Συνεχίστηκαν χθές γιά τρίτη ἡμέρα, οἱ ἐργασίες τοῦ ΣΤ΄ Πανελληνίου Λειτουργικοῦ Συμποσίου Στελεχῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων στό Ἵδρυμα Τηνιακοῦ Πολιτισμοῦ πού ἔχει γενικό θέμα: «Χριστιανική Λατρεία καί Εἰδωλολατρία» «Οὐκ ἐλάτρευσαν τῆ κτίσει οἱ θεόφρονες παρά τόν κτίσαντα».
Τό πρωί τῆς Τετάρτης τελέστηκε στόν Ι. Ν. τῆς Εὐαγγελιστρίας Τήνου Ἀρχιερατική Θεία Λειτουργία, προεξάρχοντος τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Σύρου κ. Δωροθέου.
Στή συνέχεια, κατά τή διάρκεια τῆς Ε΄ Συνεδρίας μίλησαν:
Ὁ Ἐλλογιμώτατος κ. Κωνσταντῖνος Καλοκύρης, Ὁμότιμος καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μέ θέμα: «Τό ἀρχαιοελληνικό καί βυζαντινό θέατρο καί ἡ ἀρχαία λατρεία μετουσιωμένη στή λειτουργική παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Ὁ εἰσηγητής μεταξύ ἄλλων ὑπογράμμισε ὅτι ὑπάρχουν λατρευτικές ἐκδηλώσεις κοινές καί στόν ἀρχαῖο Ἑλληνικό κόσμο καί στόν Χριστιανισμό, οἱ ἐκδηλώσεις ὅμως αὐτές ἔχουν μόνο τυπολογική σχέση καί ὄχι οὐσιαστική καί δέν ἦταν οἱ χριστιανικές ἐκδηλώσεις μίμηση ἤ καί ἐπανάληψη τῶν ἀρχαιοελληνικῶν. Ἡ ἀρχαία Ἑλλάδα ἔδωσε τόν «μορφικό τύπο», τό πλούσιο καί κατάλληλο ἐκφραστικό ἔνδυμα. Ἡ Ἐκκλησία ἔθεσε στό ὅλο Λειτουργικό Γεγονός τό «ζωοποιό πνεῦμα». Ὁ εἰσηγητής παρετήρησε ἐπίσης ὅτι τό θρησκευτικό θέατρο στή Δύση, ἀπό τόν 10ο μέχρι τόν 14ο μ.Χ. αἰῶνα προῆλθε ἀπό τό Βυζάντιο. Ἐπειδή στίς ρεαλιστικές σκηνές τοῦ θρησκευτικοῦ Θεάτρου παρουσιάστηκαν ἔκτροπα, οἱ Ὀρθόδοξοι ἀντιμετώπιζαν αὐτά τά θέατρα μέ ἐπιφυλάξεις καί τά ἀπέφευγαν.
Ὁ Ἐλλογιμώτατος κ. Ἀθανάσιος Βουρλῆς, καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, μέ τό θέμα: «Προχριστιανική καί χριστιανική ὑμνογραφία καί μουσική». Μεταξύ τῶν ἄλλων ὑποστήριξε ὅτι ὁ ποιητικός λόγος καί ἡ μουσική ἀποτελοῦν τά διαχρονικά μέσα ἐκφράσεως τῶν συναισθημάτων τῶν ἀνθρώπων καί κυρίως τοῦ θρησκευτικοῦ. Ὁ Χριστιανισμός, ἐνῶ στηρίζεται στόν πολιτισμό τῶν εἰδωλολατρῶν καί τῶν Ἰουδαίων, δημιουργεῖ νέα ποιητικά καί μουσικά εἴδη ἀνταποκρινόμενα στίς ἀπαιτήσεις τοῦ πνευματικοῦ του χαρακτήρα καί ὅτι ὑπάρχουν οὐσιώδεις ὁμοιότητες ἀλλά καί διακριτές διαφορές μεταξύ προχριστιανικῆς καί χριστιανικῆς θρησκευτικῆς ποιήσεως καί μουσικῆς.
