3ῃ Ἰουλίου 2002
Υπ' αριθμ. 2742
Πρός
Τούς Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτας
τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.
Ἡ Ἱερά Σύνοδος μετά μεγίστης εὐθύνης καί προσοχῆς ἐξετάζει περιπτώσεις καί πληροφορίας ἀφορώσας εἰς πιθανήν μετάδοσιν τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας καί εἰς οὕς ἀπείργουσιν οἱ Θεῖοι καί Ἱεροί Κανόνες. Αἱ ἐπικρατήσασαι νέαι συνθῆκαι ζωῆς οἷον : α) ἡ μετανάστευσις καί ἐγκατάστασις εἰς τήν χώραν ἡμῶν ἀλλοθρήσκων, β) τό πολυπληθές ρεῦμα τῶν ἑτεροδόξων ἐπισκεπτῶν, γ) ἡ φοίτησις ἐν τοῖς ἐκπαιδευτηρίοις τῆς πατρίδος ἡμῶν, ἰδίως εἰς τά μεγάλα ἀστικά κέντρα, μαθητῶν προερχομένων ἐξ οἰκογενειῶν ἑτεροδόξων, ἀλλοθρήσκων ἤ μή ἐχόντων θρήσκευμα, ἐπιβάλλουσι τήν ἐπαγρύπνησιν πάντων τῶν ποιμένων, ὥστε οὔτε σύγχυσις νά προκαλῆται, οὔτε σκανδαλισμός τοῦ χριστεπωνύμου πληρώματος τῆς Ἁγιωτάτης ἡμῶν Ἐκκλησίας, ἐπί τοῦ ζητήματος τούτου, ἤτοι τῆς μυστηριακῆς κοινωνίας μετά τῶν ἑτεροδόξων.
Καί εἶναι μέν ἀναντίρρητος καί ὑπό τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως μεμαρτυρημένη καθολική ἀλήθεια, ὅτι ἡ καθ' ἡμᾶς Ἁγιωτάτη Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ἀνόθευτον διά τῶν αἰώνων τηρήσασα καί τηροῦσα τήν ἥν παρέλαβε διδασκαλίαν καί παράδοσιν τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, μακράν πάσης μισαλλοδοξίας, μετ' ἀγάπης πάντοτε, συμπαθείας καί ἀγαθῆς διαθέσεως προσέβλεπε πρός τάς διαφόρους ἑτεροδόξους λεγομένας Ἐκκλησίας, παρά τά δεινά καί τάς δοκιμασίας, ἅς ἐδοκίμασεν ἐξ αὐτῶν, καί τήν ἐπιστροφήν αὐτῶν εἰς τήν ὀρθόδοξον πίστιν, ἀφ' ἧς καινοτομήσασαι ἀπεμακρύνθησαν, ἐπιποθεῖ καί ἀναμένει. Ἀλλ' εἶναι ὡσαύτως ἀληθές καί ὑπό τῆς αὐτῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως ὁμοίως μαρτυρεῖται, ὅτι οὐδέποτε ἐπαύσατο ἀγρυπνοῦσα ὑπέρ τοῦ ἐμπεπιστευμένου Αὐτῇ ὀρθοδόξου πληρώματος καί οὐδέποτε, παραμελήσασα ἤ καί ὀλιγωρήσασα, ἀφῆκεν ἀνεπιτήρητον τήν ἥν ἀνόθευτον παρέλαβε καί διαφυλάσσει ὀρθόδοξον πίστιν καί παράδοσιν ἀπό τῶν κατ' αὐτῆς ἐπιβουλῶν.
