην εναγώνια ερώτηση των μαθητών Του «Τίς ἄρα δύναται σωθῆναι;» απάντησε, «παρὰ ἀνθρώποις τοῦτο ἀδύνατον ἐστί, παρὰ δὲ Θεῷ πάντα δυνατά ἐστί» (Ματθ. 19, 25 & 26). Δηλ. η λύτρωση είναι αδύνατο να συντελεστεί με τις ανθρώπινες δυνάμεις και μόνο. Απαιτείται η καταλυτική συνέργια του Θεού στη θέληση του Οποίου όλα είναι δυνατά.
Η θυσία του Θεανθρώπου συνιστά αυτήν ακριβώς τη συνεργασία του Θείου και του ανθρώπινου παράγοντα, στο πρόσωπο του Ιησού για την σωτηρία του ανθρώπου. Πιο απλά, ο Θεός, ως το απόλυτο ον, θα μπορούσε, με ένα παντοκρατορικό Του πρόσταγμα, να αφανίσει την αμαρτία και να λυτρώσει συλλογικά το ανθρώπινο γένος. Αυτό, όμως, θα αποτελούσε κατάλυση της φυσικής και ηθικής τάξεως του κόσμου και παραβίαση της ανθρώπινης ελευθερίας. Προτίμησε, λοιπόν, να έλθει «τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου», όταν δηλ. ο άνθρωπος είχε προετοιμαστεί πλέον και παιδαγωγηθεί από την πρόνοια του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη και το ανθρώπινο γένος είχε γεννήσει το τελειότερο και καθαρότερο πλάσμα του, την Παρθένο Μαρία, που κατέστη η βάση του μυστηρίου της Θείας Οικονομίας, στο οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως.
Η Ορθόδοξη Θεολογία διδάσκει ότι ο Χριστός πάνω στον Σταυρό αντιπροσώπευσε ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Αφού δε μπορούσαν διαφορετικά να συγχωρεθούν τα πταίσματα του αμαρτωλού κόσμου, ο Ίδιος ανέλαβε τις αμαρτίες και τις ενοχές όλων των ανθρώπων, τις εξάλειψε με το αίμα Του και υπέστη θυσία εξιλαστήρια. Δι’ αυτής εξιλεώθηκε πράγματι ο αμαρτωλός άνθρωπος ενώπιον της δικαιοσύνης του Θεού. Στην θυσία του Ενός, του μόνου αθώου και αναμάρτητου, ο αμαρτωλός κόσμος βρήκε τη λύση τού τραγικού δράματος της αποστασίας του. Την επανάληψη αυτής της θυσίας, με τρόπο όχι συμβολικό ή συναισθηματικό, αλλά βαθειά πραγματικό, μέσα στο μυστηριακό πνεύμα και ήθος της Μεγάλης Εβδομάδος, θα βιώσουμε τις ημέρες που έρχονται, μετέχοντας έτσι, οντολογικά στον θρίαμβο της Αναστάσεως.
Κ.Ο.: Πώς μπορεί ο άνθρωπος να καταλάβει τί σημαίνει το Πάθος;
Αρχιεπίσκοπος: Την έννοια των όσων είπαμε πιο πάνω μπορούμε να την εμπεδώσουμε μόνο μέσα στην Εκκλησία, κάνοντας τον εαυτό μας συνοδοιπόρο στον δρόμο του Πάθους, ακολουθώντας βήμα, βήμα την πορεία του Ιησού από τον θρίαμβο της Κυριακής των Βαΐων, στην τραγική νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης και από κει στην ανατροπή της φυσικής τάξης, στην βίωση του θαύματος των θαυμάτων, την Ανάσταση.
