" Ἡ πνευματική κληρονομιά τῶν Μικρασιατῶν Ἑλλήνων, ὡς ἀρρήκτως συνδεδεμένη μέ τήν παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλη-σίας" ἦταν ὁ τίτλος τῆς ὁμιλίας τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκό-που Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστοδούλου στήν Ἡμερίδα πού διοργάνωσε τό Σάββατο 28η Σεπτεμβρίου 2002 στό Πολιτιστικό Κέντρο " Ἑλληνικός Κόσμος" τοῦ Ἱδρύματος Μείζονος Ἑλλη-σισμοῦ ἡ Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή Πολιτιστικῆς Ταυτότητος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου σέ συνεργασία μέ τό Ἵδρυμα Μείζονος Ἑλληνισμοῦ καί τήν Ἕνωση Σμυρναίων.
Ὁ Μακαριώτατος στήν ὁμιλία του ἀναφέρθηκε στόν οὐσι-αστικό ρόλο πού διαδραμάτισε ἡ Ἐκκλησία στή διατήρηση τῆς ταυτότητας καί τή ἰδιοπροσωπία τοῦ Γένους μας, ἕνα ρόλο πού ἐπεκτάθηκε ἀπό τή γλώσσα καί τή θρησκεία ὥς τήν φιλανθρωπία.
" Ἐμεῖς, σήμερα, θεωροῦμε περίπου αὐτονόητο ὅτι ὁ Ἑλληνι-σμός, παρατήρησε ὁ Μακαριώτατος, θά διατηροῦσε μέσα του τή συνείδηση τοῦ Ὀρθοδόξου χριστιανοῦ. Ἡ ἐντύπωσή μας αὐτή ὀφείλεται στό ὅτι δέν ἔχουμε ὅλοι ἐπίγνωση τῶν συνθηκῶν ζωῆς κατά τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας.
Πρίν ἀναφερθῶ σέ αὐτές, ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά τονίσω ὅτι δέν εἶναι ἐθνικιστική ὑστερία τό νά διαβάζεις τήν ἱστορία σου καί νά λές τά πράγματα μέ τό ὄνομα τους. Ἀντίθετα, ὑστερία εἶναι τό νά προσπαθεῖς μέ κάθε τρόπο νά κρύψεις τά πράγματα, νά σπρώχνεις ἀπεγνωσμένα κάτω ἀπό τό χαλί τά στοιχεῖα, νά τρέμεις στήν ἰδέα ὅτι θά ἀφήσεις νά φανεῖ κάτι πού θά μυρίσει ἄσχημα στή μύτη τῆς ἄρχουσας ἰδεολογίας.
Μακριά ἀπό κάθε διάθεση νά κατηγορήσουμε ἄλλους λαούς, μακριά ἀπό κάθε τάση ὑποτίμησής τους καί μέ μόνη τήν ἀπόφαση νά δοῦμε τήν πραγματικότητα τῆς ἐποχῆς, ὥστε νά καταλάβουμε τόν ἀγώνα πού ἔδωσαν οἱ Ἕλληνες τότε, θά τονίσω ἐδῶ ὅτι σέ πεῖσμα τῆς καλλιεργούμενης εἰδυλλιακῆς εἰκόνας γιά τή ζωή τῶν Ἑλλήνων στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας, ἡ πραγματικότητα ἦταν βουτηγμένη στούς λυγμούς καί τό αἷμα.
Οἱ κατακτητές Τοῦρκοι, ἐφάρμοσαν πολιτική ἐξαφάνισης τῆς γλώσσας, τῆς πίστης καί τῆς παράδοσης τῶν ὑποδούλων, μέ σκοπό νά ἀλλάξουν τήν ἐθνική τους συνείδηση. Θά μᾶς ἔπαιρνε πολύ χρόνο καί μόνον ἡ ἀνάγνωση καταλόγου μέ τά μαρτύρια τῶν Ἑλλήνων. Μελετώντας τούς ὅρους ζωῆς τῶν ὑποδούλων, ὅπως αὐτή διαφαίνεται ἀπό τά δημοτικά τραγούδια, τίς μαρτυρίες, τά χρονικά, τίς λαϊκές παραδόσεις, τίς ἀφηγήσεις τῶν περιηγητῶν κι ἀπό τά λογῆς ντοκουμέντα τῆς ἐποχῆς, βλέπουμε ξεκάθαρα ὅτι οἱ Ὀθωμανοί εἶχαν ἐγκαταστήσει αὐτοκρατορία τοῦ τρόμου, τῆς κτηνωδίας, τῆς διαφθορᾶς, τῆς ἀπληστίας καί τῆς αὐθαιρεσίας".
