Ἀριθμ. Πρωτ. 2655
Διεκπ. 1232
Ἀθήνῃσι 5ῃ Ἰουνίου 2014
Α. Ἐτέθη ἐν ἰσχύι ὁ νόμος 4223/2013 (ΦΕΚ Α΄ 287/31.12.2013) «Ενιαίος Φόρος Ιδιοκτησίας και άλλες διατάξεις», διά τοῦ ὁποίου θεσπίζεται ἀπό τῆς 1ης Ἰανουαρίου 2014 νέον καθεστώς φορολογήσεως τῶν ἐμπραγμάτων δικαιωμάτων ἐπί ἀκινήτων φυσικῶν καί νομικῶν προσώπων (ἄρθρα 1 ἕως 8).
Ἄξιαι ἰδιαιτέρας προσοχῆς εἰς ὅ,τι ἀφορᾷ εἰς τήν φορολογικήν μεταχείρισιν τῶν ἐκκλησιαστικῶν νομικῶν προσώπων εἶναι αἱ κατωτέρω διατάξεις :
α. Κατά τήν περίπτωσιν δ΄ τῆς παραγράφου 1 τοῦ ἄρθρου 3 τοῦ ν. 4223/2013 ἀπαλλάσσονται ὁλοσχερῶς τοῦ Ἑνιαίου Φόρου Ἰδιοκτησίας τά ἐμπράγματα δικαιώματα τῶν Νομικῶν Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, τά ὁποῖα δέν ἀνήκουν εἰς τούς φορεῖς τῆς «Γενικῆς Κυβερνήσεως» καί ἰδιοχρησιμοποιοῦν τά ἀκίνητα αὐτά πρός ἐπιτέλεσιν τοῦ θρησκευτικοῦ, μορφωτικοῦ, ἐκπαιδευτικοῦ, πολιτιστικοῦ, ἀθλητικοῦ, φιλανθρωπικοῦ καί κοινωφελοῦς σκοποῦ των ἤ τά ἔχουν παραχωρήσει δωρεάν (ἐννοεῖται κατά χρῆσιν) πρός τό Δημόσιον.
Ἐδῶ ἐντάσσονται ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἅπασαι αἱ Ἱεραί Μητροπόλεις, Ἱεραί Μοναί, Ἐνορίαι, ἡ Ἀποστολική Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, τό Διορθόδοξον Κέντρον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί τά Ἱερά Προσκυνήματα μέ νομικήν μορφήν Νομικοῦ Προσώπου Δημοσίου Δικαίου δι’ ἅπαντα τά ἀκίνητά των τά ὁποῖα κατέχουν τά ἴδια τά νομικά πρόσωπα πρός ἐκπλήρωσιν τῶν θρησκευτικῶν, φιλανθρωπικῶν, μορφωτικῶν, κοινωφελῶν κ.λπ. σκοπῶν αὐτῶν ἤ ἀκίνητα τά ὁποῖα ἔχουν παραχωρήσει κατά χρῆσιν ἄνευ ἀνταλλάγματος πρός τό Ἑλληνικόν Δημόσιον. Ὑπενθυμίζεται ὅτι δυνάμει τῆς διατάξεως τοῦ ἄρθρου 68 παρ. 1 ὑποπαρ. 3 τοῦ ν. 4235/2014 (ΦΕΚ Α΄ 32/11.2.2014) τά ἀνωτέρω ἐκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα παραμένουν Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, ἐξαιροῦνται ὅμως ἀπό τούς φορεῖς τῆς Γενικῆς Κυβερνήσεως καί τοῦ Δημοσίου Τομέως.
