Υπ' αριθμ. 2779
Πρός
Τούς Ἁγίους Ἡγουμένους καί Ἡγουμένας καί
Τούς Ὁσιωτάτους Μοναχούς καί Μοναχάς
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.
Θέμα : «Παραινέσεις ἐπί τῇ εἰσόδῳ εἰς τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Τεσσαρακοστήν».
«Ταύτην γὰρ (τήν Βίβλον) διεξιόντες,
εὑρήσομεν χειραγωγοῦσαν ἀπλανῶς τοὺς ἑπομένους…
Κλίμακά τε ἡμῖν ἀπὸ τῶν γηίνων ἐπὶ τὰ οὐράνια
ἐστηριγμένην προβάλλουσαν» .
Ἀγαπητά μας τέκνα ἐν Κυρίῳ,
Εἰσερχόμεθα διά μίαν εἰσέτι φοράν, χάριτι καί ἀνεκφράστῳ ἀνοχῇ καί συγκαταβάσει τοῦ φιλανθρώπου Θεοῦ, εἰς τήν κατ' ἐξοχήν περίοδον τῶν πνευματικῶν ἀγώνων καί μόχθων, εἰς τήν περίοδον τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Κατ' αὐτήν τήν πνευματικωτάτην καί κατανυκτικωτάτην περίοδον τοῦ ὅλου Ἐκκλησιαστικοῦ Ἔτους, ἐπιθυμοῦσα ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἵνα ἐπικοινωνήσῃ μεθ' ὑμῶν διά νά ἐκφράσῃ τήν ἀγάπην καί τό ἐνδιαφέρον Αὐτῆς πρός τό τίμιον Σῶμα τῶν Μοναχῶν, ἀπεφάσισε κατά τήν Συνεδρίαν Αὐτῆς τῆς 4ης ὑπερμεσοῦντος μηνός Φεβρουαρίου ἐ.ἔ., ὅπως ἀποστείλῃ πρός ὑμᾶς τήν παροῦσαν Ἐγκύκλιον.
Εὐλαβέστατοι Μοναχοί καί Μοναχαί,
Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή ἀποτελεῖ, κατά τήν Ἐκκλησιαστικήν ἡμῶν παράδοσιν, τήν ὑψηλήν καί οὐρανομήκη κλίμακα, ἥτις μεταρσιώνει τούς πιστούς καί μάλιστα τάς διά τῆς εἰσόδου εἰς τόν δίαυλον τῆς ἀγγελομιμήτου μοναχικῆς πολιτείας ἀφιερωμένας τῷ Θεῷ ψυχάς, ἀναβιβάζουσα ἀπό γῆς πρός οὐρανόν, ἀπό τῶν χοϊκῶν πρός τά ἐπουράνια καί ἀπό τῶν λυπηρῶν καί συμβατικῶν τῆς παρούσης ζωῆς πρός τά αἰώνια καί τά εὐφρόσυνα.
Κατά τήν αὐτήν περίοδον, πρός συμβολισμόν ἀλλά καί ὑπόμνησιν τῆς μνημονευθείσης οὐρανοδρόμου Κλίμακος, ἥν καλεῖται νά ἀνέλθῃ ὁ πιστός, μάλιστα δέ ὁ Μοναχός, ἄρχεται ἀπό τῆς πρώτης ἡμέρας ἡ ἀνάγνωσις, ἐν ταῖς Ἱεραῖς Μοναῖς, τοῦ ψυχωφελεστάτου Βιβλίου τῆς Κλίμακος, τοῦ κλασσικωτέρου ἴσως ἐντρυφήματος τῶν βιούντων τήν ἀγγελικήν πολιτείαν.
Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης, συγγραφεύς τῆς Κλίμακος, πρίν ἤ παρουσιάσῃ ἀναλυτικῶς εἰς τό ἀσκητικώτατον σύγγραμμά του, τάς «ὁσίας ἀρετάς» καί τάς «ἀνοσίας κακίας», ὑποδεικνύει τήν οὐρανοδρόμον ταύτην Κλίμακα τῆς Θείας ἀνόδου λέγων προοιμιακῶς : «Εἰς αὐτούς, οἱ ὁποῖοι θέλουν νά γραφοῦν τά ὀνόματα αὐτῶν "ἐν τῇ βίβλῳ τῆς ζωῆς" ἡ παροῦσα βίβλος ὑποδεικνύει σαφῶς τόν ἄριστον δρόμον. Ἐάν τήν ἀναγνώσωμεν, θά διαπιστώσωμεν ὅτι ὅσους τήν ἔχουν ὡς ὁδηγόν, τούς χειραγωγεῖ μέ ἀσφάλειαν καί τούς διασῴζει ἀπό κάθε ὀλέθριον πρόσκομμα. Μᾶς προβάλλει κλίμακα ἡ ὁποία ἀρχίζει ἀπό τά γήινα καί φθάνει εἰς τά οὐρανια "καί τόν Θεόν ἐπ' αὐτῆς ἐστηριγμένον"» καί καταλήγων προτρεπτικῶς : «Ἀλλ' ἐπιβῶμεν καὶ ἡμεῖς προθύμως καὶ πιστῶς, παρακαλῶ, τῆς νοερᾶς καί οὐρανοδρόμου ταύτης ἀνόδου· ἧς ἀρχή μέν, ἡ τῶν γηίνων ἀποταγή· τέλος δέ, ὁ τῆς ἀγάπης Θεός» .
Καί ὄντως ἡ ἀποταγή ἀποτελεῖ, ὡς κάλλιον παντός ἄλλου γνωρίζετε, τήν ἀναγκαίαν προϋπόθεσιν διά νά εἰσέλθῃ τις εἰς τό ἐργαστήριον τῆς ἁγιότητος, οἷος ἐστίν ὁ μοναχικός βίος, διό καί οἰκοδομεῖ αὕτη τήν πρώτην βαθμίδα εἰς τήν οὐρανοδρόμον Κλίμακα, ἥτις ἐν συνδυασμῷ πρός τήν ἀκολουθοῦσαν ξενιτείαν, ἀπαρτίζουν τό ἱερόν δίδυμον τῆς ἡρωικῆς ἀποφάσεως διά τήν «ἀπεπιστρόφῳ λογισμῷ» ἀπομάκρυνσιν ἐκ τῶν τοῦ κόσμου τερπνῶν.
Αἱ ἀρεταί αὗται κατακτῶνται δι' ἀγῶνος κοπιώδους καί αἱματηροῦ καί σηματοδοτοῦν τήν ἐν συνεχείᾳ σταυρικήν πορείαν τοῦ Μοναχοῦ, ὅστις ἀναδεικνύεται «… τάξις καί κατάστασις ἀσωμάτων, ἐν σώματι ὑλικῷ καί ρυπαρῷ ἐκτελουμένη, … βία φύσεως διηνεκής καί φυλακή αἰσθήσεων ἀνελλιπής… ἡγνισμένον σῶμα καί κεκαθαρμένον στόμα καί πεφωτισμένος νοῦς» .
Τοῦτο ἐν οὐδεμιᾷ περιπτώσει σημαίνει ὅτι ὁ Μοναχός, ἀποτασσόμενος τά τοῦ κόσμου καί καλλιεργῶν τάς, μεταξύ πολλῶν ἄλλων, μνημονευθείσας μοναχικάς ἀρετάς τῆς ξενιτείας καί τῆς ἀποταγῆς, δύναται νά δημιουργῇ ῥῆξιν, πολλῷ δέ μᾶλλον ἀβυσσαλέον χάσμα, εἰς τάς σχέσεις μέ τούς γονεῖς του, οὔτε βεβαίως νά θεωρῇ ὅτι διά τῆς μοναχικῆς ἀποκάρσεως αἴρεται ἡ ὑποχρέωσις αὐτοῦ ἔναντι τῆς ἐντολῆς τοῦ Κυρίου «Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου» , διότι, ὡς μετ' ἐμφάσεως τονίζει ὁ αὐτός Σιναΐτης Πατήρ «οὐ μισοῦντες ἡμεῖς τοὺς οἰκείους ἑαυτῶν ἢ τοὺς τόπους ἀναχωροῦμεν. Μὴ γένοιτο!» .