Η Εκκλησία θα μας καλέσει ευθέως το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων: «Συμπορευθῶμεν Αὐτῷ καὶ συσταυρωθῶμεν καὶ νεκρωθῶμεν δι’ Αὐτόν, ἵνα καὶ συζήσωμεν Αὐτῷ…». Δηλ. θα μάς καλέσει να συνειδητοποιήσουμε την απορία και την αγωνία των Μαθητών, μπροστά στην άδηλη προοπτική της ζωής του Διδασκάλου, να βιώσουμε το μεγαλείο της μετανοίας της πόρνης γυναικός, να υιοθετήσουμε το υπόδειγμα της ταπείνωσης και της αυτοκένωσης του Θεανθρώπου για την αγάπη του ανθρώπου, να γίνουμε μέτοχοι του μυστηρίου της ζωής, όπως αυτό παραδόθηκε στο υπερώο της Ιερουσαλήμ, να νιώσουμε την ενοχή της προδοσίας στο πρόσωπο του Ιούδα, αλλά και την εξιλέωση, διά της μεταμέλειας, στο πρόσωπο του Πέτρου, ν’ αντικρίσουμε την διαχρονική αδυναμία της, δίχως Θεό, εξουσίας να αποδώσει το δίκαιο στο πρόσωπο του Πιλάτου, να αγανακτήσουμε μπροστά στην υποκρισία της δαιμονικής θρησκευτικής κάστας, που απέβαλε πρόωρα την μάσκα της ταπεινής ευσέβειας, να γίνουμε συνκυρηναίοι στην πορεία προς τον Γολγοθά, να νιώσουμε τον πόνο της μάνας Παναγίας από την απώλεια του παιδιού της, να συγκλονιστούμε από το μεγαλείο της Σταυρωμένης αγάπης που δε διστάζει να συγχωρέσει, καθώς ψελλίζει το «τετέλεσται».
Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να βιώσουμε το Πάθος, να καταλάβουμε τί σημαίνει Πάθος και μόνο έτσι δικαιούμαστε να γιορτάσουμε την Ανάσταση.
Κ.Ο.: Ποιό είναι το μήνυμα της Σταύρωσης και της Ανάστασης;
Αρχιεπίσκοπος: Σταύρωση και Ανάσταση πάνε μαζί. Το ένα προϋποθέτει το άλλο. Δεν υφίσταται το ένα χωρίς το άλλο. Άρα, το μήνυμα είναι κοινό και ενιαίο, είναι ένα μήνυμα που, για τον άνθρωπο της πίστεως, μπορεί να προσφέρει ελπίδα, κουράγιο, υπομονή, καρτερία, αλλά και ζωή. Η ζωή του Χριστιανού είναι σταυρική, είναι πορεία θλίψεων και δοκιμασιών, από τους παράγοντες εκείνους που αντιστρατεύονται τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεάνθρωπο.
Υπάρχει, όμως, η διέξοδος. Η προοπτική της Ανάστασης σηματοδοτεί την ελπίδα για την υπέρβαση του πόνου, των θλίψεων, των προβλημάτων της ζωής και αυτού του θανάτου. Διδάσκει ότι όποιος πονέσει πολύ και υπομείνει, με ελπίδα στο θέλημα του Θεού, θα νιώσει και το μεγαλείο της χαράς, όποιος πενθήσει θα βιώσει τη χαρά της λύτρωσης, όποιος υπομείνει τις δοκιμασίες θα κατανοήσει το μέγεθος της προσωπικής του εξανάστασης, όποιος γαντζωθεί στον Αναστημένο Χριστό, θ’ αντέξει τα δάκρυα του λάθους, της εκτροπής και της αποτυχίας.
