(Για να διαβάσετε το κείμενο σε μορφή PDF, επιλέξτε εδώ)
Ἀριθμ. Πρωτ. 5381
Διεκπ. 2416
Ἀθήνῃσι 29ῃ Ὀκτωβρίου 2014
Πρός
Τήν Ἱεράν Ἀρχιεπισκοπήν Ἀθηνῶν καί
Τάς Ἱεράς Μητροπόλεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
Ἐκ Συνοδικῆς Ἀποφάσεως, ληφθείσης ἐν τῇ Συνεδρίᾳ τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς 15ης μηνός Ὀκτωβρίου ἐ.ἔ., ἀποστέλλομεν ὑμῖν, συνημμένως ᾧδε, τά Πορίσματα τοῦ ὑπό τῆς Ἱερᾶς Συνόδου διοργανωθέντος καί ἀπό 22ας ἕως 24ης μηνός Σεπτεμβρίου ἐ.ἔ., ἐν τῇ Ἱερᾷ Μητροπόλει Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ συγκληθέντος ΙΕ´ Πανελληνίου Λειτουργικοῦ Συμποσίου Στελεχῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων μέ θέμα: «ΟΙ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΟΥ ΝΥΧΘΗΜΕΡΟΥ», ἐπί τῷ τέλει τῆς πληρεστέρας ἐνημερώσεως τῶν παρ᾿ ὑμῖν διακονούντων εὐλαβεστάτων Κληρικῶν καί διά τά καθ᾿ ὑμᾶς.
Οἱ κεντρικές θέσεις, οἱ ὁποῖες διατυπώθηκαν στίς εἰσηγήσεις τοῦ Συμποσίου, εἶναι οἱ παρακάτω:
1. Ἐν ὅσῳ ζοῦμε στόν ἐνδιάμεσο χρόνο ἀνάμεσα στήν πρώτη νίκη τοῦ Χριστοῦ πάνω στίς ἀντίθεες δυνάμεις (Α΄ ΠαρουσίαΣταυρόςἈνάσταση) καί στόν τελικό του θρίαμβο (Β’ ΠαρουσίαΤελείωση), ὅλοι «οἱ καιροί προσευχῆς», μέ κεντρικότερο «τόν καιρό τῆς θείας Εὐχαριστίας» καί φυσικά μέ τό περιεχόμενό τους, εἶναι ἀναγκαῖοι τρόποι ἔνταξης καί παραμονῆς στήν ἀγάπη καί τήν κοινωνία τοῦ Θεοῦ. Ὅλοι ἀνεξαιρέτως «οἱ καιροί προσευχῆς» ριζώνουν στήν Παλαιά Διαθήκη καί κυρίως στήν Καινή Διαθήκη μέ καινούριο νόημα καί περιεχόμενο.
2. Οἱ Ἱερές Ἀκολουθίες τοῦ Νυχθημέρου καλοῦνται τακτικές, ἐπειδή προβλέπεται νά τελοῦνται καθημερινῶς καί σέ ὅλους τούς Ἱερούς Ναούς Ἐνοριῶν καί Μονῶν σύμφωνα μέ προκαθορισμένο τυπικό καί τελετουργική τάξη. Ἡ παράδοση ὡρῶν καί καιρῶν προσευχῆς (δηλαδή ἡ παράδοση τῆς Νυχθημέρου Ἀκολουθίας) μπορεῖ νά θεωρηθεῖ μέ βεβαιότητα κοινή παράδοση συνόλης τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας, μέ βαθειές ρίζες, ὅπως τονίσαμε, στήν βιβλική παράδοση.
3. Σύμφωνα μέ τά ἁγιογραφικά δεδομένα, προηγεῖται ἡ νύκτα καί ἀκολουθεῖ ἡ ἡμέρα. Γι’ αὐτό καί οἱ τακτικές Ἱερές Ἀκολουθίες ἔχουν τοποθετηθεῖ νά τελοῦνται μέ τήν γνωστή σειρά: Ἑσπερινός, Ἀπόδειπνο, Μεσονυκτικό, Ὅρθρος, Ὧρες, Θεία Λειτουργία.
