Μακαριώτατε καί Ἁγιώτατε Πατριάρχα Μόσχας καί Πάσης Ρωσίας, ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ λίαν ἀγαπητέ καί περιπόθητε ἀδελφέ καί συλλειτουργέ τῆς ἡμῶν Μετριότητος, κύριε Ἀ λ έ ξ ι ε, τήν Ὑμετέραν Μακαριότητα ἐν Κυρίῳ κατασπαζόμενοι ὑπερήδιστα προσαγορεύομεν.
Κάτοχοι γενόμενοι τῶν ἀπό 29ης παρελθόντος μηνός Σεπτεμβρίου 2003 Τιμίων Γραμμάτων τῆς Ὑμετέρας λίαν ἡμῖν ἀγαπητῆς καί περιποθήτου Μακαριότητος, δι’ ὧν γνωρίζεται ἡμῖν ἡ ὑφ’ Ὑμῶν ἐπιβεβαιωθεῖσα πληροφορία, ὅτι ὑπό τῶν ὑπευθύνων τῆς κουρίας τοῦ Βατικανοῦ προγραμματίζεται ἡ ἵδρυσις Οὐνιτικοῦ Πατριαρχείου ἐν Οὐκρανίᾳ, ἀνέγνωμεν ταῦτα μετά τῆς ὀφειλομένης προσοχῆς, ἑστιάσαντες τό ἐνδιαφέρον ἡμῶν καί εἰς τήν συνημμένην ἐπιστολιμαίαν μελέτην τοῦ Ἐκλαμπροτάτου Καρδιναλίου κ. Walter Kasper, ἔνθα, διά τῆς ἀναπτύξεως ἐπιχειρηματολογίας σχετικῆς πρός τήν γένεσιν ἐν τῇ Ἁγιωτάτῃ Χριστιανικῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Πατριαρχικοῦ Συστήματος, ἐπιχειρεῖται ἑρμηνεία τῆς προθέσεως ταύτης τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, ἵνα ἱδρύσῃ ἐν Οὐκρανίᾳ τό, ὡς εἴρηται, Οὐνιτικόν Πατριαρχεῖον.
Τό σοβαρόν τοῦτο θέμα ἀπησχόλησε καί τήν Διαρκῆ Ἱεράν Σύνοδον τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας ἡμῶν κατά τήν Συνεδρίαν Αὐτῆς τῆς 11ης Νοεμβρίου 2003 καί ὁμοφώνως ἐλήφθη ἡ ἀπόφασις, ὅπως φιλαδέλφως συμπαρασταθῶμεν τῇ Ἀδελφῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ τῆς Ρωσίας καί ἐν ταὐτῷ ἐκθέσωμεν τάς θέσεις καί ἀπόψεις ἡμῶν ἐπί τοῦ ἐν λόγῳ θέματος.
Ἐν πρώτοις ἡ πρόθεσις αὕτη τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας τῇ πρωτοβουλίᾳ μάλιστα τοῦ Προέδρου τοῦ Ποντιφικοῦ Συμβουλίου διά τήν Ἑνότητα τῶν Χριστιανῶν Ἐκλαμπροτάτου Καρδιναλίου κ. Walter Kasper, ἐξέπληξεν ἡμᾶς ἰδιαζόντως, καθ’ ὅτι οὗτος τυγχάνει καί Συμπρόεδρος τῆς Μικτῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Ἐπισήμου Θεολογικοῦ Διαλόγου μεταξύ Ὀρθοδόξου καί Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, ἤτοι ἐξ ὁρισμοῦ ἐντεταλμένος διά τήν ἐποικοδομητικήν συμβολήν εἰς τήν προώθησιν πνεύματος προσεγγίσεως καί συνεργασίας μεταξύ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν.