Ἀποτελεῖ μάλιστα ἀναμφίλεκτον πραγματικότητα ὅτι ἐλάχιστοι εἶναι οἱ γονεῖς ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι μετά προθυμίας καί χαρᾶς ἐπιθυμοῦν νά ἴδουν τά τέκνα των Μοναχούς ἤ Μοναχάς. Οἱ πλεῖστοι ἐξ αὐτῶν ἀρχικῶς διαφωνοῦν ἤ ἀντιδροῦν εἰς τήν ἀπόφασίν των αὐτήν καί ἐπαφίεται εἰς τήν ἔμφρονα καί διακριτικήν συμπεριφοράν τόσον τῶν τέκνων αὐτῶν (Μοναχῶν) ὅσον καί τοῦ Γέροντος ἤ τῆς Γεροντίσσης ἵνα, ἐν πνεύματι ταπεινώσεως, ὑπομονῆς καί ἀνεκτικότητος, ἀποδεχθοῦν καί σεβασθοῦν οἱ γονεῖς τήν περί ἀφιερώσεως ἀπόφασιν τῶν τέκνων των καί νά ἀποκαταστήσουν τάς σχέσεις των μετά τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Μετανοίας αὐτῶν.
Εἰς τήν πλειονότητά των οἱ γονεῖς, οἱ ὁποῖοι ἀντιμετωπίζονται δι' αὐτοῦ τοῦ τρόπου, μεταστρέφονται κατά τρόπον ἐντυπωσιακόν, ὥστε νά δύναται να εἴπῃ τις ὅτι ἡ μοναχική κλίσις ἑνός νέου ἤ μιᾶς νέας, πολλάκις ἀποτελεῖ καί κλῆσιν τοῦ Θεοῦ πρός τούς ἀδιαφόρους ἤ ἐνδεχομένως καί ἐχθρικῶς διακειμένους γονεῖς.
Κατά τήν πατερικήν διδασκαλίαν ἐξ ἄλλου, εἶναι μέν ἱερός καί ἀξιέπαινος ὁ λογισμός τῆς ἀποταγῆς καί τῆς ξενιτείας, ὅστις παρακινεῖ τούς ἐραστάς τοῦ Κυρίου διά νά ζήσουν τόν βίον τῆς ἡσυχίας καί τῆς ἀσκήσεως, ἀπομακρυνόμενοι ἀπό τούς οἰκείους καί τάς ἀνέσεις των, ἀλλά ἀπαιτεῖται καί ἡ ἀνάλογος διάκρισις, «οὐ γὰρ πᾶσα ξενιτεία ἄκρως γενομένη, καλή» .
Ἐπειδή δέ κατά τάς ἡμέρας μας διεξάγεται συχνάκις ὑπό τῶν Μέσων Εὐρείας Ἐνημερώσεως, μάλιστα δέ ὑπό ἐνίων τηλεοπτικῶν σταθμῶν, μία σφοδρά πολεμική κατά τοῦ Μοναχισμοῦ, ἐξ ἀφορμῆς διαφόρων θλιβερῶν περιστατικῶν καί εἰς ὡρισμένας περιπτώσεις νοσηρῶν, κυρίως ἐκ τοῦ χώρου τῶν "παλαιοημερολογιτῶν", ἐπιβάλλεται προσοχή καί εὐαισθησία ἐκ μέρους τῶν Ἱερῶν Μονῶν, ὥστε νά ἀποφεύγωνται προληπτικῶς αἱ δυσάρεστοι συνέπειαι ὑπό τήν μορφήν ἀκραίων καί πολλάκις βιαίων ἀντιδράσεων. Ἡ προσοχή αὕτη συνίσταται εἰς τήν ἀποφυγήν α) τῆς προσλήψεως ὡς δοκίμων, ἀτόμων μή ἐχόντων τήν κατάλληλον ἡλικίαν καί τήν ἀναγκαίαν ὡριμότητα διά μίαν τοιαύτην ἀπόφασιν, ἐκ τῆς ὁποίας ἀπορρέουν πολλαί δεσμεύσεις καί ὑποχρεώσεις ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀνθρώπων, β) τῆς προβολῆς ἀνθρωπίνων κριτηρίων καί ἐπιχειρημάτων διά τήν λῆψιν ἀποφάσεως πρός μοναχικήν ἀφιέρωσιν, ὡς ἡ ἀπαλλαγή στρατεύσεως και ἡ ἀποδέσμευσις ἐκ τῶν οἰκογενειακῶν, ἐπαγγελματικῶν καί λοιπῶν ὑποχρεώσεων, διότι, ὡς προείπομεν, ὁ Μοναχικός Βίος δέν ἀποτελεῖ ζωήν ἀνέσεως καί ῥαθυμίας ἀλλά Σταυροῦ καί θυσίας καί γ) τῆς διαφημίσεως προσώπων ἤ συνοδειῶν, ἡ τῆς ἐξάρσεως χαρισμάτων, ἀνυπάρκτων πολλάκις, σκοπούντων εἰς τήν προσέλκυσιν νέων μελῶν εἰς μίαν Ἀδελφότητα.