Ὁ Αἰδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος κ. Δημήτριος Τζέρπος, Λέκτωρ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ἀνέπτυξε τό θέμα: «Ἡ Ὀρθόδοξη λατρεία στά ἤθη καί τά ἔθιμα τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ.» Ὁ εἰσηγητής συνόψισε τή στάση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἔναντι τῶν λαϊκῶν ἐθίμων στίς ἑξῆς τρεῖς βασικές ἀρχές: «Τόν ἀπόλυτο σεβασμό καί φροντίδα συντήρησης καί καλλιέργειας γιά τά ἔθιμα ἐκεῖνα πού συνηχοῦν πρός τό ὀρθόδοξο δόγμα καί τό ὀρθόδοξο λειτουργικό ἦθος. Τήν Ποιμαντική ἀνοχή καί πνεῦμα παιδαγωγικῆς ἀξιοποίησης πρός ἐκεῖνα πού δέν δημιουργοῦν ἰδιαίτερα πνευματικά προβλήματα, ὅπως π.χ. αὐτά πού ἀναφέρονται στήν ἀγάπη πρός τή φύση, τήν προστασία τοῦ περιβάλλοντος καί τήν καλῶς νοουμένη ψυχαγωγία τῶν ἀνθρώπων καί τήν ἀπερίφραστη καταδίκη καί συστηματική ποιμαντική προσπάθεια ἐξάλειψης τῶν ἐθίμων ἐκείνων, τόσο τῶν παλαιῶν ὅσο καί τῶν νεωτέρων πού ἔφερε ἡ ἐκκοσμίκευση τῆς λατρείας, τά ὁποῖα δέν ἐναρμονίζονται μέ τό πνεῦμα τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τῶν Ἱερῶν Κανόνων».
Τέταρτος καί τελευταῖος εἰσηγητής τῆς ἡμέρας αὐτῆς ἦταν ὁ Ἐλλογιμώτατος κ. Χρυσόστομος Σταμούλης, καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μέ θέμα: «Ἡ θεώρηση τοῦ κάλλους καί τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος στήν εἰδωλολατρία καί τήν χριστιανική λατρεία». Ὁ ὁμιλητής ἑστίασε τήν εἰσήσησή του στά χαρακτηριστικά του ἀνθρώπου τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καί τοῦ ἀνθρώπου στήν εἰδωλολατρία (Ἀνθρωπολογική Θεώρηση), στήν μετάβαση ἀπό τήν ἀρχαία ἑλληνική αἰσθητική στή φιλοσοφική αἰσθητική τῆς Ὀρθοδοξίας καί στό μυστήριο της ἀμφισημίας καί τῆς ἀντίφασης, δηλαδή ἀπό τή διαζευκτική τῆς εἰδωλολατρίας στόν ἁγιασμό τῆς Ὀρθοδοξίας. Κατέληξε στή θέση ὅτι «ὁ ἄνθρωπος στήν Ὀρθοδοξία ἤ σώζεται ὁλότελα ἤ δέν σώζεται καθόλου».
Κατά τήν τελευταία ΣΤ΄ Συνεδρία πραγματοποιήθηκαν τρεῖς εἰσηγήσεις:
Ἡ πρώτη ἀπό τόν Αἰδεσιμολογιώτατο πρωτοπρεσβύτερο κ. Κωνσταντῖνο Κα-ραϊσαρίδη, καθηγητή Πᾳνεπιστημίου μέ θέμα: «Ἡ Ἐθνική βαττολογία καί ἡ λειτουργική προσευχή τῆς Ἐκκλησίας.» Ὁ εἰσηγητής μεταξύ τῶν ἄλλων ἀνέφερε ὅτι ἡ λειτουργική προσευχή εἶναι ἡ κραυγή τῆς λατρεύουσας κοινότητας, πού ὑμνεῖ τόν Θεό καί ἀναμένει τόν ἁγιασμό της καὶ εἶναι συνάντηση καὶ συμπόρευση τῆς ψυχῆς μέ τόν Χριστό. Ἐκτός ἀπό τόν Ἐκκλησιολογικό καί Χριστολογικό χαρακτήρα της ἡ λειτουργική προσευχή ἔχει καί πνευματολογικό χαρακτήρα, γιατί τό Ἅγιο Πνεῦμα μπολιάζει τά λόγια τῆς λειτουργικῆς προσευχῆς μέ τη Χάρη Του καί τά κάνει δραστικά, ἀποτελεσματικά, ἁγιαστικά.