Στήν πολιτική ἐξαφάνισης τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀπό τούς Τούρκους δυνάστες στά πέτρινα χρόνια, ὅπως εἶπε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ἡ Ἐκκλησία στάθηκε στό πλευρό τοῦ λαοῦ, ἀγωνίσθηκε καί πέτυχε νά διατηρήσει τό Γένος τήν αὐτοσυνειδησία του κρατώντας ἄσβεστη τή φλόγα τῆς παιδείας , καί ὑπογράμμισε ὅτι:" Ἡ Ἐκκλησία ἔμεινε σ'ὅλους αὐτούς τούς αἰῶνες τῆς φρίκης στό πλευρό τοῦ πιστοῦ λαοῦ, διδάσκοντάς τον ὅτι ἡ φιλαλληλία δέν εἶναι μόνον ἡ ὁδός ἡ ἀπάγουσα εἰς τήν ζωήν, ἀλλά καί ὁ μοναδικός τρόπος ἐπιβίωσης τοῦ Γένους. Ἐδίδαξε ὅτι μόνον ἡ κοινότητα μέ τούς ἄλλους, μόνον ἡ ἀδελφωσύνη καί ἡ πίστη στόν Θέο καί τήν ἀξία τοῦ Ἑλληνισμοῦ μποροῦσε νά σώσει τό Γένος. Καί ἐπέτυχε. Συνιστᾶ ἀναμφισβήτητη ἱστορική πραγματικότητα ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἀγωνίστηκε καί ἐπέτυχε νά διατηρήσει τήν αὐτοσυνειδησία τοῦ Γένους. Ὅσο καί νά διαστρέφουν τήν ἱστορία οἱ ἐχθροί τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅσο καί νά προσπαθοῦν νά σβήσουν τό ρόλο τῆς Ἐκκλησίας καί τούς δεσμούς της μέ τό Γένος, δέν θά κατορθώσουν νά κάνουν αὐτό πού καί οἱ Ὀθωμανοί δέν τό μπόρεσαν: νά βγάλουν τόν παπά ἀπό τή μέση. Ὅσο καί νά προσπαθήσουν δέν θά μπορέσουν νά ἀνατρέψουν ἕνα γεγονός: τά σπάργανα τοῦ νέου Ἑλληνισμοῦ φτιάχτηκαν ἀπό ράσο".
Ὁ Μακαριώτατος στήν ὁμιλία του ἀναφέρθηκε καί στήν κατά-σταση πού ἐπικρατεῖ σήμερα καθώς καί στή θέση μας στήν Ἑνωμένη Εὐρώπη:
" Καί τώρα, στήν ἐποχή μας, παρατήρησε, μέ τόσο διαφορε-τικές συνθῆκες, τό πνεῦμα τῶν Μικρασιατῶν συνεχίζει νά φέρει ἕνα μοναδικό μήνυμα πρός ὅλους μας. Τό αἴτημα σήμερα δέν εἶναι νά λυτρωθοῦμε ἀπό τούς Τούρκους. Εἶναι ὅμως νά νιώθουμε πώς εἴμαστε συνέχεια, πώς ὀφείλουμε νά κρατήσουμε τή συνέχεια. Σήμερα πού εἴμαστε στήν Ἑνωμένη Εὐρώπη, τήν ὁποία θέλουμε νά τή δοῦμε νά προχωράει ἔτσι, ὥστε νά δοῦμε κατάματα τά προβλήματα πού ἔχουμε. Τό κύριο ἀπό αὐτά, ἀπασχολεῖ ἰδιαίτερα τήν Ἐκκλησία μας, καί προσπαθοῦμε νά μήν ἀπασχολεῖ μόνον αὐτήν ἀλλά καί τήν Πολιτεία ἐπίσης. Κι αὐτό εἶναι ἕνα : ἡ διατήρη-ση τῆς αὐτοσυνειδησίας".
Καί ὁ Μακαριώτατος κατέληξε:" Σήμερα, ἐδῶ, πρέπει νά ἀνα-λάβουμε ὅλοι τίς εὐθύνες μας. Πρέπει νά ἀντιταχθοῦμε σέ αὐτό πού μέ τή λεοντή τῆς προόδου ὁδηγεῖ στήν ἐθνική ἀμνησία. Νά σταθοῦμε προσεκτικά καί νά ἀκούσουμε μέ προσοχή τό μήνυμα πού μᾶς φέρνει ἡ μικρασιατική πνευματική μας κληρονομιά : εἴμαστε συνέχεια. Αὐτή τήν εὐχή καί τήν εὐθύνη ἀφήνει, καί σήμερα, ἡ ἱστορία στά χέρια μας".
Μέ τό ἴδιο πνεῦμα μίλησε κατά τήν Ἡμερίδα αὐτή ὁ Σεβασμι-ώτατος Μητροπολίτης Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ κ. Δανιήλ, ὡς ἐκπρόσωπος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὁ κ. Δημήτριος Ἐφραίμογλου, ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ Ἱδρύματος Μείζονος Ἑλληνισμοῦ καί ὁ Ὁμότιμος Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπι-στημίου Ἀθηνῶν κ. Εὐάγγελος Θεοδώρου, ὡς ἐκπρόσωπος τῆς Ἑνώσεως Σμυρναίων ἐνῶ στό τέλος προβλήθηκε καί ταινία σχετικοῦ μέ τήν ἐκδήλωση περιεχομένου, διάρκειας 30 λεπτῶν, μέ θέμα «Τό κερί πού δέν σβήνει ... στά χνάρια τοῦ Χριστιανισμοῦ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας».