β. Κατά τήν περίπτωσιν ε΄ τῆς παραγράφου 1 τοῦ ἄρθρου 3 τοῦ ν. 4223/2013 ἀπαλλάσσονται ὁλοσχερῶς τοῦ Ἑνιαίου Φόρου Ἰδιοκτησίας τά ἐμπράγματα δικαιώματα τῶν Νομικῶν Προσώπων Ἰδιωτικοῦ Δικαίου, τά ὁποῖα δέν ἀνήκουν εἰς τούς φορεῖς τῆς «Γενικῆς Κυβερνήσεως» καί ἰδιοχρησιμοποιοῦν τά ἀκίνητα αὐτά πρός ἐπιτέλεσιν τοῦ θρησκευτικοῦ, μορφωτικοῦ, ἐκπαιδευτικοῦ, πολιτιστικοῦ, ἀθλητικοῦ, φιλανθρωπικοῦ καί κοινωφελοῦς σκοποῦ των ἤ τά ἔχουν παραχωρήσει δωρεάν (ἐννοεῖται κατά χρῆσιν) πρός τό Δημόσιον.
Ἐδῶ ἐντάσσονται ἅπαντα α) τά Ἐκκλησιαστικά Ἱδρύματα τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων, Ἐνοριῶν καί Μονῶν (ἐκτός ἐάν κατά τόν Κανονισμόν λειτουργίας των κατονομάζονται ὡς «ἐξηρτημέναι ὑπηρεσίαι» τῆς οἰκείας Μητροπόλεως, Ἐνορίας, Μονῆς, ὁπότε τά ἀκίνητά των ἀντιμετωπίζονται ὡς ἀνήκοντα εἰς τό οἰκεῖον ἐκκλησιαστικόν Ν.Π.Δ.Δ.), β) τά Ἱερά Προσκυνήματα καί γ) τά Ἐκκλησιαστικά Μουσεῖα, τά ὁποῖα εἶναι Νομικά Πρόσωπα Ἰδιωτικοῦ Δικαίου καί δι’ ὅσα ἀκίνητά των κατέχουν τά ἴδια τά νομικά πρόσωπα πρός ἐκπλήρωσιν τῶν θρησκευτικῶν, φιλανθρωπικῶν, μορφωτικῶν, κοινωφελῶν κ.λπ. σκοπῶν των ἤ ἀκίνητα τά ὁποῖα ἔχουν παραχωρήσει κατά χρῆσιν ἄνευ ἀνταλλάγματος πρός τό Ἑλληνικόν Δημόσιον.
γ. Κατά τήν περίπτωσιν στ΄ τῆς παραγράφου 1 τοῦ ἄρθρου 3 τοῦ ν. 4223/2013 ἀπαλλάσσονται τά ἐμπράγματα δικαιώματα ἐπί ἀκινήτων τά ὁποῖα ἀνήκουν : «Σε νομικά πρόσωπα και νομικές οντότητες των γνωστών θρησκειών και δογμάτων κατά την παρ. 2 του άρθρου 13 του Συντάγματος και ιδιοχρησιμοποιούνται για την εκπλήρωση του λατρευτικού, θρησκευτικού και κοινωφελούς έργου τους».
Ἡ ὡς ἄνω γενική πρόβλεψις ἐπιφυλάσσει τήν ἀπαλλαγήν ἁπάντων τῶν ἀκινήτων τῶν γνωστῶν θρησκειῶν, ἀσχέτως νομικῆς μορφῆς (ὁμιλεῖ περί νομικῶν προσώπων ἤ καί γενικῶς περί νομικῶν ὀντοτήτων), ἐφ’ ὅσον χρησιμοποιοῦνται ὑπ’ αὐτῶν πρός ἐκπλήρωσιν τοῦ λατρευτικοῦ, θρησκευτικοῦ καί κοινωφελοῦς σκοποῦ των.