Ἀπό τίς μαρτυρίες τῶν τεσσάρων πρώτων αἰώνων τῆς ἱστορίας τῆς Ἐκκλησίας περί τῶν καιρῶν τῆς προσευχῆς, δηλαδή περί τῆς λειτουργικῆς προσευχῆς σέ ὁρισμένες ὧρες, συνάγεται ὅτι ὁ λειτουργικός κύκλος διαμορφώθηκε σταδιακῶς καί ἐξελίχθηκε ὅπως τελεῖται στίς ἡμέρες μας.
4. Οἱ Ἱερές Ἀκολουθίες διαμορφώθηκαν σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ ὁποία τούς προσέδωσε ὑψηλό θεολογικό συμβολισμό (χριστολογικό, σωτηριολογικό, ἐσχατολογικό, ποιμαντικό). Ὅλες οἱ συναφεῖς γνώσεις περί τῆς ἐξελίξεως τῆς Νυχθημέρου Ἀκολουθίας δέν πρέπει νά ἀποτελοῦν ἁπλῶς θέματα λειτουργικῆς μορφώσεως, ἀλλά πρέπει νά ἐνεργοῦν ὡς μορφωτικός ἐμπλουτισμός γιά τήν ἀρτιότερη ἐπιτέλεση (στήν ποιμαντική πράξη) τῶν συγκεκριμένων Ἀκολουθιῶν καί νά ἀξιοποιοῦνται στήν ζωή τῆς Ἐνορίας.
5. Κάθε Ἱερή Ἀκολουθία πού τελεῖται ἔχει στόν πυρήνα της κάποιον ἰδιαίτερο σκοπό τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς. Προβάλλει μαζί μέ ἄλλα τήν εὐχαριστία καί τήν μετάνοια τοῦ πιστοῦ γιά τήν ἀπελθοῦσα ἡμέρα, τήν ἐπιθυμία προσευχῆς γιά τήν ἐπερχόμενη νύκτα (μέ τούς κινδύνους πού κρύβει καί τούς συμβολισμούς πού ἔχει), τήν Ἀνάσταση, τήν προσευχή γιά τούς κεκοιμημένους, τήν Δευτέρα Παρουσία καί τήν ἀνάγκη ἐγρήγορσης τῶν πιστῶν.
6. Ἡ μικρή συμμετοχή τῶν πιστῶν στήν τέλεση τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν, ἡ καθυστερημένη προσέλευσή τους ἤ ἡ παντελής ἀπουσία τους ἐπιβάλλει στούς Ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας νά ἐξετάσουν τά βαθύτερα αἴτια αὐτῶν τῶν συνηθειῶν καί νά λάβουν ὅλα τά ἀναγκαῖα καί ἀπαραίτητα μέτρα γιά νά ἀγαπήσουν οἱ πιστοί τίς Ἱερές Ἀκολουθίες καί νά τίς θεωροῦν ὥρα συναντήσεώς τους μέ τόν Θεό, πού θά τούς χαρίσει τίς οὐράνιες δωρεές Του, φωτισμό, ἐνίσχυση, ἁγιασμό, παρηγορία, ἐλπίδα, χαρά, ἄφεση ἁμαρτιῶν, πνεῦμα κατανύξεως καί εὐφροσύνη στήν ψυχή τους, εἰρήνη λογισμῶν καί ἀγαθή συνείδηση.
7. Ὅλες οἱ Ἱερές Ἀκολουθίες ἐπιβάλλεται νά τελοῦνται κατά τήν καθορισμένη τάξη τῆς Ἐκκλησίας μας μέ τήν φροντίδα καί τήν ἐπιμέλεια τῶν Ἐφημερίων.
