Σύντομη αναφορά στα σημερινά περιβαλλοντικά προβλήματα
Είναι γεγονός ότι στην ανατολή της 3ης χιλιετίας αντιμετωπίζουμε σοβαρά προβλήματα από την αυξημένη ρύπανση και την καταστροφή του φυσικού μας περιβάλλοντος, όπως και από την εξάντληση των διαφόρων φυσικών και ενεργειακών πόρων του πλανήτη μας. Τα τελευταία 100 χρόνια συνοδεύτηκαν με δραματικές μεταβολές στην ατμόσφαιρα και στη βιόσφαιρα που σημάδεψαν και σημαδεύουν με τρόπο καθοριστικό την ισορροπία μεταξύ των ζωντανών οργανισμών που ζούν στη γή. Και εάν οι μεταβολές στη σύνθεση της χλωρίδας και της πανίδας, στις διάφορες γεωλογικές περιόδους της πρώιμης ιστορίας της γής, οφείλονται σε φυσικές αλλαγές του κλίματος και στην έντονη γεωλογική δραστηριότητα, οι πρόσφατες μεταβολές έχουν καθαρά ανθρωπογενή αίτια.
Στο ίδιο διάστημα μειώθηκε η θνησιμότητα του ανθρώπου ενώ αυξήθηκε ο μέσος όρος της ζωής του, με αποτέλεσμα να αυξηθεί εκρηκτικά ο πληθυσμός, κυρίως λόγω υπέρ-γεννητικότητας, και να δημιουργηθούν νέες ανάγκες - καταναλωτικές και μη – σε τρόφιμα, ενέργεια και βιομηχανικά προϊόντα, δεδομένα που με τη σειρά τους οδήγησαν σε αυξημένη γεωργική και βιομηχανική δραστηριότητα.
Αυτό το πολύπλοκο και ανατροφοδοτούμενο σύστημα είχε και έχει ως αποτέλεσμα την βαθμιαία εξάντληση των φυσικών πόρων, όπως και την ρύπανση του αέρα, του εδάφους και των υδάτων, με την απερίσκεπτη απόρριψη στο περιβάλλον των πάσης φύσεως παραπροϊόντων της ανθρώπινης, γεωργικής και βιομηχανικής δραστηριότητας, καθώς και τη σταδιακή εξαφάνιση διαφόρων ειδών του φυτικού και ζωικού Βασιλείου λόγω της υπερεκμετάλλευσης ή υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος διαβίωσής των.
Γίνεται λοιπόν κατανοητό ότι η βιομηχανική ανάπτυξη, η σημαντική πρόοδος της επιστήμης, και ειδικότερα της τεχνολογίας, όπως και η πληθυσμιακή έκρηξη είναι τρείς από τους βασικότερους παράγοντες που έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση της αποκαλούμενης «περιβαλλοντικής-οικολογικής κρίσης». Έτσι, οι ανθρώπινες δραστηριότητες είναι από τις κύριες αιτίες της διατάραξης της ισορροπίας του φυσικού περιβάλλοντος, της διατάραξης δηλαδή των σχέσεων μέσα στον «οίκο της κτίσεως» όπου κατοικεί ο άνθρωπος, της σύγχρονης περιβαλλοντικής-οικολογικής κρίσης.
Όμως ο άνθρωπος δεν είναι από τη φύση του καταστροφέας του φυσικού περιβάλλοντος, διότι δημιουργήθηκε για να ζήσει και να συνεργάζεται αρμονικά με τη φύση, και συνεπώς η ανεύθυνη και ληστρική εκμετάλλευση του περιβάλλοντος αποτελεί άρνηση της ίδιας της ζωής.
Ο άνθρωπος διέπραξε το λάθος να οργανώσει το ζωτικό του περίγυρο αυθαίρετα και να εκβιάσει τη σκοπιμότητα της φύσεως. Αποτέλεσμα των σφαλμάτων του ήταν να κερδίσει την εκδίκηση της φύσεως, γιατί ασέβησε στη φυσική ισορροπία της. Οι αποφάσεις του υπήρξαν μυωπικές, αφού ζήτησε να τα κατακτήσει όλα για να μην του λείψει τίποτα. Εκείνο που θεώρησε ως θρίαμβο τον οδήγησε τελικά στην πικρή διαπίστωση ότι ο πλανήτης μας κινδυνεύει να γίνει ερημικός και ακατάλληλος για κατοικία και στέγη του πλέον ευφυούς και ευγενικού του κατοίκου. Το θέμα έχει παγκόσμιες διαστάσεις, αλλά και μεταφυσικές προεκτάσεις. Τα αίτια που προκαλούν αυτό το πρόβλημα είναι πολλά, όπως: οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, αλλά και ηθικά-πνευματικά.