δ. Κατά τήν παράγραφον 2 τοῦ ἄρθρου 3 τοῦ ν. 4223/2013 ἀπαλλάσσονται ἀπολύτως τοῦ Ἑνιαίου Φόρου Ἰδιοκτησίας καί τά ἐμπράγματα δικαιώματα ἐπί ἀκινήτων, εἰς τά ὁποῖα :
αα) ὑφίσταται ἀπαγόρευσις ὁποιασδήποτε χρήσεως, συμφώνως πρός τόν ἰσχύοντα Πολεοδομικόν Σχεδιασμόν, ἰδίως ὅταν ἔχῃ ἐπιβληθῆ ρυμοτομικόν βάρος (προορισμός τοῦ ἀκινήτου διά λειτουργίαν κοινωφελοῦς κτιρίου), ρυμοτομική ἀπαλλοτρίωσις δυνάμει ρυμοτομικοῦ σχεδίου (προορισμός ἀκινήτου διά κοινωφελῆ χρῆσιν π.χ. χῶρος πλατείας, ἀθλοπαιδιῶν, κοινόχρηστον πράσινον), δέσμευσις ἀκινήτου διά κοινωφελῆ ἤ κοινόχρηστον σκοπόν ἤ ἀπαγόρευσις χρήσεως διά λόγους προστασίας μνημείων καί ἀρχαιοτήτων, ἰδίως ἀρχαιολογική δέσμευσις δι’ ἀνασκαφάς ἤ ὑφίσταται ἀπόφασις κηρύξεως ἀρχαιολογικοῦ χώρου, καθώς καί διά λόγους προστασίας τοῦ περιβάλλοντος, αἱ ὁποῖαι ἀπαγορεύσεις ἔχουν ἐπιβληθῆ ἀπό φορεῖς τῆς Γενικῆς Κυβερνήσεως (π.χ. ἀπόφασιν Ὑπουργοῦ Περιβάλλοντος, Γενικοῦ Γραμματέως Ἀποκεντρωμένης Διοικήσεως, Ἐφορεία Ἀρχαιοτήτων), ἀποκλειστικῶς κατά τό μέρος τοῦ ἀκινήτου, διά τό ὁποῖον ὑφίσταται ἡ ὡς ἄνω ἀπαγόρευσις χρήσεως.
Ὑποσημειοῦται ὅτι ὑπό τό κράτος ὁμοίας ἐξαιρέσεως ἐκ τοῦ Ε.Τ.Α.Κ. ἐδέχθη ἡ Ὁλομέλεια τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας (Σ.τ.Ε. Ὁλομ. 519/2014), ὅτι διά τήν παραδοχήν τῆς ὑπάρξεως δεσμεύσεως λόγῳ ἀρχαιολογικῆς ἐρεύνης δέν εἶναι ἀναγκαῖον νά ἔχῃ ἐκδοθῆ πρᾶξις κηρύξεως ἀπαλλοτριώσεως τοῦ ἀκινήτου, ἀλλά δύναται νά συνάγηται ἀπό πράξεις καί παραλείψεις, ἤτοι ἐξ εἰσηγητικῶν ἐγγράφων τῆς Διοικήσεως περί τῆς ἀνάγκης ἀπαλλοτριώσεως (ἀκόμη καί ἐάν δέν ἔχῃ κηρυχθῆ), ἐν συνδυασμῷ πρός τήν ἄρνησιν τῆς Διοικήσεως νά ἐκδώσῃ οἰκοδομικήν ἄδειαν, ὅτι τό ἀκίνητον ἔχει ἀδρανοποιηθῆ κατά τόν προορισμόν του (ὡς ἐντός σχεδίου πόλεως).
Εἰς περίπτωσιν ὑπάρξεως δεσμεύσεως, ἡ ὁποία συνεπάγεται ὄχι ὁλικήν ἀλλά μερικήν ἀπαγόρευσιν χρήσεως ἀκινήτου, κειμένου ἐκτός σχεδίου πόλεως ἤ οἰκισμοῦ, ὁ Ἑνιαῖος Φόρος Ἰδιοκτησίας Ἀκινήτων μειοῦται κατά τριάντα τοῖς ἑκατόν (30%).
Εἰς περίπτωσιν μερικῆς ἀπαγορεύσεως χρήσεως ἀκινήτου κειμένου ἐντός σχεδίου πόλεως ἤ οἰκισμοῦ, ὁ Ἑνιαῖος Φόρος μειοῦται κατά ἑξήντα τοῖς ἑκατόν (60%) (περίπτωσις α΄ τῆς παραγράφου 2 τοῦ ἄρθρου 3 τοῦ ν. 4223/2013).