Ὡς ἐκ τούτου, δυστυχῶς, ὀφείλομεν, ἵνα ὁμολογήσωμεν, ὅτι προβαίνουσα ἡ Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία εἰς τήν ὑπ’ αὐτῆς ἀποφασισθεῖσαν ἐνέργειαν ταύτην, στρέφεται οὐ μόνον κατά τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας ἀλλά καί τῆς Ὀρθοδοξίας ἐν συνόλῳ, καθ’ ὅτι διαβλέπομεν ἐκ μέρους αὐτῆς ἄκριτον καί ἀσυνεπῆ πρός τά συμπεφωνημένα ἐν τοῖς πλαισίοις τοῦ Θεολογικοῦ Διαλόγου ἀναπαραγωγήν τῆς γνωστῆς κατά τό παρελθόν ρωμαιοκαθολικῆς τάσεως ἐπιβολῆς καί νομιμοποιήσεως τῆς Οὐνίας, ὡς ἐκκλησιαστικῶς συνεποῦς, καίτοι ἐν τῇ Β´ Βατικανῇ Συνόδῳ (19621965) ἡ Οὐνία ἀπερρίφθη ἐπισήμως ὡς μέθοδος ἤ τρόπος ἀποκαταστάσεως τῆς ἑνότητος μεταξύ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν.
Τούς λόγους ἡμῶν ἰσχυροποιεῖ καί ἡ ἀτυχής καί παντελῶς αὐθαίρετος ἐπιχειρηματολογία τοῦ Ἐκλαμπροτάτου Καρδιναλίου κ. Walter Kasper περί τῆς διαμορφώσεως τοῦ Πατριαρχικοῦ Θεσμοῦ, προκειμένου ἵνα δικαιολογηθῇ ἡ ἵδρυσις ἐν Οὐκρανίᾳ Οὐνιτικοῦ Πατριαρχείου πρός ἀφιλάδελφον καί ὁπωσδήποτε ἀθέμιτον ἐκμετάλλευσιν τῶν ἐν τῇ περιοχῇ ταύτῃ ὑφισταμένων κατά τήν τελευταίαν δεκαετίαν, ὡς μή ὤφελε, περιστασιακῶν ἀναπτύξεων μεταξύ τῶν διαφόρων σχισματικῶν ὁμάδων τοῦ Ὀρθοδόξου σώματος.
Τοῦτο λέγομεν, διότι ἀναγινώσκοντες τήν ἐπιστολιμαίαν μελέτην τοῦ Ἐκλαμπροτάτου Καρδιναλίου κ. Walter Kasper, διαπιστοῦμεν, ὅτι:
α) ἀναφερόμενος εἰς τό Πατριαρχικόν Σύστημα διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας χαρακτηρίζει τοῦτο "αὐτοκρατορικόν κατασκεύασμα", ἤτοι κοσμικῆς καί πολιτικῆς προελεύσεως καί οὐχί ἐκκλησιαστικῆς, ἐνῶ ὡς γνωστόν τά κριτήρια τῆς διαμορφώσεως τοῦ Πατριαρχικοῦ Συστήματος τυγχάνουσιν ἀπολύτως ἐκκλησιαστικά, ἄνευ οὐδεμιᾶς κοσμικῆς ἤ πολιτικῆς ἐπεμβάσεως στηριζόμενα εἰς τό "ἀρχαῖον ἔθος", τό ὁποῖον ἀνεγνώρισε καί ἐπεκύρωσεν ἡ Α´ Οἰκουμενική Σύνοδος (325) καί ἐπί τοῦ ὁποίου ἐστηρίχθη ἡ Δ´ Οἰκουμενική Σύνοδος (451) διά τήν τελικήν διαμόρφωσιν αὐτοῦ, προκειμένου ἵνα ἀντιμετωπισθῶσιν αἱ αὐθαιρεσίαι τῆς μητροπολιτικῆς πολυαρχίας, ὁ ἔλεγχος τῶν χειροτονιῶν καί ἡ ἐκλογή τῶν Ἐπισκόπων, ἕνεκα σοβαρῶν ζητημάτων πίστεως καί κανονικῆς τάξεως, ἅτινα προέκυψαν ἐκ τῶν αἱρέσεων.