Αλλά το μήνυμα της Ανάστασης συνιστά και για την ίδια την Εκκλησία το κορυφαίο και κεφαλαιώδες υπαρκτικό Της στοιχείο. Γιατί, όπως διδάσκει ο Απόστολος Παύλος, «εἰ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται..... κενὴ
ἡ πίστις ἡμῶν» (Α΄ Κορ. 15, 14). Αν δε συνέβαινε η Ανάσταση το κήρυγμα του Χριστιανισμού θα ήταν κενό, χωρίς ουσία, χωρίς αντίκρισμα, χωρίς αλήθεια. Η Ανάσταση είναι η απόδειξη της Θεότητας του Χριστού, η νίκη επί της φθοράς και του θανάτου που επέβαλε η αμαρτία στη ζωή του κόσμου. Θα ήταν τραγικό για το μέλλον του κόσμου ο Χριστός να τελείωνε επί του Σταυρού, να ολοκλήρωνε την αποστολή του ταπεινωμένος και νικημένος από το θάνατο. Ο Χριστός αναστήθηκε προσφέροντας στους ανθρώπους τη δυνατότητα μιας ενεργητικής και μεταμορφωμένης ζωής, που δε φοβάται το θάνατο, δε κάμπτεται από τη φαινομενική του επικράτηση, αλλά προσδοκά την αιωνιότητα της αγάπης του Θεού.
Κ.Ο.: Ο σημερινός άνθρωπος πού μπορεί να στηριχθεί για να συνεχίσει τη ζωή του και πώς μπορεί να το επιτύχει αυτό;
Αρχιεπίσκοπος: Το κοσμικό πνεύμα της εποχής προτείνει και προσφέρει στον άνθρωπο πολλών ειδών «στηρίγματα». Το χρήμα, η δόξα, η εξουσία, η μόρφωση, που οδηγεί στην παραμόρφωση, είναι μερικά από αυτά. Εν τοις πράγμασι, όμως, αποδεικνύεται ότι τα «στηρίγματα» αυτά είναι κενά και πλασματικά. Το χρήμα δεν φέρνει την ευτυχία, η δόξα ποτίζει το δένδρο της ανθρώπινης ματαιοδοξίας, η εξουσία εκθέτει εκείνον που δε μπορεί να την χειριστεί, η, χωρίς φόβο Θεού, μόρφωση στερεί από τον άνθρωπο την δυνατότητα να εννοήσει τα όριά του και να μη γίνει αυτοκαταστροφικός.
Η Εκκλησία ανέκαθεν πρόβαλε και σήμερα ακόμη περισσότερο προβάλει, τον Θεάνθρωπο Ιησού ως το μόνο απόλυτο, στέρεο και ασφαλές στήριγμα για εκείνον που αναζητεί την αλήθεια, την γνησιότητα, την αυθεντικότητα, την ανθρωπιά σε μια εποχή ψεύτικη και απατηλή. Και τον Θεάνθρωπο μπορεί να Τον συναντήσει κανείς μόνο μέσα στην Εκκλησία Του, εκεί που αποκαλύπτεται μυστηριακά και καθημερινά το πρόσωπό Του. Ο Χριστός βρίσκεται μόνο μέσα στην Εκκλησία, περιγράφεται μόνο μέσα στην Εκκλησία, βιώνεται μόνο μέσα στην Εκκλησία. Δε μπορούμε εμείς οι άνθρωποι να Τον σχηματοποιούμε σύμφωνα με τα κριτήρια που δικαιώνουν μέσα μας την άβυσσο των αδυναμιών μας. Αντιλαμβάνομαι την ένστασή σας. Και επιμένω γι’ αυτήν την Εκκλησία η οποία, ναι μεν σπαράσσεται από τις πτώσεις των ανθρώπων Της, βάλλεται από τα πάθη και τα λάθη των στελεχών της, υπάρχει, όμως, 2000 χρόνια τώρα, αποδεικνύοντας ότι η αρχή και το τέλος Της, εκείνος που Την συνέχει και Την συντηρεί είναι ο Χριστός, η δύναμη του οποίου τελειώνεται μέσα από την δική μας αδυναμία.
Η πίστη, λοιπόν, στον Χριστό είναι η μόνη ελπίδα για τον άνθρωπο της εποχής μας, μια πίστη, που για να επιτευχθεί, απαιτεί αντίσταση στο πνεύμα του σύγχρονου κόσμου.
