Από τις εκατοντάδες παλαιοχριστιανικών ναών, κυρίως βασιλικών που έχουν επισημανθεί στον ελλαδικό χώρο λίγοι μόνον διατηρούνται σχεδόν ακέραιοι και λειτουργούνται μέχρι σήμερα. Άλλοι παλαιοχριστιανικοί ναοί, λειτουργούμενοι επίσης, έχουν σε μεγάλο βαθμό αλλοιωθεί λόγω διαφόρων εκτεταμένων επεμβάσεων μέσα στους αιώνες ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις δεν σώζονται παρά λίγα μόνον ερείπια πάνω στα οποία, όχι σπάνια, κτίστηκε αργότερα ένας μικρότερος ναός.
| Άγιος Γεώργιος Βαρύ κυκλικό μνημείο (Ροτόντα) κτισμένο γύρω στο 300 μ.Χ πλησίον των ανακτόρων του Γαλερίου. Κατά το 400 έως 450 μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό δια της προσθήκης καμαροσκεπούς Ιερού και αψίδας. Στον τεράστιο τρούλλο σώζονται ψηφιδωτά περίτεχνα (Άγιοι μπροστά σε σύνθετες κόγχες). |
 |
 |
Αχειροποίητος Μεγάλη, τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική τυπικά «ελληνιστική», με κιονοστήριχτες τοξοστοιχίες στο ισόγειο και στο υπερώο. Εντυπωσιακά τα κορινθιακά κιονόκρανα και τα σωζόμενα ψηφιδωτά στα εσωρράχια των τόξων. Κτίστηκε γύρω στο 450 μ.Χ. |
| Άγιος Δημήτριος Πεντάκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος κτισμένη τον 5ο αι. στον χώρο του μαρτυρίου του πολιούχου Αγίου. Μετά από πυρκαϊά του 7ου αι. ο ναός αναστηλώθηκε στη σημερινή περίπου μορφή. Σώζονται μερικές αναθηματικές ψηφιδωτές παραστάσεις από τον 5ο-9ο αι. |
 |
Καθολικό Μονής Λατόμου
Ναός στον τύπο αρχαϊκού σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλλο κτισμένος στα τέλη του 5ου αι. Στην κόγχη του Ιερού διατηρείται εξαίσιο ψηφιδωτό με την παράσταση του οράματος του Ιεζεκίηλ.
| Καταπολιανή ή Εκατονταπυλιανή Σταυρόσχημη βασιλική με τρούλλο κτισμένη λίγο μετά το 550 σε επαφή με προγενέστερη κιονοστήριχτη τρουλλαία βασιλική του Αγ.Νικολάου η οποία σώζεται επίσης ακέραια. Στις δύο αψίδες διατηρούνται σύνθρονα 6 βαθμίδων. Εντυπωσιακό είναι το μαρμαρόγλυπτο κιβώριο της Αγ. Τράπεζας καθώς και το σωζόμενο παλαιοχριστιανικό βαπτιστήριο. |
 |
| Παναγία Δροσιανή Τρίκογχος ναός με μοναδικής αξίας τοιχογραφίες οι οποίες χρονολογούνται γύρω στο 640. |
 |
| Άγιος Ιωάννης «στα επτά βήματα» Πρόκειται για θολοσκεπές βαπτιστήριο παλαιοχριστιανικής βασιλικής με εσωτερική κιονοστήριχτη τοξοστοιχία, λειτουργούμενο ως ναός από τους βυζαντινούς χρόνους έως σήμερα. Σώζονται τοιχογραφίες 12ου αι. |
 |
Από τις λειτουργούμενους, αλλά σε μεγάλο βαθμό αλλοιωμένους παλαιοχριστιανικούς ναούς θα αναφέραμε τον Αγ. Μηνά Θεσσαλονίκης, την βασιλική Παλαιοπόλεως Κέρκυρας, την Αγ. Παρασκευή Χαλκίδας, την Επισκοπή Θήρας, την Πρωτόθρονη, τον Φωτοδότη και τον Αγ. Ακεψιμά της Νάξου, τον Αγ. Ανδρέα Κυθήρων, την Παναγία Παλιανή Μαλεβιζίου Κρήτης κ.ά.