Δυστυχώς, μόνο πρόσφατα άρχισε να γίνεται κοινή συνείδηση η αυτοκαταστροφική τάση του σύγχρονου πολιτισμού. Παρά τις παγκόσμιες συνδιασκέψεις του Μόντρεαλ, Ρίο και Κιότο, για την προσέγγιση του προβλήματος και την ανάληψη κοινών δεσμεύσεων και δράσεων, τίποτα δεν φαίνεται να αλλάζει και τούτο διότι εκείνοι που κυρίως ευθύνονται, εκείνοι που μπορούν να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο, είναι αυτοί που επιμένουν στην ίδια αυτοκαταστροφική, για την ανθρωπότητα, δραστηριότητα.
Η καταστροφή του περιβάλλοντος, λοιπόν, προκλήθηκε και προκαλείται από την απληστία του ανθρώπου, αφού εκείνος θέλει να εκμεταλλεύεται αλόγιστα τη φύση και τους πόρους της ξεχνώντας ότι είναι προσωρινός στη γή, αδιαφορώντας γι’ αυτούς που θα έλθουν μετά από αυτόν, και πιστεύοντας ότι είναι ιδιοκτήτης και όχι απλώς χρήστης και διαχειριστής της κτίσεως.
Το αισιόδοξο είναι ότι όσα προφητεύονται και περιγράφονται στην Αγία Γραφή, όσα μέχρι πρόσφατα εντόπιζε η επιστήμη αλλά περιφρονούσε η πολιτική, αυτά τώρα συνειδητοποιούνται από όλο και περισσότερους πολίτες που αναλογίζονται ότι ο χρόνος τρέχει σε βάρος τους.
Ο Σεβασμιώτατος Περγάμου και Ακαδημαϊκός κ. Ιωάννης Ζηζιούλας λέγει ότι: «η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος δεν αποτελεί σήμερα πολυτέλεια για τη θεολογία. Όσοι όμως αφήνουν το ζήτημα αυτό στην επέμβαση του Θεού και μόνον, παραβλέπουν και υποτιμούν τη σημασία της ανθρώπινης ελευθερίας και ευθύνης, του αυτεξουσίου».
Ο άνθρωπος οφείλει να βιώνει τον «πολιτισμό της εγκράτειας», δίδοντας «λόγον περί της εν ημίν ελπίδος» και στο περιβαλλοντικό πρόβλημα, που παραμένει στο βάθος πρόβλημα ηθικό.
Η παγκόσμια ήμερα περιβάλλοντος εορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Ιουνίου και αποτελεί μοχλό ανάδειξης, από όλους τους ενδιαφερομένους, των ζητημάτων που αφορούν στο περιβάλλον. Πληροφορούμαι ότι τα θέματα που θα συζητηθούν εφέτος στις εκδηλώσεις του προγράμματος UNEP του ΟΗΕ, στον Άγιο Φραγκίσκο της Καλιφόρνια, περιλαμβάνουν:
α) την ανθρωπινή διάσταση των περιβαλλοντικών προβλημάτων
β) τη συμμετοχή των πολιτών ώστε αυτοί να γίνουν φορείς της βιώσιμης και ισότιμης ανάπτυξης
γ) τον καθοριστικό ρολό των ανθρωπίνων κοινοτήτων στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του περιβάλλοντος μέσω της αλλαγής συμπεριφοράς και επιλογών
δ) τη συνεργασία των λαών για ένα πιο ασφαλές και πιο ευημερούν μέλλον.
Αυτά που αιώνες τώρα βιώνουν οι πατέρες της ορθοδόξου Εκκλησίας μας, ως «πολιτισμόν εγκράτειας», συνειδητοποιούνται από όλο και περισσότερους πολίτες και οργανισμούς οι οποίοι φαίνεται να υιοθετούν αυτά τα πρότυπα του «πολισμού εγκράτειας».