Εἰς τήν ἀμέσως ἀνωτέρω περίπτωσιν ἐμπίπτουν περιορισμοί τῆς χρήσεως, οἵτινες δέν ἐξικνοῦνται μέχρι πλήρους ἀπαγορεύσεώς της (π.χ. κήρυξις κτιρίου ὡς διατηρητέου).
ββ) ἔχει διαταχθῆ ὑπό ἀμετακλήτου δικαστικῆς ἀποφάσεως ἡ ἀποδέσμευσις τοῦ ἀκινήτου ἀπό τήν ἀπαλλοτρίωσιν ἤ τό ρυμοτομικόν βάρος ἤ τήν παντός εἴδους δέσμευσιν, ἀλλά δέν ἔχει ἐκδοθῆ σχετική πρᾶξις τῆς Διοικήσεως διά τήν ὡς ἄνω ἀποδέσμευσιν.
Εἰς περιπτώσεις, κατά τάς ὁποίας κατόπιν προσφυγῆς εἰς τό ἁρμόδιον διοικητικόν δικαστήριον ἔχει ἐκδοθῆ ἀμετάκλητος δικαστική ἀπόφασις, ἡ ὁποία διατάσσει τήν Διοίκησιν νά ἄρῃ τό ρυμοτομικόν βάρος ἤ τήν ρυμοτομικήν ἀπαλλοτρίωσιν, τό ἀκίνητον δέν ὑπόκειται εἰς Ἑνιαῖον Φόρον μέχρι συμμορφώσεως τῆς Διοικήσεως καί τῆς ἐκδόσεως ἀποφάσεως (προεδρικοῦ διατάγματος, ὑπουργικῆς ἀποφάσεως κ.λπ.) ἀποδεσμεύσεως τοῦ ἀκινήτου.
γγ) ἔχει ἐκδοθῆ ἀμετάκλητος δικαστική ἀπόφασις ἤ ὁριστική διοικητική πρᾶξις διά τόν καθορισμόν ἀποζημιώσεως τῆς ἀπαλλοτριώσεως ἤ τοῦ ρυμοτομικοῦ βάρους ἤ τῆς παντός εἴδους δεσμεύσεως, ἀλλά ἔχει παρέλθει ἕν (1) ἔτος ἀπό τοῦ ἔτους ἐκδόσεως τῆς ἀνωτέρω ἀποφάσεως ἄνευ καταβολῆς τῆς ἀποζημιώσεως. Ὁ νόμος ἀναφέρει ἐπίσης ὅτι αἱ ἀνωτέρω ἀπαλλαγαί ἤ μειώσεις ἀπό τόν Ἑνιαῖον Φόρον Ἰδιοκτησίας λαμβάνονται ὑπ’ ὄψιν διά τόν ὑπολογισμόν τῆς πλήρους ἀποζημιώσεως ὑπό τῶν δικαστηρίων ἤ τῆς διοικήσεως εἰς περιπτώσεις ἀπαλλοτριώσεων, βαρῶν ἤ δεσμεύσεων.
Β. Δέον νά διευκρινισθῆ ὅτι εἰς περίπτωσιν ἐγέρσεως ἀμφισβητήσεων ὑπό τῶν κατά τόπους Δημοσίων Οἰκονομικῶν Ὑπηρεσιῶν περί τήν θρησκευτικήν, μορφωτικήν, ἐκπαιδευτικήν, φιλανθρωπικήν καί ἐν γένει κοινωφελῆ χρῆσιν κτιρίων καί ἀκινήτων τῶν ἐκκλησιαστικῶν νομικῶν προσώπων, προκειμένης τῆς ἀπαλλαγῆς των ἀπό τοῦ Ἑνιαίου Φόρου, δύνανται τά ἐκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα, προκειμένου περί κτιρίων, ἐάν ἡ πραγματοποιουμένη κοινωφελής χρῆσις δέν μνημονεύηται εἰς τήν οἰκοδομικήν ἄδειαν τοῦ κτιρίου καί μνημονεύηται ἑτέρα χρῆσις ἤ δέν μνημονεύηται χρῆσις, νά ζητοῦν ἀπό τήν Ὑπηρεσίαν Δομήσεως (Υ.ΔΟΜ.) τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τήν κατάλληλον ἀλλαγήν χρήσεως τοῦ κτιρίου καί τήν ἔκδοσιν «ἀδείας χρήσεως» κατά τήν διάταξιν τοῦ ἄρθρου 2 παρ. 2 τοῦ ν. 4030/2011, ὡς ἰσχύει κατόπιν τοῦ ἄρθρου 53 τοῦ ν. 4178/2013, ἐφ’ ὅσον πρόκειται περί κτιρίων ἁρμοδιότητος τῆς Υ.ΔΟΜ. (Μητροπολιτικά Μέγαρα, Ἱεροί Ναοί, προσκτίσματα Ἱερῶν Ναῶν, συγκροτήματα Ἱερῶν Μονῶν).