8. Κρίνεται ἀπαραίτητο γιά τήν πνευματική οἰκοδομή τῶν πιστῶν νά ἀναληφθοῦν πρωτοβουλίες ἀπό τούς Ἐφημερίους γιά νά ἀναδειχθεῖ ἡ σχέση μεταξύ κοινῆς καί κατ’ ἰδίαν προσευχῆς. Ἡ ἀτομική προσευχή εἶναι προέκταση τῆς κοινῆς λατρείας καί ἡ κοινή στό Ναό σύναξη προϋποθέτει τόν ἀτομικό ἀσκητικό ἀγώνα. Καί οἱ δύο τρόποι ἀναφορᾶς τοῦ πιστοῦ στόν Τριαδικό Θεό ἔχουν τίς ἴδιες ἐκκλησιολογικές προϋποθέσεις, μέ στόχο τήν μετοχή στήν θεία Εὐχαριστία καί τόν προσανατολισμό τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου πρός τήν ἐσχατολογική τοῦ Χριστοῦ βασιλεία.
9. Συμβάλλει ἀποτελεσματικά στήν κατανόηση τοῦ θεολογικοῦ περιεχομένου τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν τοῦ Νυχθημέρου καθ’ ὅλο τό λειτουργικό ἔτος ἡ διατήρηση τοῦ ἤθους καί ὕφους τῶν ἤχων καί τῶν ψαλμωδιῶν. Σ’ αὐτό τό ἔργο εἶναι ὑπεύθυνοι οἱ ψάλλοντες, οἱ ὁποῖοι πάντοτε, σέ ὅλες τίς λειτουργικές περιόδους, ὀφείλουν νά προσαρμόζουν τό μέλος, τόν τρόπο ψαλμωδίας, τό ἦθος καί τό ὕφος τους, ἀνάλογα μέ τίς ἀπαιτήσεις τοῦ ἤθους καί τοῦ σκοποῦ τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν, καί κυρίως τοῦ θεολογικοῦ περιεχομένου τοῦ ψαλλομένου ἤ ἀναγιγνωσκομένου κειμένου.
10. Οἱ Ἀκολουθίες τοῦ Νυχθημέρου στίς Ἐνορίες πρέπει νά ἀξιοποιοῦνται ποιμαντικά ἀπό τούς Ποιμένες, ὥστε οἱ πιστοί νά ἀποκτήσουν λειτουργική ἀγωγή, ἐμπειρία κοινωνίας μέ τόν Θεό καί συμμετοχή στήν Βασιλεία Του. Ἐξ ἴσου σημαντικό ρόλο στή λατρεία παίζει ὁ λειτουργικός τρόπος καί τό λειτουργικό ἦθος τοῦ τελετουργοῦ Ἱερέως ἤ Ἀρχιερέως. Δέν πρέπει ὁ ποιμαντικός χρόνος νά συμπυκνώνεται καί νά περιορίζεται στό δίωρο ἤ τρίωρο τῆς Κυριακῆς, ἀλλά νά ἐκτείνεται σέ ὁλόκληρη τήν ἑβδομάδα μέ ἐπίκεντρο τίς ἀκολουθίες τοῦ νυχθημέρου.
11. Γιά τόν σύγχρονο ἄνθρωπο ἡ συμμετοχή στή νυχθήμερο λατρεία τῆς Ἐκκλησίας ἀποτελεῖ γεγονός πνευματικοῦ ἀναβαπτισμοῦ μέ τήν ἔννοια μιᾶς συνεχοῦς πορείας πρός τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, μιᾶς κοινωνίας στήν αἰώνια ζωή, ἡ ὁποία φέρνει «χαράν μεγάλην» (Λουκ. 2,10). Ἡ ποιμαντική μέριμνα τῆς Ἐκκλησίας καλεῖται νά ἀναδείξει τίς ἀκολουθίες τοῦ νυχθημέρου ὡς κεφαλαιώδη παράγοντα γιά τήν ἐνεργότερη συμμετοχή στή Θεία Εὐχαριστία, ὡς μία «λειτουργία μετά τή Λειτουργία». Ἡ διάσταση αὐτή θά ἀναδείξει καί μία ἀκόμη σημαντική ἀλήθεια: ὅτι τό κοινωνικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι προέκταση τοῦ προσευχητικοῦ ἔργου Της.
