Η λέξη Άμβων ή Άμβωνας προέρχεται από το ρήμα αναβαίνω.
Είναι ο ιερός εκείνος τόπος, δηλαδή το υψηλό βήμα, στο οποίο ανεβαίνει ο Ιεροδιάκονος με σκοπό να διαβάση το Ιερό Ευαγγέλιο ή ο Ιεροκήρυκας με σκοπό να διδάξη στο λαό του Θεού το λόγο του Ευαγγελίου. Ο Άμβωνας εμφανίζεται από πολύ παλαιά και μάλιστα προς ανάμνησιν της επί του Όρους Ομιλίας του Κυρίου μας, όπου δίδαξε το πλήθος, ανεβασμένος επάνω σε έναν μικρό λόφο.
Αλλά και ακόμη παλαιότερα, στους χρόνους της Παλαιάς Διαθήκης διαβάζουμε: «Και έστη Έσδρας ο γραμματεύς επί βήματος ξυλίνου», για να διαβάση στο λαό το νόμο του Θεού. Άρα, ο Άμβωνας επικράτησε στους χριστιανικούς ναούς σαν απομίμηση της συναγωγής, και ήταν συνήθως ξύλινος.
Στους ευκτήριους οίκους, στις κατακόμβες, και στα πρώτα χριστιανικά χρόνια πριν τον Μ. Κωνσταντίνο, ήταν σχεδόν αδύνατη η ύπαρξη άμβωνα, λόγω στενότητας χώρου. Άρχισε να επικρατεί από τον Δʹ αιώνα. Διαβάζουμε στις Αποστολικές Διατάξεις, ότι ο αναγνώστης στεκόταν στο μέσο του ναού, σε υπερυψωμένο σημείο, και διάβαζε τον Μωσαϊκό νόμο και τα άλλα αναγνώσματα.
Αργότερα διάφοροι κανόνες Ιερών Συνόδων, θέσπισαν να ανεβαίνουν στον Άμβωνα μόνο όσοι έχουν κανονική χειροθεσία Επισκόπου.
Γνωρίζουμε επίσης ότι και ο Ιερός Χρυσόστομος, επειδή ήταν ισχνόφωνος, ανέβαινε στο βήμα αυτό των αναγνωστών, για να ακούγεται καλλίτερα. Αργότερα τον μιμήθηκαν και άλλοι και έτσι επικράτησε το κήρυγμα προς τους πιστούς να γίνεται από τον Άμβωνα.
Αλλά και τα «Ειρηνικά», την «Εκτενή», τα «Κατηχούμενα» και τα «Δίπτυχα» ο Διάκονος τα εκφωνούσε από τον Άμβωνα, για ν' ακούγεται καλλίτερα.
Έχουμε και άλλες χρήσεις του Άμβωνα:
Τους Βυζαντινούς χρόνους στο ναό της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως, επάνω σε αρκετά ευρύχωρο άμβωνα γινόταν η ανακήρυξη του Αυτοκράτορα. Όταν δηλαδή ψαλλόταν ο «Τρισάγιος Ύμνος», ανέβαινε ο Πατριάρχης στον Άμβωνα και τον ακολουθούσε αυτός που θα στεφόταν Αυτοκράτορας. Ο Πατριάρχης τότε έχριε σταυροειδώς την κεφαλή του με το Άγιο Μύρο, εκφωνώντας το «άξιος» και το επανελάμβαναν τρις φορές οι κληρικοί και όλο το πλήθος. Έπειτα έφερναν από το Ιερό Βήμα στον Άμβωνα το Αυτοκρατορικό Στέμμα και ο Πατριάρχης το τοποθετούσε στην κεφαλή του Αυτοκράτορα λέγοντας και πάλι το «άξιος».
Επίσης από τον Άμβωνα της Αγίας Σοφίας αναγγέλονταν οι νίκες των Αυτοκρατόρων κατά των εχθρών και ο αναθεματισμός μερικών Πατριαρχών ή η καθαίρεσή τους. Ομοίως από τον Άμβωνα διαβάζονταν τα επίσημα «Κοινωνικά» ή «Ειρηνικά Γράμματα» των νεοεκλεγέντων Επισκόπων.
Από τον Άμβωνα αναγγελόταν η ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα, ψαλλόταν το «Χριστός Ανέστη», το «Τη υπερμάχω» και πολλά άλλα σημαντικά εφύμνια.
Άμβωνα συναντάμε και στη Δύση, αλλά μόνο για την ανάγνωση της Αγίας Γραφής. Ο Ιερός Αυγουστίνος τον χρησιμοποιούσε και για το κήρυγμα.
Αργότερα παρουσιάστηκαν δύο Άμβωνες στον ίδιο Ναό, ο ένας δεξιά για την ανάγνωση των επιστολών και των Πράξεων των Αποστόλων και ο άλλος αριστερά για την ανάγνωση του Ευαγγελίου, που ήταν και ψηλότερος του πρώτου. Βρίσκονταν και οι δύο στο κιγκλίδωμα που χώριζε τον σολέα από τον Κυρίως Ναό.
Τελικά ο Άμβωνας μεταφέρθηκε από τον σολέα στον Κυρίως Ναό για λόγους ακουστικούς. Σύμφωνα με την ερμηνεία του Αγίου Συμεών Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, ο Άμβωνας συμβολίζει «τον λίθον τον κυλισθέντα από της θύρας του μνημείου».