Περαιτέρω δέ, εἰδικῶς περί ἑτέρων κτιρίων τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων, πέραν δηλαδή τῆς ἕδρας τῶν ὑπηρεσιῶν ἑκάστης Ἱερᾶς Μητροπόλεως, περί τῶν ὁποίων περιφερειακῶν κτιρίων δέν εἶναι ἁρμοδία ὥστε νά ἐκδώσῃ ἄδειαν χρήσεως ἡ Υ.ΔΟΜ. τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἀλλά ἰδιοχρησιμοποιοῦνται ὑπό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ὡς ἀποκεντρωμέναι ἕδραι ὑπηρεσιῶν της, π.χ. ὡς χῶροι νεότητος, χῶροι διδασκαλίας καί ἐν γένει ἐκπαιδεύσεως, συσσιτίων, πρέπει νά ἐκδίδηται ἀπόφασις τοῦ οἰκείου Μητροπολίτου κατ’ ἄρθρον 29 παρ. 2 τοῦ Ν. 590/1977 περί καθορισμοῦ τοῦ συγκεκριμένου κτιρίου, μέ ἀναφοράν τῆς διευθύνσεώς του, ὡς ἕδρας τῆς οἰκείας ὑπηρεσίας τῆς Ἱ. Μητροπόλεως καί νά ἀναφέρηται ἡ χρῆσις τοῦ κτιρίου, ἡ ὁποία ἀπόφασις θά ἐγκρίνηται ὑπό τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου κατά τήν ἀνωτέρω διάταξιν τοῦ ν. 590/1977.
Εἰς περίπτωσιν συστάσεως Ἐκκλησιαστικοῦ Ἱδρύματος εἰς τό ἐν λόγῳ κτίριον, θά ἀναφέρηται ἡ ἕδρα (διεύθυνσίς) του εἰς τήν Μητροπολιτικήν Ἀπόφασιν περί συστάσεώς του καί εἰς τόν Κανονισμόν λειτουργίας τοῦ Ἱδρύματος, ὁ ὁποῖος ἐγκρίνεται ὑπό τῆς Δ.Ι.Σ..
Ὑπό τόν νέον νόμον, ὁ ὁποῖος ἰσχύει ἀπό 1.1.2014, διαμορφοῦται διαφορετικόν καθεστώς ἀπαλλαγῶν τῶν ἀκινήτων διά τά μή κερδοσκοπικά νομικά πρόσωπα γενικῶς, καί διά τήν ἰδιόχρησιν τῶν ἀκινήτων των πρός ἐξυπηρέτησιν μή κερδοσκοπικῶν σκοπῶν. Κατόπιν τῆς ἐνάρξεως ἰσχύος τοῦ ν. 4223/2013 πᾶσα ἑτέρα διάταξις, γενική ἤ εἰδική, ἡ ὁποία ἐθέσπιζε ἀπαλλαγάς ἀπό φόρους ἤ τέλη, δέν ἐφαρμόζεται διά τόν Ἑνιαῖον Φόρον Ἰδιοκτησίας Ἀκινήτου Περιουσίας.