Τούτου ἕνεκεν, ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τῇ μακραίωνι ἱστορίᾳ τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας στοιχοῦσα, καί εἰς αὐστηράν παραφυλακήν τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καί παραδόσεως Αὐτῆς ἀφορῶσα, πρός τόν σκοπόν δέ ἵνα μηδενί τῶν πιστῶν ἡμῶν ἀφορμήν τινος δῶμεν ἐγκοπῆς τῇ ὀρθοδόξῳ πίστει, ἥν ὡς ἱεράν κληρονομίαν παρά τῶν Πατέρων ἡμῶν καί παρακαταθήκην παρελάβομεν, ἐν τῇ Συνεδρίᾳ Αὐτῆς τῆς 27ης παρελθόντος μηνός Ἰουνίου ἐ.ἔ. ἔγνω γνωρῖσαι ὑμῖν τά ὡς κάτωθι :
Τό Μυστήριον τῆς Θείας Εὐχαριστίας εἶναι θεοσύστατον μυστήριον, ἐν τῷ ὁποίῳ ὁ κοινωνῶν τοῦ εὐλογηθέντος ὑπό τοῦ κανονικῶς χειροτονηθέντος Ἐπισκόπου ἤ Πρεσβυτέρου καί μεταβληθέντος εἰς Σῶμα καί Αἷμα τοῦ Κυρίου ἄρτου καί οἴνου, μεταλαμβάνει αὐτοῦ τοῦ ἀληθοῦς Σώματος καί Αἵματος τοῦ Χριστοῦ εἰς ἕνωσιν καί συσσωμάτωσιν μετ' αὐτοῦ, ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί ζωήν αἰώνιον. Ἑπομένως οἱ κοινωνοῦντες τοῦ μυστηρίου τούτου ἑνοῦνται μυστικῶς καί συσσωματοῦνται μετά τοῦ Χριστοῦ "σύσσωμοι" καί "σύναιμοι" καί "χριστοφόροι" καί "θεοφόροι" γινόμενοι, κατά τούς γνωστούς πατερικούς χαρακτηρισμούς. Κατά τόν Ἅγιον Κύριλλον Ἱεροσολύμων, "μεταλαμβάνοντες Σώματος καί Αἵματος Χριστοῦ, σύσσωμοι καί σύναιμοι αὐτοῦ καί χριστοφόροι γενόμενοι, τοῦ σώματος αὐτοῦ καί τοῦ αἵματος εἰς τά ἡμέτερα ἀναδιδόμενον μέλη, οὕτω τε κατά τόν μακάριον Πέτρον, θείας κοινωνοί φύσεως γινόμεθα" (Κατήχησις 4,3 ΡG 33, 1100).
Ἡ μετάδοσις ἐξ ἀμφοτέρων τῶν εἰδῶν, δίδεται πρός τά βεβαπτισμένα μέλη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, συμπεριλαμβανομένων καί τῶν νηπίων, εὐθύς ἀπό τοῦ βαπτίσματος. Ἡ μετοχή τῶν πιστῶν εἰς τό μυστήριον τῆς Θείας Εὐχαριστίας θεωρεῖται ἀπολύτως ἀναγκαία αὐτοῖς πρός σωτηρίαν, καθότι κατά τό ἀψευδές στόμα τοῦ Κυρίου : «ἐάν μή φάγητε τήν σάρκα τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί πίνητε αὐτοῦ τό αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωήν ἐν ἑαυτοῖς» (Ἰωαν. στ΄ 53).
Οἴκοθεν ὅμως ἐννοεῖται, ὅτι τῆς προσελεύσεως τοῦ πιστοῦ εἰς τήν κοινωνίαν τῶν ἀχράντων μυστηρίων δέον ὅπως προηγῆται ἀπαραιτήτως ἡ ἐπιβεβλημένη προπαρασκευή, συνισταμένη εἰς μετάνοιαν καί ἐξομολόγησιν, κάθαρσιν τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος, εἰρήνευσιν μετά τοῦ πλησίον, νηστείαν καί προσευχήν κ.λπ., ἄνευ τῆς ὁποίας δέν συνιστᾶται τοῦτο μέν ἡ Θεία Κοινωνία, διότι κατά τόν μέγαν Ἀπόστολον τῶν ἐθνῶν Παῦλον «ὁ ἐσθίων καί πίνων ἀναξίως, κρῖμα ἑαυτῷ ἐσθίει καί πίνει, μή διακρίνων τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου» (Α΄ Κορ. ια΄ 29), τοῦτο δέ ἡ ἑνότης ἐν τῇ ὑγιαινούσῃ πίστει τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, ἐφ' ὅσον εἰς τήν Ἀκολουθίαν τῆς Θείας Λειτουργίας, πρῶτον ἐτέθη ἡ κοινή ὁμολογία, ἡ ἀπαγγελία δηλονότι τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως καί ὕστερον ὁ καθαγιασμός τῶν Τιμίων Δώρων καί ἡ μετοχή εἰς τό Μυστήριον τῆς Κοινωνίας.