Μέ τήν εἰσήγησή του ὁ Αἰδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος κ. Νικόλαος Λουδοβῖκος, πού εἶχε ὡς θέμα: «Τό φαινόμενο τῆς νεοειδωλολατρίας καί ἡ ποιμαντική ἀντιμετώπισή του», τόνισε μεταξύ τῶν ἄλλων ὅτι:
Ἡ ἀρχαιοελληνική σκέψη διαθέτει βαθύτατες θεολογικές ἀναζητήσεις ὅπως ἡ ἀναζήτηση τοῦ Ἑνός, ὡς θεμελίου τοῦ παντός˙ ἡ ἑνότητα τῶν ὄντων, ποὺ μένει στὸ Ἕν˙ ἡ σχετικὴ ὑπερβατικότητα τοῦ Ἑνός, καὶ ἡ ἀνάγκη μιᾶς ψυχοσωματικῆς μετοχῆς στὸ Ἕν. Ἡ Ὀρθόδοξη Θεολογία μπορεῖ νὰ ἀπαντήσει σὲ ὅλες αὐτὲς τὶς ἀναζητήσεις.
Τρίτος εἰσηγητής τῆς Συνεδρίας αὐτῆς ἦταν ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς κ. Νικόλαος, πού ἀνέπτυξε τό θέμα: «Ἡ χριστιανική ζωὴ καὶ πίστη μέσα στὴ λατρεία». Ὁ Σεβασμιώτατος εἰσηγητής ἀνέφερε ὅτι σκοπό της ἔχει νὰ μᾶς κάνει μετόχους τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία εἶναι διήκουσα σὲ ὅλη τὴν ἱστορία καὶ ἐπεκτεινομένη στὴν αἰωνιότητα. Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ Ἐκκλησία˙ εἶναι ἡ συντέλεια τῶν αἰώνων καὶ κατάργηση τῆς ἱστορίας˙ εἶναι ἡ κατάσταση τῆς θεότητος, ἀλλὰ καὶ ἡ κατάσταση τῆς θεώσεως τὴν ὁποία μπορεῖ νὰ βιώσει ὁ ἄνθρωπος. Ἡ Ὀρθόδοξη λατρεία εἶναι ἡ κατ’ ἐξοχὴν συνάντηση τοῦ Θεοῦ ποὺ ἀγαπᾶ νὰ μετέχεται ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο καὶ τοῦ ἀνθρώπου ποὺ ποθεῖ νὰ μετέχει τοῦ Θεοῦ.
Ἀκολούθησε συζήτηση ἐπὶ τῶν εἰσηγήσεων καὶ οἱ κ. Εἰσηγητὲς ἔδωσαν τὶς κατάλληλες καὶ δόκιμες ἐπ’ αὐτῶν ἀπαντήσεις.
Μετὰ τὸ πέρας τῆς ΣΤ΄ Συνεδρίας, ἔγινε γενική συζήτηση γιὰ τὴ θεματολογία τοῦ Συμποσίου, τὴν ἀξία του καὶ τὶς προσφερόμενες δυνατότητες ποιμαντικῆς ἀξιοποίησής του, μὲ βάση τὶς εἰσηγήσεις καὶ τὸν προβληματισμὸ τῶν κ. Συνέδρων.
Ἀνεγνώσθησαν στὴ συνέχεια τὰ Πορίσματα καὶ τὰ Συμπεράσματα τοῦ ΣΤ΄ Πανελληνίου Λειτουργικοῦ Συμποσίου Στελεχῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων.
Τέλος, τὸν λόγον ἔλαβε ὁ Πρόεδρος τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Λειτουργικῆς Ἀναγεννήσεως, Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καισαριανῆς, Βύρωνος καὶ Ὑμηττοῦ κ. Δανιήλ, ὁ ὁποῖος τόνισε ὅτι τὸ ΣΤ΄ Λειτουργικὸ Συμπόσιο ἐπανέλαβε πώς ἡ Ἐκκλησία διαλέγεται μὲ τὸ σύγχρονο κόσμο καὶ τὸν καλεῖ νὰ ἀπορρίψει τὴν ποικίλη ματαιότητα καὶ νὰ κοινωνήσει μὲ τὸν Ἕνα Ζωντανὸ καὶ Ἀληθινὸ Θεὸ, μὲ τὴν λατρεία Της, τὴν ζωή Της, τὴν πίστη Της, τὸ ἦθος της ὑπερβαίνοντας τὰ ὑπαρξιακὰ ὅρια τῆς κτιστῆς καὶ φθαρτῆς καὶ ἁμαρτωλῆς ὑπάρξεώς του καὶ κήρυξε τὴν λῆξι τῶν ἐργασιῶν του.