Ἱερέ τῶν Μοναστῶν καί Μοναστριῶν Σύλλογε,
Ὁ Μοναχικός Βίος εἶναι ἡ πραγμάτωσις τῆς τελειότητος τῆς χριστιανικῆς ζωῆς. Ὁ Μοναχός ζητεῖ νά ἐφαρμόσῃ πλήρως τάς χριστιανικάς ἀληθείας. Δέν εἶναι δειλός ἤ ὀκνηρός ἤ συμφεροντολόγος. Εἶναι τοὐναντίον ἀγωνιστής γενναῖος, πολεμεῖ κατά τῆς κακίας, μεριμνᾶ νυχθημερόν περί τῆς ὑψηλοτέρας ζωῆς, «ὑπωπιάζει τὸ σῶμα καὶ τὸ δουλαγωγεῖ» , ἐργάζεται ἀόκνως καί προσεύχεται ἀδιαλείπτως. Δικαίως ὁ μοναχικός βίος ὑμνήθη ὡς ἡ ὑψίστη, ὡς ἡ ἀληθής φιλοσοφία. Ὁ Μοναχός ἀποκόπτει τούς δεσμούς αὐτοῦ πρός τόν κόσμον, προσευχόμενος ὅμως δι' αὐτόν καί ἀγωνιῶν διά τήν σωτηρίαν του. Ζῆ ξένον βίον, τόν μονήρη ἡσυχαστικόν βίον, διά τῆς φυγῆς εἰς τάς ἐρήμους καί τῆς ἀποταγῆς τῶν συγγενῶν, τῆς περιουσίας καί τῶν ἀνέσεων, ἀγαπῶν ὅμως αὐτούς καί ἐνδιαφερόμενος διά τήν κατά Θεόν πρόοδον αὐτῶν. Τό ἔξοχον μεγαλεῖον τῆς ἀποταγῆς καί τῆς ξενιτείας καταφαίνεται εἰς τήν βίωσιν τῆς ὑπακοῆς, τῆς παρθενίας καί τῆς ἀκτημοσύνης, τῶν τριῶν αὐτῶν μοναχικῶν ἀρετῶν, αἱ ὁποῖαι ὁδηγοῦν εἰς τήν «ὑπέρ φύσιν» κατάστασιν. Ταῦτα πάντα ὅμως, ὡς ἤδη ἐτονίσαμεν, δέον ὅπως ἐπιτελῇ ἐν ἀπολύτῳ διακρίσει, διότι : «Φῶς μὲν τοῦ σώματος πάντων ἄρθρων οἱ αἰσθητοὶ ὀφθαλμοί· φῶς δὲ νοερὸν ἀρετῶν τῶν θείων, διάκρισις» .
Ἐπί δέ τούτοις, ἐπικαλούμενοι καί αὖθις ἐφ' ὑμᾶς τήν Χάριν καί τήν Εὐλογίαν τοῦ Κυρίου ἐπί τῇ εἰσόδῳ εἰς τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Τεσσαρακοστήν, διατελοῦμεν μετ' εὐχῶν πατρικῶν.
† Ὁ Ἀθηνῶν Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Δ Ο Υ Λ Ο Σ, Πρόεδρος.
† Ὁ Διδυμοτείχου καί Ὀρεστιάδος Νικηφόρος.
† Ὁ Μυτιλήνης, Ἐρεσσοῦ καί Πλωμαρίου Ἰάκωβος.
† Ὁ Λήμνου καί Ἁγίου Εὐστρατίου Ἱερόθεος.
† Ὁ Γουμενίσσης, Ἀξιουπόλεως καί Πολυκάστρου Δημήτριος.
† Ὁ Βεροίας καί Ναούσης Παντελεήμων.
† Ὁ Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καί Κονίτσης Ἀνδρέας.
† Ὁ Γυθείου καί Οἰτύλου Χρυσόστομος.
† Ὁ Δημητριάδος καί Ἁλμυροῦ Ἰγνάτιος.
† Ὁ Κυθήρων Κύριλλος.
† Ὁ Θεσσαλιώτιδος καί Φαναριοφερσάλων Θεόκλητος.
† Ὁ Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ.
† Ὁ Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης Ἐφραίμ.