Ὁ τρόπος ὑπολογισμοῦ τοῦ Ἑνιαίου Φόρου ἐπί τῶν ἀκινήτων καί τῶν ἐπ’ αὐτῶν οἰκοδομῶν ἀναλύεται εἰς τά ἄρθρα 4 ἑπομ. τοῦ ν. 4223/2013.
Σημειοῦται ἐπίσης ὅτι δάση, δασικαί ἐκτάσεις, καλλιέργειαι ἤ μή καλλιεργήσιμοι ἐκτάσεις καί βοσκότοποι φορολογοῦνται κατά τόν νόμον 4223/2013 (ἄρθρον 4), πάντοτε ὅμως ὑπό τήν γενικήν ἐπιφύλαξιν, ὅτι δέν πρόκειται περί ἐκτάσεων ἰδιοχρησιμοποιουμένων ὑπό τῶν ἐκκλησιαστικῶν νομικῶν προσώπων διά θρησκευτικούς, φιλανθρωπικούς ἤ κοινωφελεῖς σκοπούς (ἄρθρον 3). Οὕτως π.χ. δέν ἀπαλλάσσεται τοῦ Ἑνιαίου Φόρου καλλιεργουμένη ἔκτασις ἡ ὁποία παραχωρεῖται κατά χρῆσιν ἔναντι ἀνταλλάγματος εἰς χρῆμα ἤ εἶδος (δηλαδή ἐκμισθοῦται) εἰς τρίτους καλλιεργητάς, ἀπαλλάσσεται ὅμως ἡ ἔκτασις, ἐάν καλλιεργῆται ὑπό τῶν μοναχῶν Μονῆς τινος ἤ ὑπό τρίτων, οἱ ὁποῖοι ὅμως ἀπασχολοῦνται π.χ. ὑπό τῆς Μονῆς ἤ Ἐνορίας δυνάμει συμβάσεων ἐργασίας ἤ συμβάσεων ἔργου καί ἔχουν ὡς ἐργοδότην τήν κυρίαν τῆς ἐκτάσεως Μονήν ἤ Ἐνορίαν, ὅποτε δέν αἴρεται τό γεγονός τῆς ἰδιοχρήσεως καί ἐξαιρεῖται τό ἀκίνητον τοῦ φόρου, ἐφ’ ὅσον ὅμως τά προϊόντα ἤ ἔσοδα τῆς ἰδιοχρήσεώς του προορίζονται διά τήν ἄμεσον ἐξυπηρέτησιν τῶν θρησκευτικῶν, φιλανθρωπικῶν, κοινωφελῶν σκοπῶν τοῦ ἰδιοκτήτου Νομικοῦ Προσώπου (π.χ. διάσωσιν παραδοσιακῶν καλλιεργειῶν, προμήθεια προϊόντων διά τάς ἀνάγκας Μονῆς ἤ ἐφοδιασμόν συσσιτίων). Ἐξυπακούεται ὅτι, διά τήν τεκμηρίωσιν ἔναντι τῆς Δ.Ο.Υ. τῆς ἰδιοχρήσεως πρός θρησκευτικόν, κοινωφελῆ κ.λπ. σκοπόν, ἀπαιτεῖται ἡ ἔκδοσις σχετικῆς ἀποφάσεως τοῦ διοικητικοῦ ὀργάνου τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ νομικοῦ προσώπου (Μητροπολίτου, Ἡγουμενοσυμβουλίου, Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου) περί τῆς ἰδιοχρήσεως τοῦ ἀκινήτου (καί ἡ σύναψις συμβάσεων ἔργου ἤ ἐργασίας μέ τόν καλλιεργητήν), ὡς καί ἀναφοράν εἰς τήν οἰκείαν ἀπόφασιν τοῦ διοικητικοῦ ὀργάνου περί τῆς διαθέσεως τῶν ἐσόδων / προϊόντων τῆς ἰδιοχρήσεως διά τούς συγκεκριμένους θρησκευτικούς ἤ φιλανθρωπικούς ἤ κοινωφελεῖς σκοπούς τοῦ νομικοῦ προσώπου, οἱ ὁποῖοι πρέπει νά ἀναφέρωνται εἰς τήν σχετικήν ἀπόφασιν.