β) ἀναφέρει σαφῶς, ὅτι τά Ὀρθόδοξα Πατριαρχεῖα Ἀλεξανδρείας καί Ἀντιοχείας τυγχάνουσι "νέα Πατριαρχεῖα" ἱδρυθέντα μετά τήν κρίσιν τοῦ Νεστοριανικοῦ καί Μονοφυσιτικοῦ σχίσματος εἰς τάς περιοχάς αὐτάς, ὡσεί τά ἐν λόγῳ Πατριαρχεῖα ἐξ ὁλοκλήρου νά ἀπεσχίσθησαν ἐκ τοῦ κορμοῦ τῆς Ἐκκλησίας, ἐνῶ εἰς τήν πραγματικότητα μόνον τμῆμα τῶν Ἐκκλησιῶν αὐτῶν ἀπεκόπη ἐκ τῆς Κανονικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί προσεχώρησεν εἰς τήν αἵρεσιν. Βεβαίως ὁ τοιοῦτος ἰσχυρισμός δικαιολογεῖ πλήρως τάς προκλητικάς εἰς βάρος τῶν Ὀρθοδόξων ἐνεργείας τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας εἰς τάς περιοχάς τῆς Ἀνατολῆς διά τῆς ἱδρύσεως τῶν ὑπό τόν Πάπαν Οὐνιτικῶν Πατριαρχείων καί τῶν παραλλήλων ἐκκλησιαστικῶν δομῶν.
Συνεπῶς ἡ Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία ἡμῶν ἐκφράζουσα τήν πλήρη καί ὁλόθυμον συμπαράστασιν Αὐτῆς πρός τήν Ἀδελφήν Ἁγιωτάτην Ἐκκλησίαν τῆς Ρωσίας,
πρῶτον, ἀποδοκιμάζει κατηγορηματικῶς τήν σκοπίμως προαναγγελθεῖσαν ἀφιλάδελφον, ἀθέμιτον καί προκλητικήν πρόθεσιν ἱδρύσεως Οὐνιτικοῦ Πατριαρχείου ἐν Οὐκρανίᾳ, θεωροῦσα τήν ὑλοποίησιν τῆς ἀποφάσεως ταύτης ὡς πλῆγμα πρός τόν δοκιμαζόμενον Θεολογικόν Διάλογον καί τήν ἐπιτευχθεῖσαν ἐσχάτως σημαντικήν πρόοδον εἰς τάς σχέσεις τῶν δύο Ἐκκλησιῶν καί δή ἄνευ οὐσιαστικοῦ λόγου καθ’ ὅσον ἡ Οὐνιτική ἐκτροπή ἐν τῇ περιοχῇ τῆς Οὐκρανίας ἐπιβληθεῖσα δυναστικῶς ὑπό τοῦ Πολωνικοῦ στέμματος, ἀνήκει ὁριστικῶς εἰς τό παρελθόν καί δέν δύναται ἵνα διεκδικήσῃ οἱανδήποτε ἐκκλησιαστικήν νομιμοποίησιν,
δεύτερον, θεωρεῖ ἀναγκαίαν τήν πανορθόδοξον ἀποδοκιμασίαν τῆς προθέσεως ταύτης, ἀφ’ ἑνός μέν διότι ἡ προσβολή τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας ἀποτελεῖ προσβολήν τῆς ὅλης Ὀρθοδοξίας, ἀφ’ ἑτέρου δέ διότι τό ζήτημα τῆς Οὐνίας καθ’ αὑτό ἀποτελεῖ καί προσβολήν κατά τῆς πλειονότητος τῶν κατά τόπους Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὡς τοῦτο βεβαιοῦται καί ἐκ τῆς ἕνεκα τούτου προκληθείσης σοβαρᾶς κρίσεως εἰς τόν Ἐπίσημον Θεολογικόν Διάλογον κατά τάς δύο τελευταίας δεκαετίας, καί
τρίτον, προβληματίζεται ὡς πρός τήν ἀνιστόρητον προσβολήν τῆς κανονικῆς θεμελιώσεως τοῦ Πατριαρχικοῦ Θεσμοῦ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καί τήν αὐθαίρετον καί ἀσυνεπῆ πρός τήν κοινήν κανονικήν παράδοσιν τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων προσπάθειαν ἐκκλησιολογικῆς δικαιώσεως τῆς Οὐνίας.