Περί τοῦ ὅτι δέν ἐπιτρέπεται ἡ μετάδοσις τῆς ὑπό ὀρθοδόξου λειτουργοῦ εὐλογηθείσης Θείας Εὐχαριστίας εἰς ἑτεροδόξους, ἑτεροθρήσκους, ἤ καί μή βεβαπτισμένα μέλη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἐμμέσως πλήν σαφῶς ὁρίζουν οἱ Ἱεροί Κανόνες ΜΕ΄ καί ΞΔ΄ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, Θ΄ καί ΛΓ΄ τῆς ἐν Λαοδικείᾳ καί Β΄ τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ Συνόδου, καθώς καί ὁ Θ΄ Κανών τοῦ Ἁγίου Τιμοθέου Ἀλεξανδρείας. Ἀρνητική ὡσαύτως εἶναι καί ἡ ὑπό τῶν κειμένων τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καί τῶν ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων διδομένη ἐν προκειμένῳ ἀπάντησις, ὡς τό ὑπό τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ διατασσόμενον "μή λαμβάνειν αἱρετικῶν μετάληψιν μήτε διδόναι" (Ἔκδοσις Ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως Δ΄, 13, ΡG 94, 1153).
Ἐκ τῶν Κανονικῶν Διατάξεων τῶν σχετικῶν πρός τήν πρός ἑτεροδόξους μετάδοσιν τῶν καθηγιασμένων Ἀχράντων Μυστηρίων, αἱ ὁποῖαι ἐξεδόθησαν κατά τούς νεωτέρους χρόνους, θά πρέπῃ νά μνημονευθῇ πρῶτον τό Πατριαρχικόν Γράμμα τοῦ ἔτους 1701, τοῦ Κωνσταντινουπόλεως Καλλινίκου πρός τόν Λαρίσης Παρθένιον ἐρωτήσαντα «περί τινων ἐνδεχομένων συμβῆναι· ἤγουν ἄν ἴσως καί ζητηθῇ ἀπό τούς εἰς τά αὐτόθι διατρίβοντας Λατίνους, τόσον Παπιστάς, ὡσάν καί Λουτεροκαλβίνους, κανένα ἐκκλησιαστικόν μυστήριον, νά τούς δοθῇ ἤ ὄχι» ἀπαντᾶ, ὅτι τοῦτο ἐπιτρέπεται μόνον, ἐφ' ὅσον οὗτοι θά ἀρνηθοῦν «τήν πλάνην των καί προσέλθουν εἰς τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν». Ἄλλως ἀπαγορεύεται ἡ μετάδοσις τῆς Θείας Εὐχαριστίας εἰς αὐτούς, ἀκόμη «καί ἐπιθανατίως ἀσθενοῦντας καί ζητοῦντας τοῦτο, ἐφ' ὅσον δέν ἀπηρνήθησαν ρητῶς τήν πλάνην των» (Μ. Γεδεών, Κανονικαί Διατάξεις, Α΄, σ - 80 ἑξ).
Ὡσαύτως μνημονευτέα τυγχάνει καί ἡ Ἀπόφασις τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, ἡ ὁποία κατά τήν Συνεδρίαν Αὐτῆς τῆς 27ης Μαρτίου τοῦ 1874, ἀπαντῶσα εἰς σχετικήν αἴτησιν Μητροπολίτου τινός, ἔγραφεν, ὅτι «τήν Θείαν Κοινωνίαν οὐκ ἔξεστι μεταδιδόναι τοῖς Ἀρμενίοις ἐν ὁποιαδήποτε περιστάσει» (Μιχαήλ Θεοτοκᾶ ΝΟΠ, σελ. 365). Ἑπομένως ἡ μετάδοσις τῶν ὀρθοδόξως καθαγιασθέντων Τιμίων Δώρων πρός ἑτεροδόξους, χωρίς προηγουμένην ἕνωσιν αὐτῶν μετά τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, δέν ἐπιτρέπεται. Ἡ προτεραιότης τῆς δογματικῆς συμφωνίας εἶναι ἀπαραίτητος προϋπόθεσις ἔναντι τῆς εὐχαριστιακῆς κοινωνίας (Intercommunio).
Πρός δέ τούτοις σημειοῦται ὅτι, ἀπαγορεύεται ἀπολύτως καί ἡ συμμετοχή τῶν ὀρθοδόξων εἰς τήν ὑπό τῶν ἑτεροδόξων "ἱερουργουμένην Θείαν Εὐχαριστίαν", οὔτε "κατ' οἰκονομίαν" ἐπιτρεπομένης ἐν ἀνάγκῃ, διότι οὐδεμία ὑφίσταται τοιαύτη Κανονική Διάταξις ἁρμοδίου ἐκκλησιαστικοῦ ὀργάνου, διά τῆς ὁποίας νά ἔχῃ δοθῇ ἡ ἄδεια, ὅπως ἀσκῆται τοιαύτη τις "οἰκονομία".
Ταῦτα ἔχουσα ὑπ' ὄψει ἡ Ἱερά Σύνοδος ἐν τῇ ὡς ἄνω ῥηθείσῃ Συνεδρίᾳ Αὐτῆς, εἰς αὐστηράν δέ παραφυλακήν τῆς ὀρθοδόξου ἡμῶν πίστεως καί παραδόσεως ἀποβλέπουσα καί μακράν πάσης μισαλλοδοξίας, ἀπεφάσισεν ὅπως καί αὖθις ἐπιστήσῃ ἐπί τό ἐντονώτερον τήν προσοχήν ὑμῶν καί τῶν ὑφ' ὑμᾶς εὐλαβεστάτων κληρικῶν ἐπί τοῦ ζητήματος τούτου, δηλονότι τῆς μεταδόσεως τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων εἰς τούς ἑτεροδόξους καί συστήσῃ ὑμῖν ὅπως ἐν τῇ ποιμαντικῇ ὑμῶν συνέσει καί τῇ ὑπέρ τοῦ ὀρθοδόξου πληρώματος τῶν καθ' ὑμᾶς Ἱερῶν Μητροπόλεων μερίμνῃ, ἐντείλησθε τοῖς ὑφ' ὑμᾶς Ἐφημερίοις καί Ἱεροκήρυξι, ἰδίως τῶν μεγάλων ἀστικῶν κέντρων καί τουριστικῶν περιοχῶν, ἵνα διά τε τοῦ λόγου καί τῆς διδασκαλίας μετά τῆς προσηκούσης διακρίσεως καί εὐγενείας ἀπευθύνωνται πρός τούς ἐκκλησιαζομένους εἰς περιπτώσεις ἰδίως καθ' ἅς γίγνεται ἀντιληπτόν ὅτι τήν Θ. Λειτουργίαν παρακολουθοῦν ξένοι τινες διευκρινίζοντες ἰδιαίτατα πρό τῆς μεταδόσεως τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ὅτι μόνον οἱ Ὀρθόδοξοι δύνανται νά κοινωνήσουν τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Κυρίου, ὡς ἀπαιτεῖ ἡ δογματική καί κανονική τάξις καί ἀκρίβεια τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
Ἐπί τῷ ὡς εἴρηται σκοπῷ ὁ μεταδιδούς τά Ἄχραντα Μυστήρια Κληρικός ὀλίγον πρό τῆς Θείας Μεταλήψεως ὀφείλει κατά τήν λειτουργικήν τάξιν καί ἀκρίβειαν τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας ἡμῶν νά διαπυνθάνηται περί τοῦ βαπτιστικοῦ ὀνόματος ἑκάστου ἐκ τῶν προσερχομένων εἰς τήν Θείαν Μετάληψιν, προκειμένου ἵνα ἐκ τῆς ἀπαντήσεως αὐτοῦ δυνηθῇ νά σχηματίσῃ μίαν πρώτην εἰκόνα περί τῆς θρησκευτικῆς αὐτοῦ ταυτότητος, λέγων ἀκολούθως ὡς προβλέπεται τό : "Μεταδίδοταί σοι ... τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον. Ἀμήν".
Ταῦτα οὖν ἀδελφικῶς προτρεπόμενοι ἔχομεν δι' ἐλπίδος ὅτι καί τό θέμα τοῦτο θά τύχῃ τῆς δεούσης προσοχῆς ὑμῶν καί ἐπιμελείας, ἵνα μή ἀλλοιωθῇ ἡ δογματική, κανονική καί ἐκκλησιολογική ἀκρίβεια καί τάξις τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Πίστεως καί τό φρόνημα τοῦ πιστοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ.
† Ὁ Ἀθηνῶν Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Δ Ο Υ Λ Ο Σ, Πρόεδρος
† Ὁ Ζιχνῶν καί Νευροκοπίου Σπυρίδων
† Ὁ Μαρωνείας και Κομοτηνῆς Δαμασκηνός
† Ὁ Ἀλεξανδρουπόλεως Ἄνθιμος
† Ὁ Παραμυθίας, Φιλιατῶν καί Γηρομερίου Τίτος
† Ὁ Ἰωαννίνων Θεόκλητος
† Ὁ Γρεβενῶν Σέργιος
† Ὁ Θηβῶν καί Λεβαδείας Ἱερώνυμος
† Ὁ Μαντινείας καί Κυνουρίας Ἀλέξανδρος
† Ὁ Θήρας, Ἀμοργοῦ καί Νήσων Παντελεήμων
† Ὁ Ἀργολίδος Ἰάκωβος
† Ὁ Φωκίδος Ἀθηναγόρας
† Ὁ Ἄρτης Ἰγνάτιος