Ἡ Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος πάντοτε ὑπῆρξε ἀντίθετος καί ἐντόνως κατακριτική τῆς Οὐνίας καί τῶν δι’ αὐτῆς ὑπηρετουμένων ἐπιδιώξεων τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας. Οὕτως ἀπεδοκίμασε τάς ἐκκλησιολογικάς παρεκκλίσεις τοῦ ἐν Balamand συνταχθέντος ὑπό τῆς Μικτῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Θεολογικοῦ Διαλόγου κοινοῦ κειμένου, κοινοποιήσασα τήν ἀπόρριψιν αὐτοῦ διά Συνοδικῆς Ἐπιστολῆς πρός τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον καί πάσας τάς κατά τόπους Ἁγιωτάτας Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας παρά τήν ὑπό τινων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν υἱοθετηθεῖσαν περιέργως θετικήν στάσιν.
Ἡ ἐπιστολιμαία μελέτη τοῦ Ἐκλαμπροτάτου Καρδιναλίου κ. Walter Kasper δικαιώνει τήν πεπαρρησιασμένην ἐκείνην στάσιν τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, καίτοι Αὕτη δέν ἀντιμετωπίζει ἐσωτερικόν πρόβλημα Οὐνίας λόγῳ τοῦ ἀσημάντου ἀριθμοῦ τῶν ἐν Ἑλλάδι Οὐνιτικῶν κοινοτήτων.
Τούτων οὕτως ἐχόντων, θεωροῦμεν ἀναγκαίαν τήν ἄμεσον καί ὁμόφωνον ἀποδοκιμασίαν τῆς προθέσεως τοῦ Βατικανοῦ διά τήν ἵδρυσιν Οὐνιτικοῦ Πατριαρχείου ἐν Οὐκρανίᾳ ὡς ἀθεμίτου ἐνεργείας κατά τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, κατά τοῦ Θεολογικοῦ Διαλόγου καί κατά τῶν ἐποικοδομητικῶν σχέσεων μεταξύ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν.
Ἔχομεν δέ δι’ ἐλπίδος ὅτι, ἐάν ἐπαληθευθῶσιν αἱ πληροφορίαι, ἅστινας ἐσχάτως ἐλάβομεν, ἡ Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία, ἐν τέλει, θέλει ἐγκαταλείψει τήν ὑλοποίησιν τῆς ἀποφάσεως ταύτης, κατανοοῦσα τό μέγεθος τῆς προξενηθησομένης ζημίας εἰς τήν μακροχρόνιον καί κοπιώδη προσπάθειαν τῆς προσεγγίσεως καί ἀποκαταστάσεως τῆς ἑνότητος τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, ἐν σχέσει πρός τό ἐπιδιωκόμενον ἴδιον ὄφελος.
Ταῦτα φιλαδέλφως γράφοντες τῇ Ὑμετέρα περισπουδάστῳ καί Θεοφρουρήτῳ Μακαριότητι εὐχόμενοι πᾶσαν ἀπό Θεοῦ ἐνίσχυσιν πρός ἀντιμετώπισιν καί λυσιτελῆ ἔκβασιν τοῦ, ὡς μή ὤφελε, ἀνακύψαντος σοβαροῦ τούτου προβλήματος διά τήν Ἑνότητα τοῦ ἐν Οὐκρανίᾳ πληρώματος τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, ἀσπαζόμεθα ταύτην φιλήματι ἁγίῳ διατελοῦντες μετά τῆς ἐν Χριστῷ ἀγάπης καί φιλαδελφίας,
Ἀθήνῃσι τῇ 8ῃ Ἰανουαρίου 2004
